Pakistan

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
اسلامی جمہوریۂ پاکستان
Islamic Republic of Pakistan

Islamska Republika Pakistanu
Flaga Pakistanu
Herb Pakistanu
Flaga Pakistanu Herb Pakistanu
Dewiza: (urdu) Iman, Ittehad, Nazm
(Wiara, Jedność, Dyscyplina)
Hymn: Pak sarzamin shad bad
(Błogosławiony niech będzie ten święty kraj)
Położenie Pakistanu
Język urzędowy urdu, angielski
Stolica Islamabad
Ustrój polityczny republika federalna
Głowa państwa prezydent Mamnun Husajn
Szef rządu premier Nawaz Sharif
Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe
35. na świecie
803 940 km²
25 220 km² (3,14%)
Liczba ludności (2014)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
6. na świecie
186 316 933[1]
232 osób/km²
PKB (2013)
 • całkowite 
 • na osobę

238,7 mld[2] USD
1308[2] USD
PKB (PSN) (2013)
 • całkowite 
 • na osobę

575,0 mld[2] USD
3149[2] USD
Jednostka monetarna rupia pakistańska (PKR)
Niepodległość od Wielkiej Brytanii
14 sierpnia 1947
Secesja (1971): Bangladesz Bangladesz
Religia dominująca islam
Strefa czasowa UTC +5
Kod ISO 3166 PK
Domena internetowa .pk
Kod samochodowy PAK
Kod samolotowy AP
Kod telefoniczny +92
Mapa Pakistanu

Pakistan, Islamska Republika Pakistanu (urdu اسلامی جمہوریۂ پاکستان , trl. Islāmī Jamhūriyat Pākistān, trb. Islami Dźamhurijat Pakistan; ang. Islamic Republic of Pakistan) – państwo w południowej części Azji, położone nad Morzem Arabskim, ze stolicą w Islamabadzie.

Skład narodowościowy: Pendżabczycy (48%), Sindhowie, Beludżowie, Pasztuni, uchodźcy z Afganistanu.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Geografia Pakistanu.

Większe miasta: Karaczi, Lahaur, Fajsalabad, Rawalpindi, Peszawar, Kweta, Multan, Bahawalpur, Sukkur, Hajdarabad

Długość granic wynosi 6774 km w tym z:

Najwyższy punkt: K2 8611 m n.p.m., najniższy punkt Ocean Indyjski 0 m
Podział administracyjny: 4 prowincje, 1 terytorium stołeczne i 1 terytorium plemienne. Pakistan rości pretensje do terytorium Dżammu i Kaszmir – spornego z Indiami; spór o ten obszar od lat 50. XX wieku stanowi zarzewie poważnego konfliktu międzypaństwowego. Z powodu tych roszczeń statystyka pakistańska podaje większy obszar państwa – 896 145 km².

Główne rzeki Pakistanu to:

Religia[edytuj | edytuj kod]

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[3][4]:

W Pakistanie istnieje „Ustawa o bluźnierstwie” – dokument, który ma na celu zachowanie szacunku dla Allaha, Mahometa i Koranu[5].

 Osobny artykuł: Chrześcijaństwo w Pakistanie.

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Pakistan dzieli się na:

Prowincje:

Terytoria:

Pakistański obszar Kaszmiru dzieli się na:

Historia[edytuj | edytuj kod]

Utworzenie kraju[edytuj | edytuj kod]

Pakistan odłączył się od brytyjskich Indii w 1947. Pomysł utworzenia państwa o takiej nazwie przypisuje się Choudrze Rahmatowi Alemu, który utworzył ją od pierwszych liter nazw prowincji: Pendżab, Afgan, Kaszmir i Sind oraz końcówki nazwy Beludżystan. Drugim wytłumaczeniem tej nazwy jest jej zakorzenienie lingwistyczne w języku urdu, w którym słowo pakistan oznacza „kraj czystości”. Gdy Brytyjczycy zorganizowali na przełomie 1945 i 1946 wybory do władz ustawodawczych, Liga Muzułmańska zdobyła większość w rządach Bengalu i Sindhu, zaś w Pendżabie utworzyła rząd koalicyjny. Tym samym roszczenia muzułmanów do stworzenia państwa islamskiego stały się uzasadnione. W 1947 ostatni wicekról Indii, lord Louis Mountbatten, opracował plan, na podstawie którego kolonia brytyjska podzielona została na dwa suwerenne państwa: Indie i Pakistan, który otrzymał następujące prowincje: Bengal, Pendżab, Sind, Beludżystan oraz Północno-Zachodnią Prowincję Graniczną. 14 sierpnia 1947 Pakistan uzyskał niepodległość (do 1956 jako dominium brytyjskie z generalnym gubernatorem reprezentującym brytyjskiego monarchę; w 1956 proklamowano republikę), jednak kwestią sporną między tym krajem a Indiami zostały trzy księstwa: Dżanagadh, Hajdarabad oraz Kaszmir. Zostawiono im czas na przeprowadzenie plebiscytu, lecz władcy tych małych księstewek, licząc na uzyskanie znacznej autonomii, zwlekali z przeprowadzeniem referendum. W Dżanagadh oraz w Hajdarabadzie władcy byli muzułmanami, zaś cała ludność była hinduska, toteż po upływie czasu przeznaczonego na plebiscyt Indie wkroczyły do tych księstw ze swoimi wojskami, co zostało oprotestowane przez Pakistan na arenie międzynarodowej. W Kaszmirze sytuacja była odwrotna, ludność była głównie muzułmańska, zaś sfery rządzące były religii hinduskiej. Hari Singh, maharadża rządzący w Kaszmirze, nie chciał przyłączać się do żadnego z państw: w Indiach jego władza zostałaby znacznie uszczuplona, zaś w Pakistanie mogłoby dojść do zamieszek na tle religijnym.

 Osobny artykuł: konflikt indyjsko-pakistański.

Jesienią 1947 wybuchała rewolta o podłożu religijnym, do Kaszmiru wkroczyły pathańskie plemiona z Pakistanu, więc maharadża Singh zmuszony był poprosić o pomoc Indie. 26 października podpisał on akt wstąpienia Kaszmiru do Indii. Pakistan nie uznał faktu przyłączenia się Kaszmiru do Indii. Muhammad Ali Jinnah, przywódca Pakistanu zwrócił się z prośbą do lorda Mountbattena o mediację. Louis Mountbatten poprosił Singha o przeprowadzenie plebiscytu wśród ludności, jednak maharadża tę prośbę odrzucił. W ten sposób zaczął się konflikt indyjsko-pakistański, trwający do dziś.

W 1954 roku odbyły się wybory które pokazały duże rozbieżności między wschodnią z zachodnią częścią kraju. Na zachodzie wyborcze zwycięstwo odniosła proamerykańska Partia Republikańska natomiast na wschodzie ugrupowanie lewicowe tj. Pakistańska Partia Komunistyczna, Liga Awami czy Partia Robotnicza. W rezultacie rządy we wschodnim Pakistanie objęła radykalna lewica[6]. Sprawujący władzę w drugiej połowie lat 50. premier Huseyn Shaheed Suhrawardy i jego lewicujący rząd ustanowił prozachodni i proamerykański kurs kontynuowany przez późniejsze rządy[7]. W tym czasie nawiązano również przyjazne stosunki z Chinami i znormalizowano relacje ze Związkiem Radzieckim które wcześniej były negatywne ze względu na pakistańsko-afgański konflikt graniczny. Reformy gospodarcze rządu zmierzające do utworzenia gospodarki planowanej i państwa socjalistycznego nie udały się na zachodnie kraju gdzie większą popularnością cieszył się model zachodni, gospodarka wschodniego Pakistanu została natomiast niemalże w całości scentralizowana. W 1957 roku krótkotrwałe rządy lewicy zakończyły się a do władzy powróciła Liga Muzułmańska[8][9].

W 1958 roku w wyniku bezkrwawego zamachu stanu władzę autorytarną przejął wojskowy, Muhammad Ayub Khan który postawił na dobre relacje z USA. Dzięki ogromnej pomocy finansowej rządu amerykańskiego Pakistan przeżywał kilkuletni okres ożywienia gospodarczego i stabilizacji politycznej[10]. Równocześnie zawarto przyjazne stosunki z krajami Europy m.in. Polską[11][12]. Ministrem spraw zagranicznych jego rządu został Zulfikar Ali Bhutto. W 1966 stolica została przeniesiona z Karaczi do Islamabadu. Przegrana w II wojnie o Kaszmir przyczyniła się do gwałtownego spadku poparcia społecznego dla Ayub Khana. Pogorszył się również stan jego zdrowia. Ulegając namowom wojskowych, w 1969 ustąpił na rzecz generała Jahji Khana[13]. W 1970 wycofał się z życia politycznego[14]. Po konfliktach z przywódcami kraju, Bhutto opuścił rząd i stanął na czele opozycji. 26 marca 1971 Pakistan Wschodni odłączył się tworząc niepodległy Bangladesz. Doszło do tego po tym gdy dyktator kraju, Jahji Khan zarządził akcję wojskową pod kryptonimem Searchlight skierowaną przeciwko bengalskim separatystom,. Akcja nieudała się a w wyniku kompromitacji rządu nowym premierem został Bhutto[15][16].

W latach 1971-1977 premierem Pakistanu był Zulfikar Ali Bhutto. W okresie rządów Bhutto Pakistan stał się „Republiką Islamską” z parlamentarną formą rządów. Bhutto jako prezydent zerwał z wcześniejszą prozachodnią polityką - wycofał Pakistan z udziału w SEATO i brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Zapoczątkował program rozwoju energii atomowej i otworzył pierwszy pakistański reaktor atomowy. Rząd w okresie Bhutto prowadził ekonomię w stylu socjalistycznym. Rząd znacjonalizował część przemysłu. Rząd zbudował Port Kasim, Huty Pakistańskie, Kompleks Przemysłu Ciężkiego i kilka cementowni[17][18] i zapoczątkował reformę ograniczającą własność ziemi i przejęcie przez rząd ponad miliona akrów feudałów które zostały rozdystrybuowane bezrolnymi chłopom[19].

W lutym 1973 roku w Islamabadzie, po tym jak siły pakistańskie miały rzekomo odkryć skład broni pochodzącej z Iraku, rząd rozwiązał Zgromadzenie Prowincji Beludżystanu[20]. Operacja przeprowadzona przez generała Tikka Khana, przerodziła się w pięcioletni konflikt z beludżystańskimi separatystami. Do sporadycznych walk między partyzantką a armią dochodziło już w 1973 roku, jednak największa konfrontacja odbyła się we wrześniu 1974 roku. Marynarka Pakistanu, pod przywództwem Patricka Juliusa Simpsona, zablokowała porty morskie Beludżystanu. Marynarka prowadziła osobne operacje mające zajmować przesyłki wysyłane jako pomoc dla wojsk separatystów. Do akcji przyłączyły się również Pakistańskie Siły Powietrzne, wspierające marynarkę i armię. Iran, obawiając się rozprzestrzeniania się tendencji separatystycznych w irańskim Beludżystanie wspomógł Pakistańczyków[21].

W 1977 roku rząd Bhutto obalony został w wyniku wojskowego zamachu stanu wspartego przez islamistów. Władzę dyktatorską objął generał Muhammad Zia ul-Haq, który cofnął reformy Bhutto i przywrócił sojusz z USA. Współcześnie kwestią sporną jest zaangażowanie USA w pucz przeciwko Bhutto[22]. Rządom wojskowym towarzyszyła islamizacja życia politycznego[23]. Prawo Koranu uczyniono wykładnią prawa państwowego (wprowadzono m.in. całkowitą prohibicję karaną pod groźbą chłosty publicznej[24]). Po interwencji ZSRR w Afganistanie w 1979 roku junta ogłosiła, że Pakistan stał się państwem frontowym, narażonym bezpośrednio na imperializm komunistyczny. Rząd rozpoczął wówczas akcję pomocy militarnej i finansowej dla afgańskich mudżahedinów. Udzieliła także schronienia 3 milionom afgańskich uchodźców. Oprócz tego junta wsparła sikhijskich separatystów w Indiach i dostarczała im broń[24]. W 1980 roku w trakcie trwania wojny iracko-irańskiej, Pakistan poparł stronę irańską wsparcia inwazji Stanów Zjednoczonych na Irak[25].

 Osobny artykuł: wojna w Pakistanie.

Na przełomie lat 80. i 90. przywrócono demokrację. Przez pewien czas premierem była córka Bhutto – Benazir Bhutto, ale także ona została oskarżona o nadużycia i odsunięta od władzy przez swojego następcę. W 1998 roku opuściła Pakistan i udała się na emigrację do Dubaju. Rząd Pakistanu poparł inwazję Stanów Zjednoczonych na Irak w 2003 roku[26]. W 2004 doszło do wybuchu konfliktu w północnych regionach kraju, gdzie armia zmagała się z talibami. Prezydent Pervez Musharraf objął władzę po bezkrwawym zamachu stanu w grudniu 1999. Benazir Bhutto do kraju powróciła po 9 latach, w październiku 2007, w związku z przygotowywaniem Pakistańskiej Partii Ludowej do wyborów parlamentarnych. 27 grudnia 2007 w Rawalpindi podczas wiecu kończącego kampanię wyborczą została zastrzelona przez zamachowca samobójcę, który następnie wysadził się w powietrze zabijając kilkanaście osób. Wybory parlamentarne odbyły się 18 lutego 2008 w trakcie kryzysu politycznego, wywołanego śmiercią Benazir Bhutto. Najwięcej głosów zdobyły Pakistańska Partia Ludowa i Pakistańska Liga Muzułmańska Nawaz (PML- N), której liderem jest Nawaz Sharif, wyraźnie wyprzedzając dotychczas rządzącą Pakistańską Ligą Muzułmańską (PML-Q) wspierającą Perveza Musharrafa. 18 sierpnia 2008 Pervez Musharraf zrezygnował z pełnienia funkcji prezydenta Pakistanu. 6 września 2008 Asif Ali Zardari, wdowiec po Benazir Bhutto, został wybrany trzynastym prezydentem głosami większości pakistańskiego Kolegium Elekcyjnego.

Siły zbrojne[edytuj | edytuj kod]

Na pakistańskie siły zbrojne składają się trzy rodzaje wojsk: siły lądowe, marynarka wojenna (Pak Bahr'ya) z piechotą morską oraz siły powietrzne (Pak Fiza'ya).

Wojska pakistańskie liczą 617 tys. żołnierzy zawodowych oraz 515 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) pakistańskie siły zbrojne stanowią 15. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 7 mld dolarów (USD)[27].

 Z tym tematem związana jest kategoria: Wojsko pakistańskie.

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Zdobiony autobus w stylu pakistańskim

Produkcja pszenicy, ryżu, bawełny, trzciny cukrowej, drzew cytrusowych, palmy daktylowej; koczownicza hodowla owiec, bydła, wielbłądów; wydobycie gazu ziemnego w Beludżystanie; elektrownie wodne (Tarbela na Indusie) i elektrownie jądrowe; rozwinięty przemysł bawełniany, wełniany, cukrowniczy oraz rzemiosło (dywany, broń); transport kolejowy, samochodowy; główny port morski to Karaczi.

W Pakistanie produkuje się również piłki sportowe szyte ręcznie, głównie do gry w piłkę nożną, siatkówkę oraz rugby, znane są one z niezawodności i wytrzymałości. Wytwarzane są tu piłki m.in. na licencji firm: Uhlsport, Adidas, Nike czy Spyker.

W Pakistanie szyje się również znaczną część odzieży motocyklowej, przede wszystkim skórzanej (kurtki, spodnie, rękawice), wielu znanych europejskich marek. Odzież skórzana produkowana w Pakistanie, a szyta z wytwarzanych lokalnie skór, znana jest z dobrej jakości.

Głównym partnerem handlowym są Chiny, z którymi wartość obrotu wycenia się na około 12 mld dolarów.

Pakistan handluje również z:

  • Indiami
  • Afganistanem
  • Stanami Zjednoczonymi

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

  1. Dane szacunkowe na 12 kwietnia 2014 roku. Population Census Organization: Population Clock (ang.). [dostęp 12-04-2014].
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2013: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2014 (ang.). [dostęp 12-04-2014].
  3. Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-24].
  4. Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-24].
  5. POg: Protest przeciwko rewizji ustawy o bluźnierstwie. Onet.pl, 2011-01-10. [dostęp 2011-02-05].
  6. Beaumont, edited by Christophe Jaffrelot; translated by Gillian (2004). A history of Pakistan and its origins (New ed. ed.). London: Anthem. ISBN 1-84331-149-6.
  7. General Survey (2002). Far East and Australasia: Pakistan. Berlin, Germany: Europa Publications. s. 1657 onwards. ISBN 1-85743-133-2.
  8. "Government of Suhrawardy". HS Suhrawardy
  9. [Bahree, Megha. "China In Pakistan". Forbes]
  10. Słownik najnowszej historii świata 1900 - 2007 a-czecho. Warszawa: Rzeczpospolita, Prószyński i S-ka, 2008, s. 59. ISBN 978-83-7469-683-8.
  11. Hancock, Ewa. "Friendly Relations: Pakistan and Poland" (JPG). Eva Hancock. Warsaw Voice
  12. "Pakistan in Europe" (JPG). Ministry of Foreign Affairs
  13. Słownik najnowszej historii świata 1900 - 2007 a-czecho. Warszawa: Rzeczpospolita, Prószyński i S-ka, 2008, s. 59. ISBN 978-83-7469-683-8.
  14. Atlas historyczny PWN - edycja 2004
  15. Blood, Archer, Transcript of Selective Genocide Telex, Department of State, United States
  16. Hassan, Doctor of Philosophy (PhD), Dr. Professor Mubashir, "§Zulfikar Ali Bhutto: All Power to People! Democracy and Socialism to People!", The Mirage of Power, Oxford University, United Kingdom: Dr. Professor Mubashir Hassan, professor of Civil Engineering at the University of Engineering and Technology and the Oxford University Press, s. 100–393, ISBN 0-19-579300-5
  17. Raza, Member of Sindh Provincial Assembly., Syed Rasul (2008), "§Chaper II: Industrial Reforms and Development Philosophy. The Era of Nationalization.", Zulfiqar Ali Bhutto; The Architect of New Pakistan, Karachi, Sindh: The Economic Policies, s. 17–20
  18. Barons, Robber. "Bhutto's Nationalization". Robber Barons, researcher at the Sustainable Development Policy Institute. Sustainable Development Policy Institute. "The Bhutto government's credit allocation policy made it mandatory on banks to divert credit into areas which otherwise would not have received credit under normal commercial banking. The rationing of credit might look unreasonable in 1997 but it was revolutionary, considering the situation in 1977 when banks were serving only industrial clients of a privileged class... Robber Barons"
  19. US Country Studies. "Zulfikar Ali Bhutto" (PHP)
  20. US Country Studies. "Zulfikar Ali Bhutto" (PHP)
  21. BBC, News page (2005). "Pakistan risks new battlefront". BBC News
  22. Panhwar, Member of Sindh Provincial Assembly., Sani (5 kwietnia, 1979). "CIA Sent Bhutto to the Gallows". The New York Time i Sani H. Panhwar "I [Ramsey Clark] do not believe in conspiracy theories in general, but the similarities in the staging of riots in Chile (where the CIA allegedly helped overthrow President Salvadore Allande) and in Pakistan are just too close, Bhutto was removed from power in Pakistan by force on July 5, after the usual party on the 4th at the U.S. Embassy in Islamabad, with U.S. approval, if not more, by General Zia-ul-Haq. Bhutto was falsely accused and brutalized for months during proceedings that corrupted the Judiciary of Pakistan before being murdered, then hanged. As Americans, we must ask ourselves this: Is it possible that a rational military leader under the circumstances in Pakistan could have overthrown a constitutional government, without at least the tacit approval of the United States?"."
  23. Michael Heng Siam-Heng; Ten Chin Liew (2010). State and Secularism: Perspectives from Asia. Singapore: World Scientific. s. 202. ISBN 978-981-4282-37-6.
  24. 24,0 24,1 Morderstwa polityczne, spiski, tajne zmowy. Bellona, 2007, s. 306-311. ISBN 978-83-11-11443-2.
  25. Laurie Mylroie (20050844741698.). Study of Revenge: The First World Trade Center Attack and Saddam Hussein's War Against America. United States: Summary Publishing ltd. ISBN 0-8447-4169-8
  26. Laurie Mylroie (20050844741698.). Study of Revenge: The First World Trade Center Attack and Saddam Hussein's War Against America. United States: Summary Publishing ltd. ISBN 0-8447-4169-8
  27. Pakistan (ang.). Global Firepower. [dostęp 2014-08-15].