Sierra Leone

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Inne znaczenia Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: Sierra Leone – rzeka.
Republic of Sierra Leone
Republika Sierra Leone
Flaga Sierra Leone
Herb Sierra Leone
Flaga Sierra Leone Herb Sierra Leone
Dewiza: (ang.) Unity - Freedom - Justice
(Jedność - Wolność - Sprawiedliwość)
Hymn: High We Exalt Thee, Realm of the Free
Położenie Sierra Leone
Język urzędowy angielski
Stolica Freetown
Ustrój polityczny republika
Głowa państwa prezydent
Ernest Bai Koroma
Szef rządu prezydent
Ernest Bai Koroma
Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe
118. na świecie
71 740 km²
0,2%
Liczba ludności (2007)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
103. na świecie
6 150 000
86 osób/km²
Jednostka monetarna leone (SLL)
Niepodległość od Wielka Brytania Wielkiej Brytanii
27 kwietnia 1961
Strefa czasowa UTC ±0
Kod ISO 3166 SL
Domena internetowa .sl
Kod samochodowy WAL
Kod samolotowy 9L
Kod telefoniczny +232
Mapa Sierra Leone

Sierra Leone – państwo położone w zachodniej Afryce, na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego. Sierra Leone na północy graniczy z Gwineą (652 km), a na południowym wschodzie z Liberią.

Historia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Historia Sierra Leone.

Prawdopodobnie na tereny dzisiejszego Sierra Leone, Gwinei, Gambii i Wybrzeża Kości Słoniowej w V wieku p.n.e przybył kartagiński żeglarz Hannon. To tutaj po raz pierwszy zobaczył takie zwierzęta jak goryle. Wracając do Kartaginy przywiózł mnóstwo zwierząt, broni i niewolników z tamtejszych plemion, a sam pod bramy miasta zajechał na rydwanie ciągniętym przez lwy. Kartagińczycy go zabili, ponieważ uważali, że człowiek, którego słuchają zwierzęta, jest bardzo niebezpieczny.

Pierwsze zapiski o Sierra Leone pochodzą z 1462, kiedy to portugalscy odkrywcy, między innymi Pedro de Cintra, przybili do brzegów kraju, który ochrzcili mianem "Gór Lwich" czyli Sierra Leone. Nazwa pochodzić miała od przypominającego ryk lwa odbijania się fal oceanu od górzystych brzegów[1] Dwa główne plemiona: Mende i Temne, w tym okresie przywędrowały z innych terenów środkowej Afryki. Z tej krainy Europejczycy przez ponad trzy stulecia pozyskiwali niewolników. Kwitło tam także piractwo. Datą kończącą ten proceder był rok 1787. Właśnie wtedy brytyjskie Towarzystwo Antyniewolnicze wykupiło przybrzeżne tereny i założyło dzisiejszą stolicę - Freetown. Było to miasto dla byłych niewolników żyjących w Londynie.

Pod koniec XVIII wieku rozpoczęła się brytyjska kolonizacja Sierra Leone, przede wszystkim przez The Sierra Leone Company Alexandra Falconbridge'a. W 1808 Sierra Leone stało się kolonią brytyjską, pozostając nią do wieku XX, kiedy rozpoczął się proces dekolonizacji. W 1896 Sierra Leone uczyniono protektoratem brytyjskim, który był oddzielony od Freetown i przyległych terenów (do 1951). Początek niepodległości tego afrykańskiego państwa to 27 kwietnia 1961. Pierwszym premierem został Sir Milton Margai. W 1971 proklamowano republikę.

W latach 80. XX wieku na skutek korupcji, waśni plemiennych i biedy kraj pogrążył się w walkach wewnętrznych. Od 1985 Sierra Leone zaczęła rządzić monopartia Kongres Ogólnoludowy. W 1991 w republice rozgorzała wojna domowa. Przeciwko rządowi zbuntował się Zjednoczony Front Rewolucyjny (Revolutionary United Front - RUF) pod wodzą Fodaya Sankoha. Walka między dwoma bardzo zróżnicowanymi wewnętrznie obozami skupiała się wokół kontroli nad władzą i dochodami państwa, a przede wszystkim nad znacznymi złożami bogactw mineralnych: boksytu, tytanu, a zwłaszcza diamentów[2]. W wojnie śmierć poniosło około 100 tys. osób. Należy dodać wielką ilość ofiar "pośrednich" – ludzi, którzy umarli z głodu i w wyniku chorób. Tragiczny bilans powiększa również bliżej nieokreślona liczba inwalidów oraz ok. 500 tys. uchodźców i 700 tys. ludzi przesiedlonych na terenie kraju[2].

W maju 1997 miał miejsce zamach stanu - dotychczasowy prezydent Ahmad Tejan Kabbah został obalony, a na jego miejsce powołano majora J.P. Koromaha (wkrótce jednak Kabbah został przywrócony na stanowisko).

Traktat pokojowy podpisany 7 lipca 1999 w Lomé (Togo) dawał nadzieję na załagodzenie wewnętrznego konfliktu o diamenty oraz na odbudowanie zrujnowanej gospodarki i infrastruktury. Od końca 1999 prawie 6000 ochotników starało się przywrócić ład i porządek w tym rejonie.

W rok później sytuacja stała się na tyle niebezpieczna, że musiały interweniować wojska brytyjskie. W "Operacji Palliser" ewakuowano obywateli zagranicznych. Żołnierze doprowadzili do zawieszenia broni i długo oczekiwanego końca wojny domowej, która oficjalnie zakończyła się w 2002[2][3]. Od czasu jej zakończenia sytuacja polityczna w Sierra Leone jest stabilna. Ugrupowania rebelianckie się rozbroiły, a ich przywódcy wzięli udział w wyborach i uczestniczą w życiu politycznym kraju. Byli rebelianci, którzy nie potrafili się znaleźć w nowej rzeczywistości bądź nie znaleźli pracy, odpowiadają za drobną przestępczość i napady rabunkowe, przed którymi często przestrzegają mieszkańcy kraju.

Ustrój państwa[edytuj | edytuj kod]

Sierra Leone jest republiką w której obowiązuje system wielopartyjny, a władzę wykonawczą sprawuje wybierany co 5 lat prezydent. Kieruje on też Radą Ministrów. Jednoizbowy parlament składa się ze 124 posłów. 112 z nich wybieranych jest razem z prezydentem, pozostali zaś to najważniejsze osoby w państwie. Prawa człowieka oraz wolność wyznania są respektowane.

Klimat[edytuj | edytuj kod]

Sierra Leone sat.png

Sierra Leone znajduje się w strefie klimatu podrównikowego, wybitnie wilgotnego, z wyraźną sezonowością oraz różnorodnymi środowiskami od sawann do lasów tropikalnych. Średnie miesięczne temperatury powietrza wahają się w granicach od 25 do 28 °C, opady sięgają 3400 mm w skali roku. Pora deszczowa trwa od końca maja do października, pora sucha od listopada do kwietnia[4].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Geografia Sierra Leone.
Siedziba Sądu Najwyższego we Freetown
Długość geograficzna: 10°-13°W
Szerokość geograficzna: 7°-10°N

Z wyjątkiem półwyspu, na którym leży stolica kraju, tereny nadbrzeżne i wyspy Tasso, Banana, Sherbro oraz York są bagnistymi terenami nizinnymi, na których występują lasy namorzynowe. Reszta kraju to w większości wyżynny, pagórkowaty płaskowyż (ok. 300 m n.p.m.) pokryty lasami, w części wschodniej znajdują się góry z najwyższym szczytem - Bintumani (Loma Mansa) (1948 m n.p.m.). Największe rzeki to Mano, Moro, Sierra Leone, Sewa, Pampana, Rokel, Great Scarcies i Little Scarcies. Granice mają łączną długość 958 km. Z tego z Gwineą 652 km, a z Liberią 306 km. Linia brzegowa ma długość 402 km[5].

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Sierra Leone podzielone jest na 3 prowincje i Obszar Zachodni o statusie prowincji. Jednostki te dzielą się dalej na łącznie 14 dystryktów.

Główne miasta[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Miasta Sierra Leone.

Głównym ośrodkiem handlowo-kulturowym jest Freetown.

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Sierra Leone jest jednym z najbiedniejszych państw na świecie. Swoją gospodarkę opiera prawie wyłącznie na wydobyciu diamentów. Obecne są też złoża innych minerałów, takich jak ruda tytanu - rutyl, boksyty. Około dwóch trzecich ludności żyje z rolnictwa i rybołówstwa, jednak te dziedziny, podobnie jak cała gospodarka i infrastruktura są bardzo słabo rozwinięte. PKB na mieszkańca 941 USD (2007).

Środki przekazu[edytuj | edytuj kod]

Gazety[edytuj | edytuj kod]

W Sierra Leone ukazuje się jeden rządowy dziennik, wydawany we Freetown - „Daily Mail”, założony w 1931, nakład 10 tys. egzemplarzy oraz inne gazety i czasopisma, m.in.: „Concord Times”[6] (wydawany 3 razy w tygodniu), „Standard Time Press”[7], „The New Globe”[7], „The Pool Newspaper”.

Agencje prasowe[edytuj | edytuj kod]

Działają: agencja prasowa Sierra Leone News Agency, założona w roku 1980 oraz serwis internetowy Cotton Tree News, zarządzany przez organizacje pozarządowe[6].

Radio[edytuj | edytuj kod]

Oprócz państwowej rozgłośni Sierra Leone Broadcasting Service działa kilka prywatnych nadawców, głównie we Freetown[6].

Telewizja[edytuj | edytuj kod]

W kraju działa państwowa telewizja Sierra Leone Broadcasting Corporation (SLBC) (założona w roku 1963, o ograniczonym zasięgu sygnału) oraz prywatna ABC TV[6] (od 2005[8]).

Transport[edytuj | edytuj kod]

Infrastruktura kolejowa[edytuj | edytuj kod]

Długość linii kolejowych: 84 km

Sieć kolejowa Sierra Leone

Sierra Leone dysponowała niegdyś rozwiniętą siecią kolejową przebiegającym przez większość terytorium kraju. Kolej ta o szerokości toru 762mm została w 1930 znacjonalizowana pod postacią spółki Sierra Leone Development Company. W roku 1975 kolej została w całości zlikwidowana. Likwidacja była spowodowana złym stanem infrastruktury oraz bardzo małą szerokością torów, co uniemożliwiało przystosowanie linii do ciężkich przewozów towarowych.

Jedyną czynną dzisiaj linią jest linia o szerokości z 1067mm Marampa do Pepel, służąca głównie do przewozu urobków kopalnianych.

Infrastruktura drogowa[edytuj | edytuj kod]

  • Drogi utwardzone: 904 km[9]
  • Drogi nieutwardzone: 10396 km[9]

Przez teren Sierra Leone przebiega planowana Trans–West African Coastal Highway[10]. W momencie ukończenia budowy wszystkich mostów zapewni ona połączenie utwardzoną drogą państw ECOWAS.

Ludność[edytuj | edytuj kod]

Zmiany liczby ludności Sierra Leone w latach 1961-2003

W Sierra Leone żyje około 20 plemion, które stanowią 90% populacji. Najważniejsze z nich to Temne na północy i Mende w centrum i na południu. Resztę mieszkańców stanowią Kreole, Azjaci i potomkowie angielskich kolonizatorów. 68% populacji żyje poniżej granicy ubóstwa.

Religie[edytuj | edytuj kod]

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[11][12]:

Grupy etniczne[edytuj | edytuj kod]

Według Joshua Project[13]:

Grupy Etniczne w Sierra Leone
Mende 1 900 000
Temne 1 900 000
Limba 563 000
Kono 480 000
Mandinka 450 000
Krio 340 000
Kuranko 270 000
Sherbro 192 000
Susu 180 000
Loko 163 000
Kissi 117 000
Yalunka 29 000
Vai 25 000

Język[edytuj | edytuj kod]

Sierra Leone było brytyjskim protektoratem; językiem urzędowym jest angielski. Wśród języków lokalnych dominuje język krio, który jest językiem potomków wyzwolonych z byłych brytyjskich kolonii niewolników, jest rozumianym w całym kraju. Języki rodzime są tożsame z głównymi grupami etnicznymi, których w Sierra Leone jest kilkanaście. Największe z nich to dominujący na południu Mende oraz Temne na północy.

Ponadto w 2002 roku Sierra Leone ogłosiło język bengalski drugim oficjalnym językiem w kraju. Był to akt podziękowania dla Bangladeszu za wkład tego kraju w misję pokojową w Sierra Leone pod auspicjami ONZ. Bangladesz miał tam 5'800 żołnierzy z ponad szesnastu tysięcy stacjonujących[14].

Opieka zdrowotna[edytuj | edytuj kod]

Na całym obszarze Sierra Leone występuje wysokie zagrożenie malarią, cholerą i wieloma chorobami przewodu pokarmowego. Obowiązkowe jest regularne szczepienie na żółtą febrę. Szczepionki wykonuje Państwowa Inspekcja Sanitarna. Średnia długość życia w latach: kobiety: 45,5; mężczyźni: 40,3. Sierra Leone ma najwyższy na świecie wskaźnik zgonów podczas porodów oraz zgonów kobiet w ciąży.

Kuchnia[edytuj | edytuj kod]

Jednym z podstawowych składników są liście ziemniaka[potrzebne źródło]. Z ich wykorzystaniem przyrządza się plasas - przypominający zupę sos, będący dodatkiem do ryżu lub makaronu. Są również zupy o innych smakach, jak na przykład zupa pieprzowa. Plasas jak i innych przekąsek można spróbować w małych lokalach, położonych zwykle w okolicach bazarów, placów autobusowych i innych często odwiedzanych przez podróżnych miejscach. Spożywana jest także ogromna ilość ryb oraz produktów wyprodukowanych przez tutejszych rolników. W Sierra Leone warzy się tylko jeden gatunek jasnego piwa, Star Lager (na licencji Browaru Kumasi, Ghana).

Obyczaje[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]