Pakistan
| Pakistan | ||
| اسلامی جمہوریۂ پاکست Islami Jamhuriya-i-Pakistan |
||
 |
 |
|
| Flago di Pakistan | Blazono di Pakistan | |
| Nacionala himno: | ||
| Pak sarzamin shad bad | ||
.svg) |
||
| Urbi: | ||
| Chefurbo: | Islamabad | |
| · Habitanti: | 529,180 (1998) | |
| Precipua urbo: | Karachi | |
| Lingui: | ||
| Oficala lingui: | Urdu ed Angliana | |
| Guvernerio: | ||
| Tipi: | Republiko | |
| · Prezidanto: | Mamnoon Hussain | |
| · Chefministro: | Mian Nawaz Sharif | |
| Surfaco: | (36ma granda) | |
| · Totala: | 880 254 km² | |
| · Aquo: | 3,1% | |
| Habitanti: | (6ma granda) | |
| · Totala: | 180,440,005[1] (2012) | |
| · Denseso di habitantaro: | 226.6 hab./km² | |
| Pluse informi: | ||
| Valuto: | Rupio di Pakistan | |
| Reto-domeno: | .pk |
|
| Precipua religio: | Islamo (96%) | |
Pakistan esas lando en centr-Azia inter Afganistan, India e Populala Republiko di Chinia.
La vorto "Pakistan" formacesis da l'akronimo PAKSTAN, kreita da Choudhry Rahmat Ali en 1933, aludante a la kin regioni en la nord-westo di Indiana subkontinento ube Islama religio esas dominacanta: Punjab, Afgania, Kashmir, Sindh, e Beludjistan.
Bazala fakti pri Pakistan.
| National animal |  |
|
|---|---|---|
| National bird |  |
|
| National tree |  |
|
| National flower |  |
|
| National heritage animal |  |
|
| National heritage bird |  |
|
| National aquatic marine mammal |  |
|
| National reptile |  |
|
| National amphibian |  |
|
| National fruit |  |
|
| National mosque | .jpg) |
|
| National mausoleum | ||
| National river |  |
|
| National mountain |  |
Historio[redaktar | edit source]
 |
Videz anke: Historio di Pakistan. |
Homi ja vivis en la teritorio di nuna Pakistan cirkum 1.9 milion yari ante nun, en la regiono di la valo di Soan. L'Indus-kulturo evolucionis en la regiono de cirkum 3300 aK til cirkum 1900 aK. Dum yarcenti diversa nedependanta rejii existis en la regiono.
En 712 Araba generalo Muhammad bin Qasim konquestis granda parto di la regiono ed introduktis islamo. La regiono divenis provinco de l'Araba imperio kun chef-urbo en Al-Mansurah, urbo 72 km norde de nuna Hyderabad, Sindh. En 997 Mahmud de Ghazni konquestis la regiono, ed en 1206 la decendanti di Muhammad Ghori - qua konquestis la regiono en 1160 - establisis la Kalifio di Delhi.
En 1526 Mughal-imperio establisesis en la regiono da Babur, un decendanto di Chingiz-kano. De 1799 til 1849 Sikh-imperio fondesis da Maharaja (rejo) Ranjit Singh en la regiono di Punjab. L'imperio extensis til Khyber-paseyo en la westo, Kashmir en la nordo, til l'urbo di Multan en la sudo, e til Kapurthala (nune en India) en l'esto.
Tota la teritorio di moderna Pakistan gradope okupesis da Est-India Kompanio (East Indian Company) e pose gradope pozesis sub la regno di rejino Victoria di Unionita Rejio, tra serii di batalii, exemple Miani-batalio en 1843 en Sindh, e l'exhaustinta Angla-Sikh militi (1845til 1849). En 1857 okuris Sepoy-sedicio, kontre Britaniani.
Britaniani havis diferanta relati kun Mohamedani e hindui; to stimulis religiala violento en Indiana subkontinento. Britaniani anke stimulis l'uzado di Persiana kursiva tipo por skribarla dialekto di Hindi-linguo parolata en la nordo dil subkontinento. To originis Urdu, ne aceptita da Hindui. La Hindua nacionalisti komencis uzar Sanskrita letri por skribar lua linguo, ed en 1885 li fondis la partiso Indiana Nacionala Kongreso. La linguala polemiko augmentis la tenso inter Hindui e Mohamedani. En respondo a Hindua nacionalismo, Syed Ahmad Khan fondis en 1901 la Ligo di Tota Mohamedani di India, konocita simple kom Mohamedana Ligo.
Opozanta a la Hindui, qui deziris India nedependanta kom singla naciono, Mohamedana Ligo esis favorebla a Britaniani e defendis ke Britaniana valori influus la futura civila socio di Pakistan. Dum l'unesma mondomilito Indi kunlaboris kun Britaniana milito-esforco. Mili di soldati sendesis por luktar en Europa. Pos la milito kreskis ne-violenta protesti, dum la 1920a e 1930a yari, kontre Britanian okupeso. Samatempe la Mohamedana Ligo ganis populareso, ed en 29 di decembro 1930 lua chefo Allama Iqbal defendis "l'amalgamigo di la nord-westala stati, ube Mohamedani esis la majoritato dil habitantaro". Ta stati esis Punjab, Afgania (la nord-westala provinco), Kashmir, Sindh e Beludjistan.
En 1937 okuris provincal elekti en India, e la Muslimana Ligo ne obtenis la majoritato inkluzite en la provinci ube Mohamedani esis la majoritato. En 1940 Muhammad Ali Jinnah kunvokis renkontro di la Ligo por diskutar la situeso pos l'eniro di India en la duesma mondomilito. Jinnah kritikis Indiana Kongreso e la nacionalisti, e defendis l'ideo pri Du Separita Nacioni, e la motivi por demandar separita nacioni por Hindui e por Mohamedani.[2] Sikandar Hayat Khan, chefa ministro di Punjab, skribis l'originala decido, ma repudiis la finala texto,[3] qua senambiguale rejektis l'ideo pri un India unionita, pro la kreskinta religiala violento.
En l'elekti qui okuris en l'Indiana subkontinento en 1946 Mohamedana Ligo ganis 425 de la 496 ofici rezervita por Mohamedani en la parlamento. Britaniana chefministro Clement Attlee sendis ministrara komisiono ad India por mediacar la situeso. Kande komisiono faliis en lia skopo, Attlee sendis Lord Mountbatten kom lasta vicerejo di India. Mountbatten decidis donar nedependo a Pakistan ye la 14ma di agosto 1947 ed a India la sequanta dio.
Imediate pos la nedependo, Pakistan divenis membro di Commonwealth, ma religiala violento rapide explozis. Milioni di personi vivis en la "nekorekta latero" di la nova frontieri; plu kam 2 milioni ekmigris ad l'altra latero e plu kam 100,000 mortigesis en serii di masakri en la vilaji. La violento esis plu granda dum la divido di Punjab, Kashmir e Bengal, e to rezultis en l'unesma milito inter India e Pakistan.
En Estala Bengal tensi komencis kande Ali Jinnah deklaris ke Urdu linguo divenus oficala en tota lando, quankam ilu dicis ke Bengali esus oficala en Bengal. La tensi kreskis en 1952, pos la polico mortigar studenti qui demandis egala stando por Urdu e Bengali, proxim la medikala fakultato di Dhaka. En 1953 okuris religiala konflikti en Lahore, ube 200 til 2,000 membri di religiala movemento Ahmadiyya mortigesis.
En 1958 Pakistan divenis republiko pos stato-stroko. En marto 1971 komencis militeto por nedependo en Est-Pakistan. Fine en decembro sam yaro Bangladesh divenis nedependanta kun militala helpo di India. On kalkulas ke la nombro di morti rezultanti de la milito esis preske 3 milion personi.
Deskreditinda, lore Yahya Khan renoncis ye la 20ma di decembro 1971 e Zulfikar Ali Bhutto asumis povo. Ali Bhutto developis la nukleara programo di Pakistan, e guvernis til 1977, kande generalo Muhammad Zia-ul-Haq revokis ilu de povo. Pos kontroversa judicio Bhutto recevis mortopuniso en 1979.
Zia-ul-Haq plufortigis diplomacala relati kun Usa, recevis miliardi di dolari en militala helpo e permisis financar Afganistanana rebeli tra Pakistan. Ilu mortis misterioze en aviono-acidento la 17ma di agosto 1988. Pos lia morto, Pakistan nove divenis demokratio. Pos elekto, Benazir Bhutto divenis l'unesma chefministrino di lando.
En 2001 generalo Pervez Musharraf divenis prezidanto di lando. Ilu guvernis til 2008, e suportis Usan operaci en Afganistan pos l'atenti de la 11ma di septembro 2001. En 2008 la longa e nepopulala milito en Afganistan, la stato di urjanteso e l'interveno en judiciala povo tra revoko dil chefa-judiciisto febleskis la rejimo di Musharraf. Tra nedirekta elekto Asif Zardari sucedis Musharraf en la prezidanteso, e la demokratiala rejimo kontinuas til nun.
Politiko[redaktar | edit source]
Nune Pakistan esas republiko federala, demokratiala e parlamentala, ed islamo esas l'oficala religio dil stato.[4] L'unesma konstituco di Pakistan adoptesis en 1956, ma en 1958 generalo Ayub Khan suspensis ol, ed adoptis altra en 1962. En 1973 lando adoptis altra kompleta konstituco, ma la guverno dil generalo Zia-ul-Haq suspensis ol ma riinstalesis ol en 1985. Militisti influis multe en la guverno dum tota la historio di nedependanta Pakistan.
Segun la konstituco la prezidanto esas chefo di stato, ed elektesas dal Elektala Kolegio di Pakistan, formacita dal Senato plu la nacional asemblo e la provincal asembli. La membri dil nacional asemblo e di la provincal asembli elektesas dal populo, e la membri dil Senato elektesas da la provincala asembli. Pakistan havas sistemo kun multa partisi, la precipua esas la Mohamedana Ligo di Pakistan (N), la partiso di sinistra Pakistan Peoples Party - PPP, e la centra partiso Tehreek-e-Insaf.
La Senato di Pakistan havas 100 membri, e la Nacional Asemblajo (basa chambro) havas 342 membri. Membri di la Nacional Asemblajo elektesas dal populo en elektala distrikti, tra universala votado. Segun la konstituco, 70 sidili rezervesas por mulieri e por religiala minoritati, e la partisi okupas ol segun proporcionala votado.
Geografio[redaktar | edit source]
Pakistan havas entote 6,774 km di frontieri, di qui 2,430 km kun Afganistan, 523 km kun [[Populala Republiko di Chinia, 2,912 km kun India e 909 km kun Iran. Lua totala surfaco esas equivalanta a sumo di surfaci di Unionita Rejio e Francia. Lua litoro en Araba Maro havas 1,046 km. Lua geografio e klimato esas variita, e lando havas richa sovaja vivo. Geografiale, Beludjistan e granda parto di Khyber Pakhtunkhwa (l'anciena Afgania) jacas super Euraziana plako, dum ke l'altra provinci jacas super Indiana plako.
Pakistan dividesas en tri precipua geografiala regioni: la montoza nordo kun lua tri montari (Karakoram - ube jacas la maxim alta monto di lando, K2, kun 8,611 m di altitudo, Hindu Kush e Pamir); la valo dil rivero Indus; e la platajo di Beludjistan.[5] Lua precipua fluvio esas Indus, kun 1,609 km.
La klimato varias de tropikala a temperema, ed arida en la sudo. La monsono frequente provokas severa inundadi dum pluvoza sezono, dum ke en sika sezono povas okurar nula pluvo. En 2010 e 2011 okuris granda inundadi en Sindh, en l'esto di Beludjistan ed en la sudo di Punjab dum la monsona sezono. Ante la monsona sezono, de 15 di aprilo til 15 di julio, ed imediate pose de 15 di septembro til 15 di decembro povas okurar cikloni e tornadi en la litoro di Araba Maro. En la montoza nordo di lando okuras nivo.
Karachi sufras multe kun aerala poluto kauzata da vehili, industrii, e da la brulo di eskombri.
Ekonomio[redaktar | edit source]
|
Videz anke: Ekonomio di Pakistan. |
L'ekonomio di Pakistan esas en rapida kresko. Simila a l'ekonomii de BRICS, lando havas granda potencialo por kresko dum la 21ma yarcento. Tamen, kom rezulto de yardeki di sociala nestabileso, multa problemi, specale en la sektori di transporto ed energio aparis. L'ekonomio esas miindustriizita, kun centri di kresko alonge Indus valo. La diversigita ekonomii di Karachi e dil urbi en Punjab kontrastas kun poke developita regioni en altra parti di lando.
Pakistan, kun lua diversigita peizaji e kulturi, atraktis 1 milion turisti en 2012.[6]
Demografio[redaktar | edit source]
Segun neoficala kontado, Pakistan havas 184,144,040 habitanti en 2015, equivalanta a 2.57% de la habitantaro di la Tero.[7] Ol havas la 6ma maxim granda habitantaro dil mondo, pos Populala Republiko di Chinia, India, Usa, Indonezia e Brazilia. La mezvalora kresko di lua habitantaro esas 2.03% omnayare.
Kande India dividesis en 1947, Pakistan havis 32.5 milion habitanti.[8][9] On kalkulas ke en 2030 lua habitantaro superiros la de Indonezia.[10][11] Cirkum 104 milion personi evis min kam 30 yari en 2010. Cirkum 35% de lua habitanti evas min kam 15 yari.[8]
La maxim granda urbo esas Karachi, kun 12,8 milion habitanti. Altra urbi importanta esas Lahore, Faisalabad, Rawalpindi e Multan. La chefurbo, Islamabad esas la 10ma granda.
Plu kam 60 lingui parolesas en Pakistan. Urdu-linguo esas la lingua franca e simbolo di Mohamedana identeso. Kontadi en Pakistan exkluzas la stranjeri, ma 1.7 milion Afgani vivas en Pakistan kom refujanti. Altra enmigranti esas plu kam 1.6 milion Bengalani, 650,000 legala Afgani, 200,000 Birmaniani, ed altra. On kalkulas ke plu kam 7 milion Pakistanani vivas exterlande.
Kulturo[redaktar | edit source]
La tradicionala kulturo di Pakistan mixuras influi Persa, China, Indiana, Afgana ed Islama. La tradicionala vesto ambe por mulieri e viri esas shalwar kameez, quankam pantaloni, Jeans e kamizi ank esas populara inter viri.
La literaturo di Pakistan skribesas en Urdu, Sindhi, Punjabi, Pushto, Baluchi, Persiana ed Angliana. La komuna literaturo-tradiciono en Urdu ed en Angla de l'Indiana subkontinento heredesis da Pakistan. Lua nacionala poeto esas Muhammad Iqbal qua unesme konceptis l'ideo pri Pakistan. Exempli di skriptisti e poeti plu recenta esas Hasan Shaheed Suhrawardy, Ahmed Ali, Ghulam Muhammad Qasir, Sayyid Shamsullah Qadri e Jaswant Singh Rahi.
Inter la tradicionala stili di muziko esas «Qawwali» (devocala muziko de «Sufi» tradiciono), qua uzas la versi «Ghazal Gayaki» (poemi kun la sama versoritmo en tota la frazi). Inter la tradicional instrumenti esas «tabla» e «dholak» (tipi di tamburi), harmoniumo e «rubab» o «rabab Hussain» (kordo-instrumento). Dum recenta yari, rock, pop e hip hop kreskis en populareso en Pakistan. En 2013 Atif Aslam divenis l'unesma Pakistanana kantisto qua facis spektaklo du foyi en la granda stadio O2 Arena, en London. Altra remarkind artisto esas rock-muzikisto Shallum Asher Xavier, de la bando Fuzön.
La sporti maxim populara havas Britanian origino: kriketo, hokeyo sur gazono e «squash» esas la precipua, ma boxo, biliardo Angla, remado, golfo e volebalo ank esas populara. Basketbalo ank esas populara en Lahore e Karachi.
Referi[redaktar | edit source]
- ↑ http://www.census.gov.pk
- ↑ Wolpert, Jinnah of Pakistan (1984),New York: Oxford University Press. 978-0-19-503412-7
- ↑ Tinker, Men who overturned empires : fighters, dreamers, and schemers (1987),Madison: University of Wisconsin Press. 978-0-299-11460-2
- ↑ [http://pakistani.org/pakistan/constitution/part1.html Artiklo 1ma en la Parto 1ma: Prefaco di la Konstituco di Pakistan
- ↑ About Pakistan: Geography. American Institute For Pakistan Studies. URL vidita ye 24 di julio 2010.
- ↑ (21 di oktobro 2012) One million tourists visit Pakistan in 2012 (in Angla). Pakistan Observer. URL vidita ye 21 di oktobro 2012.
- ↑ Pakistan Population (in Angla). World Meters. URL vidita ye 2 di marto 2015.
- ↑ 8.0 8.1 N.S. Nizami (30 di decembro 2011). Population, Labour Force and Employment (in Angla). pp. 1, 2, 9, 12, 20 Ministry of Finance, Pakistan. URL vidita ye 18 di decembro 2013.
- ↑ (12 di julio 2011) High population growth rate affecting economy' (in Angla). Daily Times. URL vidita ye 19 di decembro 2011.
- ↑ (27 di januaro 2011) World Muslim Population Doubling, Report Projects (in Angla). Assyrian International News Agency. URL vidita ye 16 di aprilo 2011.
- ↑ (27 di januaro 2011) Pakistan set to become most populous Muslim nation. Samaa Tv. URL vidita ye 16 di aprilo 2011.
.svg)
_%26_islamabad.jpg){kind=link}