Madagaskar

Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.

Madagaskaran Tazovaldkund
Repoblikan'i Madagasikara (malag.)
République de Madagascar (fr.)

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Antananarivu
Eläjiden lugu (2014)	23,201,926 ristitud
Pind	587,041 km²
Kel'	malagasin, francijan
Valdkundan pämez'	Eri Radzaunarimampianina
Päministr	Žan Ravelonarivu
Religii	ezitatoiden kul't, hristanuskond
Valüt	madagaskaran ariari (MGA)
Internet-domen	.mg
Telefonkod	+261
Aigvö	UTC+3

Madagaskaran Tazovaldkund (malagasikš: Repoblikan'i Madagasikara, francijaks: République de Madagascar), om sar'hihe valdkund läz Afrikan päivnouzmašt randištod, Indižes valdmeres. Pälidn da kaikiš suremb lidn om Antananarivu.

Istorii

Vl 1960 kezakun 26. päiväl Madagaskar tedištoiti ičeze ripmatomudes Francijaspäi.

Jäl'gmäine Konstitucijan udištamine oli vl 2010 kül'mkun 22. päiväl kaiken rahvahan referenduman jäl'ghe.

Geografijan andmused

Madagaskaran topografine kart.

Madagaskar sijadase Madagaskar-sarel (4nz' surtte mail'mas), nece sar' om 1600 km pitte da 600 km levette. Sen ühtes läz om severz' penid sarid.

Mozambikan sal'men kal't Madagaskaraspäi päivlaskmha sijadase Mozambik (419 km). Komoran Sared oma lodeheze Madagaskaraspäi, a Mavrikii da francine Reün'jon — pohjoižpäivnouzmpoles sišpäi. Madagaskaran randad lainištab Indine valdmeri. Merirandan piduz om 4828 km.

Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om sambnu Marumukutru-vulkan Caratanan-mägimassivas saren pohjoižpoles, 2876 m valdmeren pindan päl. Päivnouzmaižed joged oma lühüdambad mi päivlaskmaižed, no niil om gidroenergetine potencial. Om koume surid järvid: Alautr (900 km²), Kinkuni (100 km²) da Ihutri (96-112 km²).

Klimat om räk tropine randištol, man keskuses — ven klimat. Sadegoičeb 320 millimetraspäi man suvipäivlaskmas da 3500 millimetrhasai päivnouzmrandpolel, man keskuses Andžafi-mägiplatol (kus pälidn om) — 1400 mm vodes.

Londuseližed pävarad — hromkivendod, boksitad, kivihil', vas'k, kuld da grafit; erased toižed varad: kivivoi, kala, tropižed mecad (kattas man 26% territorijad), gidroenergii.

Politine sistem

Madagaskaran prezidentan pert', Antananarivu.

Ohjandusen form om unitarine konstitucine prezidentiž-parlamentine tazovaldkund äjiden partijoidenke.

Valdkundan pämez' om prezident. Kaik rahvaz valičeb händast 5 vodeks (hänel om 3 strokud surembaižikš). Sodakukerdusen aigan enzne prezident oli heittud vl 2009 keväz'kun 17. päiväl. Prezident paneb päministrad radsijha. Edel järgvaličendoid ministrišt oli valdkundan realižeks käskusenandajaks tobmudeks.

Madagaskaran parlament om kaks'kodine. Üläkodi om Senat (Antenimieran-Doholona/Sénat) 33 ühtnijanke (22 — valitud kaikel rahvahal, 11 — pandas prezidental). Alakodi om Nacionaline Nevondkund (Antenimieram-Pirenena/Assemblée Nationale), kogoneb 160 deputatad-ühtnijad (heid rahvaz valičeb 4 vodeks). Vl 2013 tal'vkun 20. päiväl ühthižed prezidentan da parlamentan järgvaličendad oliba.

Konstitucine käskuzkund kodvib käskusid, miše ned sättuižiba Konstitucijale.

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Madagaskaran administrativiž-territorialine jagand.

Madagaskaran Tazovaldkund alajagase 22 regionha (provincijha) (malagas. faritra), kudambad alajagase departamentoihe (niid om 119) (malagas. departemanta), a ned — kommunihe (malagas. kaominina) (niid om 1579). Kommunad edemba alajagase 17,485 fokontany:he. Regionad ühtenzoittas 6 avtonomižhe agjaha (provincijha) (malagas. faritany mizakatena).

Eläjad

Madagaskaras elädas malagasijalaižed.

Madagaskaran toižed sured lidnad (enamba 100 tuh. ristitud vl 2012, surembaspäi penembha): Tuamasin, Ancirabe, Fianarancua, Mahadzang, Tuliar.

Ižanduz

Madagaskaran päeksport om tekstil'tegesed, kofe, eriližmagutesed (vanil' — 1nz' sija mail'mas); toine eksport — hrom, nikel', kivivoin ümbriradmižen produktad, sahar, kala, putegesed.

Irdkosketused

• Madagaskaran Tazovaldkundan oficialine portal. (fr.) (malagas.)
• Madagaskaran puištoiden da kel'dtahoiden sait. (fr.) (angl.) (ital.) (saks.)