Suviafrikan Tazovaldkund

Vikipedii
Hüpähtada: navigacii, Ecind
Tarbhaine lehtpol'
Suviafrikan Tazovaldkund
Republic of South Africa (angl.)
Republiek van Suid-Afrika (afrikaans)1
Flag
Flag of South Africa.svg
Pälidn Pretorii
Eläjiden lugu (2013) 52,981,991[1] ristitud
Pind 1,219,090[2] km²
Suviafrikan TazovaldkundRepublic of South Africa (angl.)Republiek van Suid-Afrika (afrikaans)1
Kel' anglijan, afrikaans, vendan, zulun, kosan, suvindebelen, svati, pohjoižsoton, sesoto, tsvanan da tsongan
Valdkundan pämez' Džeikob Zuma
Päministr eile olmas
Valüt suviafrikan rand (ZAR)
Internet-domen .za
Telefonkod +27
Aigvö UTC+2

Suviafrikan Tazovaldkund (lühüdašti SAT, ST) vai Afrikan Suvitazovaldkund (afrikaans Republiek van Suid-Afrika, angl. Republic of South Africa) om nügüd' unitarine valdkund Afrik-kontinentan suvipoles. Pälidn om Pretorii.

SAT om kaikiš šingotadud Afrikan valdkund, sen suverenitet om üks' amuižišpäi Afrikas. Nece valdkund šingoti südäitukuine azegišt, a sen jäl'ghe pučihe sišpäi ičetahtol.

Keled da oficialižed nimed[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]

Suviafrikan Tazovaldkundas om 11 valdkundališt kel't (koumanz' sija mail'mas Indijan da Bolivijan jäl'ghe)[3], SAT:al om 11 oficiališt nint:

  • Republiek van Suid-Afrika (afrikaans)
  • Republic of South Africa (anglijan)
  • IRiphabliki yeSewula Afrika (suvindebelen)
  • IRiphabliki yaseMzantsi Afrika (kosan)
  • IRiphabliki yaseNingizimu Afrika (zulun)
  • Rephaboliki ya Afrika-Borwa (pohjoižsoton)
  • Rephaboliki ya Afrika Borwa (sesoto)
  • Rephaboliki ya Aforika Borwa (tsvanan)
  • IRiphabhulikhi yeNingizimu Afrika (svati)
  • Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe (vendan)
  • Riphabliki ra Afrika Dzonga (tsongan)

Eriline status om kelil, kudambid kävutadas religijan täht[4].

Mugoižhe surhe assortimentha kacmata, erased suviafrikalaižed nimitadas valdkundad Azanijaks, ned oma mustverižed rasistad tobjimalaz, kudambad tahtoižiba distanciruidas evropalaižiden kolonialižiš jäl'gusišpäi.

Istorii[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]

Vl 1910 semendkun 30. päiväl Suviafrikan Ühtištuz sädihe.

Vl 1961 semendkun 30. päiväl Suviafrik sai täut ripmatomut Sures Britanijaspäi da tegihe tazovaldkundaks.

Konflikt mustnahkaižen enambuden da vaugedverižen penembuden keskes tegihe päižeks Suviafrikan istorijas. Vozil 1948-1990 valdkundaline aparteidan režim oli olmas.

Jäl'gmäine valdkundan Konstitucii[5] oli allekirjutadud vl 1996 tal'vkus Nel'son Mandela-prezidental da tuli väghe vl 1997 uhokun 4. päiväl. Se om väges möhembaižiden vajehtusidenke da ližadusidenke vozil 1997-2012.

Geografijan andmused[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]

Suviafrikan Tazovaldkundan topografine kart.

Suviafrik sijadase Afrikan suvipoles. Valdkund om maröunoiš Namibijanke (röunan piduz — 1005 km), Botsvananke (1969 km) da Zimbabvenke (230 km) pohjoižes, Mozambikanke (496 km) da Svazilendanke (438 km) homendezbokas. Anklavine Lesoto-valdkund (röunan piduz — 1106 km) sijadase Suviafrikan Tazovaldkundan südäimes. Ühthine röunan piduz om 5244 km. Valdkundan suvipäivnouzmaižed randad lainištab Indine valdmeri, suvipäivlaskmaižed randad — Atlantine valdmeri. Neglaine nem' jagab nenid randištoid. Ühthine valdmererandan piduz — 2798 km.

Ndžesuti-mägi Drakonan mägiš om ülembaine pä valdkundas, 3410 m valdmeren pindan päl.

Erazvuiččed klimatižed zonad oma Suviafrikas. Siš om kuiv Namib-rahvahatoi ma, mugažo subtropikad oma päivnouzmpoles Mozambikan röunan veres, om-ki Indižen valdmeren randišton klimat. Päivnouzmpolele ma libub i kändase sureks Veld-südäimägitazangištoks Drakonan mägiden taga.

Man südäimes om äi kal'hid mineraližid torhuzid: kalližarvoižed kived, kivihil', londuseline gaz, metallad (kuld, platin, raudkivend, vas'k, hrom, nikel', tin, marganc, vanadii, uran, harvad mametallad), antimonii, fosfatad. Toižed londuseližed varad oma keitandsol, mahuz.

Tobmuden organad[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]

Ohjandusen form om unitarine konstitucine parlamentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident. Üks' varaprezident om hänele abhu. Prezident sättutab ičeze pätandoid parlamentanke. Järgvaličendoiden parlamentan alakodihe jäl'ghe ezipartijan lider tegese prezidentaks.

Parlament om kaks'kodine. Üläkodi om Agjoiden Nacionaline Nevondkund 90 ristitunke (kümnin kaikuččen agjan suimaspäi). Alakodi om Nacionaline Suim 400 ühtnijanke, se formiruib ohjastust. Kaik rahvaz valičeb alakodin ühtnijoid videks vodeks.

Nügüdläine prezident om Džeikob Zuma.

Ezmässai Suviafrik oli konfederacijan, sen tagut tobmuden organad seištas enččid pälidnoidme tazomäras. Valdkundan ohjastuz sijadase Pretorijas, sen tagut Pretorii om administrativine pälidn. Parlament tegeb ištundoid Keiptaunas. Ülembaine käskuzkund om Blumfonteinas. Suviafrikan Konstitucine käskuzkund sijadase Johannesburgas.

  • Parliamentan sauvuz Keiptaunas, käskusenandajan tombuden ištmižsija

  • Nevondišton sauvused Pretorijas, ohjastusen ištmižsija

  • Konstitucine käskuzkund Johannesburgas

Administrativiž-territorialine jagand[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]

   Kacu kirjutuz: Suviafrikan Tazovaldkundan administrativiž-territorialine jagand.

Vspäi 1994 SAT alajagase 9 agjaha (provincijha).

Eläjad[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]

Suviafrikas elädas suviafrikalaižed. Suviafrik om üks' kaikiš erazvuiččiš rahvahal Afrikan valdkundoišpäi. Sen vaugedverižen, azijalaižen da segoitadud ristitišton pala om kaikiš suremb kontinental.

Lidnad-millionerad (surembaspäi penembha): Johannesburg, Keiptaun, Durban, Pretorii.

Ižanduz[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]

Suviafrikan ižandusen suruz om kahtendel sijal Afrikas Nigerijan jäl'ghe.

Vl 2012 SAT:an päeksport oli 108 milliardad US$, se mülüti nenid tavaroid: kuld (12%), raudkivend da raudan ühthesuladused (9%), platin (8%), almazad (8%), kivihil' (8%); toine eksport oli avtod (4%), fruktad (3%), centrifugad (2%), kivivoi (1%).

Valdkundan praznikad[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]

Suviafrikan Tazovaldkundan jogavoččed praznikad[6]:

Dat Nimituz
1. viluku Uz' voz'
21. keväz'ku Mehen oiktusiden päiv
Videnz'päiv edel Äipäiväd Sur' Videnz'päiv
Ezmärg Äipäivän jäl'ghe Kanzanpäiv
27. sulaku SAT:an Ripmatomuden päiv
1. semendku Radon päiv
16. kezaku Norišton päiv
9. eloku Nacionaline Naižiden päiv
24. sügüz'ku Jäl'gusiden päiv
16. tal'vku Kožundpäiv
25. tal'vku Raštvad
26. tal'vku Hüvän valdan päiv (Lahjoiden päiv)

Käskusenandmižakt (No 36, 1994)[7] sanub: ku rahvahaline praznik putub pühäpäivhä, ka jäl'geline ezmärg lugetas praznikpäiväks da lebupäiväks.

Vspäi 1994 valičendoiden päiväd mugažo lugetas praznikoikš da lebupäivikš.

Homaičendad[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]

  1. ↑ Mid-year population estimates 2013. — Statistics South Africa (Statssa.gov.za). (angl.)
  2. ↑ Suviafrikan Tazovaldkundan pind. — Mail'man faktoiden kirj (Cia.gov). (angl.)
  3. ↑ Suviafrikan Tazovaldkundan keled. — Midas-tour.ru. (ven.)
  4. ↑ Chapter 1, Article 6 of the South African Constitution. — Constitutionalcourt.org.za. (angl.)
  5. ↑ SAT:an Konstitucijan tekst Vikipurtkiš. (angl.)
  6. ↑ Public holidays. 2008-03-29. — Government Communications (GCIS) (info.gov.za). (angl.)
  7. ↑ Käskusenandmižakt No 36 (1994. voz'). — SAT:an ohjastusen informacine sait (Info.gov.za). (angl.)

Irdkosketused[redaktiruida | redigeeri lähteteksti]


Afrikan valdkundad
Afrikan valdkundad
Alžir | Angol | Benin | Botsvan | Burkina Faso | Burundi | Čad | Džibuti | Efiopii | Egipt1 | Ekvatorialine Gvinei | Eritrei | Gabon | Gambii | Gan | Gvinei | Gvinei-Bisau | Jemen1 | Kabo Verde | Kamerun | Kenii | Keskafrikan Tazovaldkund | Komoran Sared | Kongon Demokratine Tazovaldkund | Kongon Tazovaldkund | Kot d'Ivuar | Lesoto | Liberii | Livii | Madagaskar | Malavi | Mali | Marok | Mavrikii | Mavritanii | Mozambik | Namibii | Niger | Nigerii | Ruand | San Tome da Prinsipi | Seišelan Sared | Senegal | Sjerra Leone | Somali | Sudan | Suviafrikan Tazovaldkund | Suvisudan | Svazilend | Zambii | Zimbabve | Tanzanii | Togo | Tunis | Ugand

1 Om Azijas mugažo.
Purde - "https://vep.wikipedia.org/w/index.php?title=Suviafrikan_Tazovaldkund&oldid=66378"