Zimbabwe

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Republic of Zimbabwe
Republika Zimbabwe
Flaga Zimbabwe
 Herb Zimbabwe
Flaga Zimbabwe Herb Zimbabwe
Dewiza: (ang.) Unity, Freedom, Work
(Jedność, Wolność, Praca)
Hymn: Ngaikomborerwe nyika ye Zimbabwe
(Błogosławiona bądź ziemio Zimbabwe)
Położenie Zimbabwe
Język urzędowy angielski
Stolica Harare
Ustrój polityczny republika
Głowa państwa prezydent Robert Mugabe
Przewodniczący
Parlamentu		 Jacob Mudenda
Szef rządu prezydent Robert Mugabe
Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe		 61. na świecie
390 580 km²
3910 km² (1,00%)
Liczba ludności (2013)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia		 72. na świecie
12 973 606
33 osób/km²
PKB (2012)
 • całkowite 
 • na osobę
9,8 mld[1] USD
755[1] USD
PKB (PSN) (2012)
 • całkowite 
 • na osobę
7,2 mld[1] USD
558[1] USD
Jednostka monetarna dolar amerykański[2]
Niepodległość
-ogłoszona
-uznana		 od Wielka Brytania Wielkiej Brytanii
11 XI 1965 (jako Rodezja)
17 IV 1980 (jako Zimbabwe)
Religia dominująca protestantyzm
Strefa czasowa UTC +2
Kod ISO 3166 ZW
Domena internetowa .zw
Kod samochodowy ZW
Kod samolotowy Z
Kod telefoniczny +263
Mapa Zimbabwe
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikipodróże Informacje w Wikipodróżach

Zimbabwe, Republika Zimbabwe (Republic of Zimbabwe), dawniej Rodezja – państwo położone w południowej Afryce. Jego stolicą jest Harare. Prezydentem kraju jest Robert Mugabe.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Tereny obecnego Zimbabwe były zasiedlone już w odległej przeszłości przez najstarszych mieszkańców pd. Afryki – Buszmenów, którzy przybyli tu prawdopodobnie w I tysiącleciu p.n.e. Od VIII w. napływ ludów Bantu, które podbiły miejscowych rolników, a Buszmenów zepchnęły na pd. i stworzyły w X wieku Wielkie Zimbabwe. Od XV w. w składzie imperium Monomotapa, które osiągnęło rozkwit w XV–XVI w., a rozpadło się 1693 po najeździe ludu Rozwi. W XVIII wieku Rozwi stworzyli silne państwo plemienne i kontynuowali tradycje Wielkiego Zimbabwe.

Rodezja[edytuj | edytuj kod]

 Osobne artykuły: Rodezja i wojna rodezyjska.

W 1890 nastąpił podbój terenów dzisiejszego Zimbabwe przez Wielką Brytanię. Kolonializacja spotkała się ze sprzeciwem ludności afrykańskiej[3]. W 1960 roku brytyjski premier obiecał nadanie niepodległości krajom Afryki oraz zagwarantował że rządy w nich obejmie czarna większość[4]. W związku z tą deklaracją wśród nielicznej białej ludności narastały obawy związane z nieuchronnym oddaniem rządów[5]. Biali działacze rodezyjscy w dniu 11 listopada 1965 roku ogłosiła jednostronną niepodległość która nie uzyskała oficjalnego uznania żadnego z państw, jednakże cieszyła się nieoficjalnym poparciem RPA oraz Portugalii która posiadała wówczas imperium kolonialne[6][7]. Nowy rząd białej mniejszości skutecznie i celowo wyeliminował zdecydowaną większość czarnych z głosowania poprzez wprowadzenie cenzusu majątkowego[8]. Rasistowska polityka rządu połączona z wielkimi nierównościami ekonomicznymi między białymi i czarnymi (biali posiadali większość żyznej ziemi, podczas gdy czarni poprzez przymusowe eksmisję zostali usunięci ze swoich terenów) doprowadziła do sporu między murzynami a rządem[9][10]. Przeciwko reżimowi białej mniejszości opowiedziała się rodezyjska frakcja Afrykańskiego Kongresu Narodowego. W 1959 roku organizacja ta została w tym kraju zdelegalizowana. W 1960 roku powstał nowy ruch opozycyjny - Narodowa Partia Demokratyczna która jednakże również została zdelegalizowana. W 1961 roku powstał Afrykański Ludowy Związek Zimbabwe (w skrócie ZAPU, nazwę "Zimbabwe" przyjął ze zrujnowanej osady stanowiącej od IX do XIV wieku ognisko kultury kontynentu), organizacja zdelegalizowana została dwa lata później a jej lider Joshua Nkomo osadzony w więzieniu. Konflikt między opozycją a reżimem starał się bezskutecznie rozwiązać rząd Wielkiej Brytanii[11]. W 1964 roku Afrykański Ludowy Związek Zimbabwe przeniósł się do sąsiedniej Zambii gdzie utworzył organizację partyzancką pod nazwą Niezależna Ludowa Rewolucyjna Armia Zimbabwe i rozpoczął batalię partyzancką przeciwko rządowi[12]. Tym czasem w 1963 roku powstała odrębna od ZAPU organizacja opozycyjna, Afrykański Narodowy Związek Zimbabwe (ZANU). Składala się ona z byłych członków ZAPU rozczarowanych umiarkowaną polityką kierownictwa partii. ZANU udało się w tym okresie zyskać masowe poparcie ludu Szona, najliczniejszej grupy etnicznej kraju[13].

W 1976 ZAPU wraz ze swoim rywalem – ZANU, kierowanym przez Roberta Mugabe, utworzył Patriotyczny Front Zimbabwe (PF). W latach tym samym czasie umiarkowany Nkomo został szefem delegacji opozycji, która w październiku 1976 wyruszyła do Szwajcarii w celu nawiązania rozmów z premierem Ianem Smithem. Nie zgadzając się na propozycje kompromisów, w okresie 1977-1978 opozycja nasiliła akcje militarne. 14 sierpnia 1978 miało miejsce tajne spotkanie Nkomo i Smitha w Zambii, jednak 3 tygodnie później rodezyjski samolot pasażerski został zestrzelony przez zimbabweńskich partyzantów, co zaostrzyło działania stron wojny domowej. We wrześniu 1979 Nkomo uczestniczył w londyńskiej konferencji poświęconej sprawom Zimbabwe. Rozmowy na temat przyszłej konstytucji Zimbabwe-Rodezji trwały do grudnia 1979, kiedy Nkomo wyraził zgodę na zawieszenie broni. W styczniu 1980 zezwolono mu na powrót do Rodezji[14]. W roku 1980 nastąpiło proklamowanie niepodległego Zimbabwe, gdzie władzę przejęła czarna większość. Władze po demokratycznych wyborach objął radykalniejszy Robert Mugabe.

Zimbabwe współczesne[edytuj | edytuj kod]

Premier Mugabe zyskał poparcie największej narodowości kraju – Szona. Nowy rząd podjął się reform mających wymazać kolonialną przeszłość Zimbabwe i przeprowadził proces afrykanizacji kraju - wiele nazw miast zostało zmienionych z np. Salisbury na Harare[15]. Mugabe w celu zachowania stabilności próbował kompromisu z największą mniejszością Ndebele, która popierała ZAPU i Nkomo. Choć sam Mugabe znany był z krytyki względem zagranicznych korporacji, polityka wewnętrzna rządu była początkowo ostrożna: zachowano własność białych farmerów (posiadających 70% ziemi w kraju) i instytucje państwa prawa. Rząd choć zwiększył interwencjonizm gospodarczy to wykluczał plany jakiejkolwiek nacjonalizacji. Reformy przeprowadzano głównie w dziedzinie oświaty i zdrowia. Próbowano realizować programy Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Pierwsze lata rządów Mugabe wiązały się z wysokim stopniem rozwoju gospodarczego[16]. Rząd nie podnosił również tematu reformy rolnej. zamiast tego wspierano zarówno wielkie plantacje należące dla białych jak i mniejsze farmy Afrykanów[17]. Rząd Mugabe prowadził aktywną politykę zagraniczną. Nowy rząd składający się z przedstawicieli czarnej większości rozpoczął wspieranie rządu Mozambiku a w 1982 roku dokonał zbrojnej interwencji przeciw mozambickiej organizacji rebelianckiej RENAMO dotychczas wspieranemu przez biały rząd rodezyjski[18].

Na początku państwowości Zimbabwe zaostrzył się konflikt między Szona i Ndebele. Konflikt między Szona popierającymi frakcję Mugabe i Ndebele rozwijał się jednak, od 1981 roku Ndebele znajdował się w opozycji[19]. 1983 roku po tym gdy Nkomo został już oficjalnie wykluczony z rządu, doszło do walk między zwolennikami ZAPU i ZANU zwanych jako Gukurahundi[20]. Walki spowodowała ucieczka Nkomo reprezentującego Ndebele z kraju po tym gdy ujawniono składowanie broni przez jego ugrupowanie oraz kontakty z obcymi państwami w celu możliwego zamachu stanu skierowanego przeciw Mugabe[21][22]. W 1985 roku odbyły się wybory parlamentarne wygrane przez ZANU z wynikiem 19%. ZAPU dostała niewielki procent głosów co skłoniło jej przywódców do rozmów na temat zjednoczenia ZAPU i ZANU. Kompromis z 1987 obejmował połączenie ZANU i ZAPU w jednolitą partię Afrykański Narodowy Związek Zimbabwe (ZANU-PF) i zmianę ustroju na prezydencki. Mugabe został w 1987 prezydentem kraju a dotychczas opozycyjny Nkomo został ministrem, ogłoszono również amnestię dla wszystkich dysydentów[23].

Zakończenie walk międzyplemiennych ustabilizowało sytuację Zimbabwe. W 1988 roku kraj w ramach pielgrzymki odwiedził papież Jan Paweł II. Robert Mugabe utrzymał rząd w kolejnych wyborach w 1990 roku, partia Mugabe zyskała również przewagę w wyborach parlamentarnych w których opozycyjny Zimbabweński Ruch Jedności zdobył zdobył 18%. Rok później w Harare miał miejsce szczyt państw członkowskich brytyjskiej Wspólnoty Narodów (Zimbabwe było członkiem organizacji), na którym przyjęto „Deklarację z Harare” definiujacą normy przestrzegania praw człowieka w krajach Wspoólnoty[24]. W tym samym roku Mugabe i jego rząd zrezygnowali z lewicowych haseł przyjętych w 1984 roku. W 1995 roku w wyborach parlamentarnych zdecydowaną większość zdobyła ZANU-PF, natomiast główna siła opozycji ZANU-Ndonga jedynie 7%[25]. Rząd prowadził aktywną politykę zagraniczną w ramach której prowadził m.in. interwencje zbrojne w krajach ościennych. W 1998 roku w trakcie II wojny domowej w Kongu, rząd Zimbabwe wysłał wojska na pomoc rządowi Laurent-Désiré Kabila [26]. W 2004 roku Zimbabwe wdało się w konflikt w prowincji Kiwu w którym poparło Demokratyczną Republikę Konga[27]. W 2011 roku rząd wysłał wojskowe wsparcie libijskiemu rządowi w czasie trwającej w tym kraju wojnie domowej[28].

29 marca 2008 w Zimbabwe odbyły się połączone wybory prezydenckie i parlamentarne. Kandydowali w nich Robert Mugabe (byłaby to jego 5. kadencja z rzędu), lider opozycyjnej partii Ruch na rzecz Demokratycznej Zmiany Morgan Tsvangirai oraz kandydat niezależny Simba Makoni. Opozycja oraz niezależni obserwatorzy na własną rękę policzyli głosy (korzystając z protokołów wywieszanych na drzwiach lokali wyborczych). Na tej podstawie ogłosili, że Morgan Tsvangirai uzyskał w granicach 48–49% głosów i powinien spotkać się w II rundzie z Mugabe, którego wynik wyniósł 41–43% głosów. Komisja Wyborcza do 2 kwietnia ogłosiła jedynie wyniki z połowy okręgów wskazujące na nieznaczną przewagę opozycji[29]. W pierwszej rundzie wyborów 29 marca wygrał kandydat opozycji Morgan Tsvangirai, który uzyskał 47,9% głosów. Robert Mugabe zdobył 43,2 proc. Druga runda wyborów prezydenckich miała się odbyć 27 czerwca. W tym czasie Robert Mugabe zdecydował się na zakup 3 000 000 sztuk chińskiej amunicji do karabinów AK-47 i 3 000 do moździerzy[30]. Przed drugą turą wyborów Morgan Tsvangirai w obawie o swe życie przebywał czasowo w RPA, a następnie wobec nasilającej się fali przemocy wobec jego zwolenników – zamordowano około 90 opozycyjnych działaczy – wycofał się z kandydowania. Druga tura wyborów odbyła się 28 czerwca 2008. Według oficjalnych wyników Robert Mugabe zdobył 85,51% głosów i pozostał prezydentem na kolejną kadencję. Liczenie głosów po pierwszej turze wyborów zajęło cztery miesiące, po drugiej 48 godzin. Wybory opozycja nazwała "farsą", a wspólnota międzynarodowa uznała je za nielegalne[31]. W efekcie sytuacji politycznej w Zimbabwe Unia Europejska wprowadziła sankcje polityczne polegające na zamrożeniu aktywów i zakazu wjazdu na teren Unii. 22.07.2008 do listy 131 Zimbabweńczyków, dotychczas objętych zakazem wjazdu do UE i zamrożeniem aktywów, dodano 37 kolejnych nazwisk i cztery firmy[32]. 6 marca 2009 doszło do wypadku samochodowego, w którym śmierć poniosła żona Morgana Tsvangirai – Susana, a on sam odniósł obrażenia. Sibanengi Dabe rzecznik prasowy Ruchu na rzecz Zmian Demokratycznych (MDC), którego przywódcą jest Morgan Tsvangirai w wypowiedzi dla mediów stwierdził, iż nie był to w istocie rzeczy wypadek, lecz zamach na lidera opozycji[33].

W sierpniu 2008 w Zimbabwe wybuchła epidemia cholery, która do grudnia 2008 zabiła według oficjalnych danych 1 111 osób.[34].

16 marca 2013 roku odbyło się referendum konstytucyjne, w którym około 95% głosujących opowiedziało się za nową ustawą zasadniczą. Według nowej konstytucji jedna osoba może być prezydentem tylko przez dwie kadencje. Zmniejszono także uprawnienia prezydenta[35].

Ustrój polityczny[edytuj | edytuj kod]

Zimbabwe jest republiką i byłym członkiem Wspólnoty Narodów. Według konstytucji z 1980, modyfikowanej w 1990, głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany na 6 lat przez parlament. Władza ustawodawcza należy do Izby Zgromadzenia (parlamentu) o kadencji 6-letniej (80% deputowanych z wyborów powszechnych, ponadto 12 członków mianowanych przez prezydenta, 10 wodzów plemiennych i 8 gubernatorów prowincji). Władzę wykonawczą sprawuje rząd powoływany przez prezydenta. Faktycznie autokratyczne rządy sprawuje od 1980 roku (najpierw jako premier, a od 1987 jako prezydent) Robert Mugabe.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Geografia Zimbabwe.

Na terenie tego kraju znajdują się następujące parki narodowe:

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosi 355 dolarów USA (2009).

W latach 90. nastąpił spadek tempa wzrostu gospodarczego, spowodowany głównie błędami w zarządzaniu gospodarką i katastrofalną suszą (1991–92), która zniszczyła około 71% plonów zbóż.

Hiperinflacja[edytuj | edytuj kod]

Banknoty z lat 2007-2008 przed denominacją

30 lipca 2008 dyrektor Banku Centralnego Zimbabwe Gideon Gono ogłosił, że aby ograniczyć skutki hiperinflacji od 1 sierpnia przeprowadzona zostanie denominacja dolara Zimbabwe w proporcji 10 miliardów:1. Jednym z powodów podjęcia decyzji o denominacji był problem z systemami informatycznymi bankomatów, które nie zostały zaprogramowane do obsługi kwot posiadających olbrzymią liczbę zer[36].

W związku z brakiem zaufania do danych podawanych przez rząd Zimbabwe ekspert, profesor Steve Hanke, starszy członek waszyngtońskiego Cato Institute przeprowadził analizę rynkową, w wyniku której ustalił rzeczywisty indeks hiperinflacji w Zimbabwe. Ostatnie kalkulacje wykazują, iż jest ona na poziomie 13,2 miliarda procent miesięcznie, co stanowi 516 trylionów (516 000 000 000 000 000 000) procent w stosunku rocznym[37]. Zimbabweńska hiperinflacja stała się tym samym drugą pod względem wielkości w historii świata, wyprzedzając jugosłowiańską hiperinflację z 1994 r. a plasując sie po węgierskiej z roku 1946, która wynosiła prawie 13 biliardów (12 950 000 000 000 000) procent miesięcznie, z cenami podwajającymi się co 15,6 godziny. W stanie na listopad 2008 ceny w Zimbabwe podwajają się co 1,3 dnia (31,2 godziny). 17 stycznia 2009 roku wyemitowane zostały banknoty o nominale 10 bilionów dolarów, przygotowane były również banknoty o nominałach 20, 50 i 100 bilionów dolarów, jednak nie zostały jeszcze wprowadzone do obiegu. 31 stycznia 2009 minister finansów Zimbabwe ogłosił, że dolar Zimbabwe przestał być jedyną obowiązującą walutą[38]. W 2015 r. zapadła decyzja o wycofaniu z obiegu dolara Zimbabwe na rzecz dolara amerykańskiego[39].

Podział administracyjny Zimbabwe[edytuj | edytuj kod]

Zimbabwe Provinces numbered 300px.png

Zimbabwe dzieli się na 8 prowincji i dwa miasta wydzielone. Niższym szczeblem administracji lokalnej są dystrykty, których w całym kraju jest 59. Jeszcze niżej sytuuje się 1200 gmin.

Prowincje i miasta wydzielone:

  1. Bulawayo (miasto wydzielone)
  2. Harare (miasto wydzielone)
  3. Manicaland
  4. Mashonaland Centralny
  5. Mashonaland Wschodni
  6. Mashonaland Zachodni
  7. Masvingo
  8. Matabeleland Północny
  9. Matabeleland Południowy
  10. Midlands

Ludność[edytuj | edytuj kod]

Struktura etniczna[40][41]:

Największe miasta[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Miasta Zimbabwe.
Miasto Prowincja Liczba mieszkańców
(2012 rok)
1 Harare Harare 1 792 083
2 Bulawayo Bulawayo 766 500
3 Chitungwiza Maszona Wschodnia 365 026
4 Mutare Manicaland 188 753
5 Epworth Harare 148 157
6 Gweru Midlands 141 872
7 Kwekwe Midlands 101 282
8 Kadoma Maszona Zachodnia 77 749
9 Norton Mashonaland Zachodni 74 658
10 Masvingo Masvingo 72 396

Religia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Religia w Zimbabwe.

Źródło: Pew Research Center, 2010[43][44]

Siły zbrojne[edytuj | edytuj kod]

Zimbabwe, z racji braku dostępu do morza, dysponuje dwoma rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi oraz siłami powietrznymi[45]. Uzbrojenie sił lądowych składało się w 2014 roku m.in. z: 325 opancerzonych pojazdów bojowych oraz 24 zestawów artylerii holowanej[45]. Siły powietrzne Zimbabwe z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 30 samolotów transportowych, 46 samolotów szkolno-bojowych, 26 śmigłowców oraz sześciu śmigłowców szturmowych[45].

Wojska Zimbabwe w 2014 roku liczyły 29 tys. żołnierzy zawodowych oraz 21,8 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) siły zbrojne Zimbabwe stanowią 95. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 95 mln dolarów (USD)[45].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Dane dotyczące PKB Międzynarodowego Funduszu Walutowego za rok 2012: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2013 (ang.). [dostęp 14-05-2013].
  2. ↑ Zimbabwe Currency. [dostęp 2012-02-16].
  3. ↑ Rogers 1998, s. 37
  4. ↑ Wessels 2010, s. 68–73
  5. ↑ Wessels 2010, s. 68–73
  6. ↑ Wood 2008, s. 6
  7. ↑ Smith 1997, s. 109–116
  8. ↑ Harris 1969, s. 72–80
  9. ↑ Ranger 1985, s. 377
  10. ↑ Moore 2005, s. 424
  11. ↑ Alan Palmer, Kto jest kim w polityce. Świat od roku 1860, Wydawnictwo Magnum, Warszawa, 1998, przeł. Wiesław Horabik, Tadeusz Szafrański, s. 301
  12. ↑ Słownik Najnowszej Historii Świata 1900-2007. T. 1. Warszawa: Presspublica Sp. z o.o., 2008, s. 14. ISBN 978-83-7469-683-8. ISSN 977020891364812. (pol.)
  13. ↑ Słownik Najnowszej Historii Świata 1900-2007. T. 1. Warszawa: Presspublica Sp. z o.o., 2008, s. 14. ISBN 978-83-7469-683-8. ISSN 977020891364812. (pol.)
  14. ↑ Alan Palmer, Kto jest kim w polityce. Świat od roku 1860, Wydawnictwo Magnum, Warszawa, 1998, przeł. Wiesław Horabik, Tadeusz Szafrański, s. 301
  15. ↑ Breaking the Silence. Biulding True Peace. A report into the disturbances in Matabeleland and the Midlands 1980 – 1988, w: www.thesolidaritypeacetrust.com, kwiecień 1999.
  16. ↑ H. Zins, Historia Zimbabwe, Warszawa 2003, s. 252- 253.
  17. ↑ H. Zins, Historia Zimbabwe, Warszawa 2003, s. 252- 253.
  18. ↑ "Defence Digest - Working Paper 3". Ccrweb.ccr.uct.ac.za.
  19. ↑ Alan Palmer, Kto jest kim w polityce. Świat od roku 1860, Wydawnictwo Magnum, Warszawa, 1998, przeł. Wiesław Horabik, Tadeusz Szafrański, s. 301
  20. ↑ .Nyarota, Geoffrey (2006). Against the Grain, Zebra, s. 134, ISBN 1770071121.
  21. ↑ H. Zins, Historia Zimbabwe, Warszawa 2003, s. 254.
  22. ↑ M. Meredith, The State of Africa. A History of Fifty Years of Independence, London 2006, s. 620- 621.
  23. ↑ M. Meredith, The State of Africa. A History of Fifty Years of Independence, London 2006, s. 620- 621.
  24. ↑ T. M. Mashingaidze, The Zimbabwean Entrapment: An Analysis of the Nexus between Domestic and Foreign Policies in a „Collapsing” Militant State, 1990s – 2006, w: Alternatives. Turkish Journal Of International Relations, Vol. 5, Nr 4, Wiosna 2006, s. 58
  25. ↑ M. W. Solarz, Walka o władzę w Zimbabwe w latach 2000 – 2002, Warszawa 2006, s. 18.
  26. ↑ 'No Zim soldiers in DRC'
  27. ↑ Maciej Konarski: Regionowi Wielkich Jezior grozi kolejny wielki konflikt (pol.). afryka24.pl, 2008-11-13. [dostęp 13 listopada 2008].
  28. ↑ Mugabe manda a mercenarios en apoyo del régimen de Gadafi, según un rotativo (hiszp.). 27 lutego 2011.
  29. ↑ Mugabe przegrał wybory w Zimbabwe, Gazeta Wyborcza, 2.04.2008
  30. ↑ 3 mln chińskich kałasznikowów dotarło do Zimbabwe gazeta.pl [dostęp 20-05-2010]
  31. ↑ title,Robert-Mugabe-po-raz-szosty-prezydentem-Zimbabwe, wid,10101448, wiadomosc.html?ticaid=16287 Robert Mugabe po raz szósty prezydentem Zimbabwe wp.pl [dostęp 20-05-2010]
  32. ↑ UE zaostrza sankcje wobec Mugabe gazeta.pl [dostęp 20-05-2010]
  33. ↑ Zimbabwe: Prezydent stoi za zamachem na premiera? – Świat – Fakty w INTERIA.PL
  34. ↑ 1111 ofiar – to epidemia bez precedensu interia.pl [dostęp 20-05-2010]
  35. ↑ Zimbabwe ma nową konstytucję. Prezydent będzie rządził krócej (pol.). [dostęp 2013-03-19].
  36. ↑ Rząd wyemitował banknot o nominale 100 mld dol. interia.pl [dostęp 2010-05-31]
  37. ↑ Zimbabwe inflation second worst in history – Telegraph
  38. ↑ Tam zwykły chleb kosztuje 76 milionów dolarów – Biznes w INTERIA.PL – notowania giełdowe, nieruchomości
  39. ↑ Hyperinflation kills off Zimbabwe dollar (ang.). Reuters. [dostęp 2015-06-16].
  40. ↑ Jeshua Project "Zimbabwe – People Groups"
  41. ↑ The World Factbook
  42. ↑ Operation World, 2010
  43. ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-05-14].
  44. ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-05-14].
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 45,3 Zimbabwe (ang.). Global Firepower. [dostęp 2014-09-07].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • David C. Bennett: The Army of Zimbabwe: a role model for Namibia. Carlisle Barracks, PA: United States Army War College, 1990.
  • R. Ernest Dupuy, Trevor N. Dupuy: The Harper Encyclopedia of Military History. New York: HarperCollins, 1993. ISBN 0-06-270056-1.
  • Claire Palley: The constitutional history and law of Southern Rhodesia 1888–1965. Oxford: Oxford University Press, 1966.
  • Ian Smith: The Great Betrayal: The Memoirs of Ian Douglas Smith. London: John Blake Publishing, 1997. ISBN 1-85782-176-9.
  • Peter N. Stearns: Encyclopedia of World History. Cambridge: James Clarke & Co, 2002. ISBN 978-0-227-67968-5.
  • Binda, Alexandre (May 2008). The Saints: The Rhodesian Light Infantry. Johannesburg: 30° South Publishers. ISBN 978-1-920143-07-7.
  • Dabengwa, Dumiso (1995). Bhebe, Ngwabi; Ranger, Terrence, eds. Soldiers in Zimbabwe's Liberation War 1. Harare: University of Zimbabwe.
  • Harris, P. B. (September 1969). "The Rhodesian Referendum: June 20th, 1969" (PDF). Parliamentary Affairs (Oxford University Press) 23.
  • Sibanda, Eliakim M. (2005). The Zimbabwe African People's Union 1961–87: A Political History of Insurgency in Southern Rhodesia. Trenton, New Jersey: Africa Research & Publications. ISBN 978-1-59221-276-7.
  • Wessels, Hannes (July 2010). P. K. van der Byl: African Statesman. Johannesburg: 30° South Publishers. ISBN 978-1-920143-49-7.
  • Wood, J. R. T. (2008). A matter of weeks rather than months: The Impasse between Harold Wilson and Ian Smith: Sanctions, Aborted Settlements and War 1965–1969. Victoria: Trafford Publishing. ISBN 978-1-4251-4807-2.
p • d • e
Prowincje Zimbabwe
Godło Zimbabwe
Miasta wydzielone
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zimbabwe&oldid=42966901”