Chipro

De Wikipedio
Irez ad: pilotado, serchez
Chipro
Κυπριακή Δημοκρατία
(Kypriakí Dimokratía)
Kıbrıs Cumhuriyeti
Flag of Cyprus.svg Coat of Arms of Cyprus.svg
Flago di Chipro Blazono di Chipro
Nacionala devizo:
{{{Devizo}}}
Nacionala himno:
Imnos is tin Eleftherian (²)
[[File:{{{Audio_ligilo}}}]]
EU location CYP magnified.png
{{{Imajo_informo}}}
Urbi:
Chefurbo: Nikosia
· Habitanti: 313.400 (sudo) e 84.894 (nordo)[1] (2009)
· Dato: {{{Dato_chefurbo}}}
· {{{TituloChefurbo2}}}: {{{Chefurbo2}}}
· Habitanti: {{{Lojanti_chefurbo2}}}
· Dato: {{{Dato_chefurbo2}}}
· {{{TituloChefurbo3}}}: {{{Chefurbo3}}}
· Habitanti: {{{Lojanti_chefurbo3}}}
· Dato: {{{Dato_chefurbo3}}}
Precipua urbo: Nikosia
· Habitanti: {{{Lojanti_precipua}}}
Linguo:
Oficala linguo: {{{Oficala_linguo}}}
Lingui:
Oficala lingui: Grekiana e Turkiana
Nacionala linguo: {{{Nacionala_linguo}}}
Nacionala lingui: {{{Nacionala_lingui}}}
Regionala linguo: {{{Regionala_linguo}}}
Regionala lingui: {{{Regionala_lingui}}}
Etnii:
· {{{Etnii_procenti}}} {{{Etnii}}}
· {{{Etnii2_procenti}}} {{{Etnii2}}}
· {{{Etnii3_procenti}}} {{{Etnii3}}}
· {{{Etnii4_procenti}}} {{{Etnii4}}}
· {{{Etnii5_procenti}}} {{{Etnii5}}}
· {{{Etnii6_procenti}}} {{{Etnii6}}}
· {{{Etnii7_procenti}}} {{{Etnii7}}}
· {{{Etnii8_procenti}}} {{{Etnii8}}}
· {{{Etnii9_procenti}}} {{{Etnii9}}}
· {{{Etnii10_procenti}}} {{{Etnii10}}}
Demonimo: {{{Demonimo}}}
Guvernerio:
Tipi: Republiko
· Prezidanto: Nikos Anastasiades
· Prezidisto (serbo): {{{Serbiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (kroato): {{{Kroatiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (Bosno): {{{Bosniana_prezidisto}}}
· Ko-princi: {{{Ko-princi}}}
· Ko-princi: {{{Chefi_di_la_Kongreso_dil_Populo}}}
· General-guverniestro: {{{Generala_guverniestro}}}
· [[{{{Nomo_listo_chefo_guverno}}}|{{{Titulo_chefo_guverno}}}]]: {{{chefo_guverno}}}
Legifantaro: [[{{{Legifantaro}}}]]
Historio:
· {{{Historio}}}: {{{Historio_dato}}}
· {{{Historio2}}}: {{{Historio2_dato}}}
· {{{Historio3}}}: {{{Historio3_dato}}}
· {{{Historio4}}}: {{{Historio4_dato}}}
· {{{Historio5}}}: {{{Historio5_dato}}}
Surfaco: (167ma granda)
· Totala: 9,248 (¹) km²
· Aquo: neglijebla%
Habitanti: (159ma granda)
· Totala: 798.045[2] (2010)
· Denseso di habitantaro: 117 hab./km²
KLP (KPP):
· Totala: {{{KLP_KPP_totala}}}
· Segun persiono: {{{KLP_KPP_segun_persiono}}}
KLP:
· Totala: {{{KLP_totala}}}
· Segun persiono: {{{KLP_segun_persiono}}}
Gini: ([[{{{Gini_yaro}}}]])
{{{Gini_chanjo}}} {{{Gini}}}
{{{Gini_valoro}}} · {{{Gini_rango}}}
IHD: ([[{{{IHD_yaro}}}]])
{{{IHD_chanjo}}} {{{IHD}}}
{{{IHD_valoro}}} · {{{IHD_rango}}}
Pluse informi:
Valuto: Euro (³)
· Abreviuro: {{{Abreviuro}}}
· Simbolo: {{{Simbolo}}}
Tempo-zono: {{{Tempo_zono}}}
· Somero tempo: {{{Somero_tempo}}}
Dato-formato: {{{Dato_formato}}}
Veho-latero: {{{Veho_latero}}}
Telefono-kodexo: {{{Telefono_kodexo}}}
ISO: {{{ISO}}}
{{{ISO2}}}
{{{ISO3}}}
Reto-domeno: .cy
Reto-domeni: {{{Reto_kodi}}}
{{{Reto_kodo2}}}
{{{Reto_kodo3}}}
{{{Reto_kodo4}}}
{{{Reto_kodo5}}}
Precipua religio: ortodoxa kristanismo, islamo
Oficala retosituo: {{{Oficalaretosituo}}}


Chipro, en longa formo Republiko di Chipro (en greka Kýpros, Κύπρος e Kipriakí Dimokratía, Κυπριακή Δημοκρατία, literale « Republika chiprala », en turka Kıbrıs e Kıbrıs Cumhuriyeti), esas insulana lando situita en l'esto di Mediteranea maro, en l'orientala baseno. Quankam Chipro esas geografiala plu proxima de la regiono mez-oriento, la lando esas ligita kulturala e politikala a Europa ed esas membro di EU. Depos 1974, la nordala parto di insulo, situita ultra di la verda lineo kontrolita per la trupi di UN, jacas sub turkiana armeala okupado, ed en 1983 ta teritorio autoproklamis nedependo sub la nomo Turkiana republiko di nordala Chipro. La nedependo ne esis agnoskita da l'internaciona komuneso, ecepte Turkia.

Republiko di Chipro esas membro di ONU depos 20 di septembro 1960, di Commonwealth, di UE depos 2004, di OMC, di OSCE, di movado di ne-rektigita e di internaciona organizuro pri frankofonio. Chipro integrigis Eurozono ye 1 di januaro 2008.

Bazala fakti pri Chipro.

Historio[redaktar | edit source]

Exquisite-kfind.png Videz anke: Historio di Chipro.

L'isulo di Chipro esis parto di Hitita imperio dum Bronz-epoko ante l'arivo di du ondi di Greki[3]. Chipro okupas importanta rolo en Greka mitologio, esanta la loko ube naskis Afrodito ed Adonis.

Asiri guvernis Chipro de 708 aK til kurta periodo di guvernerio da Egipti e pose Persiani en 545 aK. Alexandros la Magna konquestis l'insulo por Greki, e Chipro divenis sub Greka influo til romana konquesto en 58 aK.

Kande la Roman imperio esis dividita en du parti en 395, Chipro divenis parto de Bizancana Imperio. Richard 1ma di Anglia kaptis l'insulo en 1191 dum la Triesma krucomilito.

En 1473 la Veneziana republiko asumis la kontrolo dil insulo, ma en 1539 Otomani atakis Limasol. Finale en 1570 tota l'insulo esis okupita da Otomani. L'Otomana guverni esis kelka tempi indiferenta, kelka tempi opresiva segun le temperamenti dil sultani.

Cirkum 1844 la totala populo dil insulo esis 144.000 personi: 44 mil islami e 100 mil kristani[4]. La kresko di Grekiana nacionalismo dum la 19ma yarcento stimulis l'ideo di enosis (uniono) kun Grekia.

Kom rezulto de l'Unesma mondomilito, Britaniani okupis Chipro en 1914, ed ofris l'insulo a Konstantinos 1ma di Grekia kondicione ke Grekia militis kontre l'Otomani. Konstantinos 1ma refuzis ta propozajo ed, sub Lausanne-kontrato en 1923 la Turkiana republiko agnoskis Chipro kom Britaniana kolonio.

Chipro divenis nedependanta de Unionita Rejio ye 16 di agosto 1960. Depos 1974, insulo esas divizita: cirkume 3 355 km² de lua teritorio formacas nune Turkiana republiko di nordala Chipro (nedependo ne agnoskata).

Grekiana sektoro divenis membrostato dil Europana Uniono ye la 1ma di mayo 2004.

Politiko[redaktar | edit source]

Chipro esas prezidantala republiko. La prezidanto en Grekiana sektoro elektesas dal populo por 5-yara periodo. On ne existas chefministro. Nune la prezidanto di Greka sektoro (konsiderata l'oficala prezidanto di tota insulo ecepte da Turkia) esas Nikos Anastasiades.

La parlamento (Vouli Antiprosópon/Temsilciler Meclisi) havas 1 chambro kun 59 membri.

Geografio[redaktar | edit source]

Politikala mapo di Chipro.

Chipro esas la 3ma maxim grand insulo en Mediteraneo, pos Sicilia e Sardinia. La longeso de esto til westo esas 240 km, dum ke la longeso de nordo til sudo esas 100 km. Turkia jacas 75 km norde. Du mikra montari - Troodos montaro en sud-westo, e Kyrenia montaro en la nordo - dominacas la teritorio, e la plana regiono di Mesaoria jacas en la centro. Pedieos-flubio, kun 100 km di extenso, esas la precipua fluvio dil insulo. La Republiko di Chipro kovras 59.74% de l'insulo, dum ke la Turkiana republiko okupas 34.74%, la Verda Lineo kontrolata da Unionita Nacioni okupas 2.67% de l'insulo e du Britaniana militala bazi, Akrotiri e Dhekelia, okupas la lasta 2.74%.

Chipro havas subtropikala e miarida klimati, kun moderema vintri en la westo e varma someri. En la litoro, l'yarala mezvalora temperaturo esas 24ºC. Dum vintro povas okurar nivosturmi en Troodos montaro.

Chipro havas poka aquo e dependas multa de pluvi por provizar aquo a la domi.

Ekonomio[redaktar | edit source]

Exquisite-kfind.png Videz anke: Ekonomio di Chipro.

Chipro adoptis Euro kom pekunio depos 1 di januaro 2008.

Demografio[redaktar | edit source]

La maxim granda urbo esas Nikosia (Turkiana: Lefkoşa), la chef-urbo. Altra importanta urbi esas Lemesos (Limasol), e Larnaka.

Kulturo[redaktar | edit source]

Kastelo di Kirenia, Chipro.

Noti[redaktar | edit source]

(¹) Turkiana republiko di nordala Chipro: 3 355 km²
(²) Sama himno ke Grekia
(³) ante 1 di januaro 2008: Pundo di Chipro

Referi[redaktar | edit source]

  1. ↑ The press statement of Prime Minister Ferdi Sabit Soyer on the tentative results of 2006 population and housing census (5 May 2006)
  2. ↑ Total population as of 1 January - Eurostat
  3. ↑ Thomas, Carol G. & Conant, C.: The Trojan War, pages 121-122. Greenwood Publishing Group, 2005.
  4. ↑ Osmanli Nufusu 1830-1914 by Kemal Karpat
Flago dil Europana Uniono
Europana Uniono
 Mapo dil Europana Uniono
Membrostati: Austria – Belgia – Bulgaria – Chekia – Chipro – Dania – Estonia – Finlando – Francia – Germania – Grekia – Hispania – Hungaria – Irlando – Italia – Kroatia - Latvia – Lituania – Luxemburgia – Malta – Nederlando – Polonia – Portugal – Rumania – Slovakia – Slovenia – Suedia – Unionita Rejio
Negocianta stati: Islando - Montenegro – Republiko Macedonia – Serbia – Turkia
Peticionanta stati: Albania
Potenciala kandidati: Bosnia e Herzegovina - Kosovo
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/w/index.php?title=Chipro&oldid=878812"