Palau

Beluu er a Belau Republic of Palau Republika Palau
Flaga Palau Godło Palau
Dewiza: (ang.) Rainbow's End (Koniec tęczy)
Hymn: Belau rekid
Język urzędowy	palau, angielski, japoński (w stanie Angaur)
Stolica	Ngerulmud
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Tommy Remengesau
Szef rządu	prezydent Tommy Remengesau
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	180. na świecie 508 km² 0%
Liczba ludności (2012)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	220. na świecie 21 032 45,2 osób/km²
PKB (2013)  • całkowite   • na osobę	0,246 mld USD 14 022 USD
PKB (PSN) (2013)  • całkowite   • na osobę	0,415 mld USD 23 666 USD
Jednostka monetarna	dolar amerykański (USD)
Niepodległość	od USA 1 października 1994
Strefa czasowa	UTC +9
Kod ISO 3166	PW
Domena internetowa	.pw
Kod samochodowy	PW
Kod telefoniczny	+680

Palau, Republika Palau (ang. Republic of Palau, palau Belau, Beluu er a Belau) – wyspiarskie państwo samorządowe, stowarzyszone ze Stanami Zjednoczonymi, położone na Oceanie Spokojnym, w Oceanii oraz w Mikronezji, ok. 1160 km na południe od Guam, ok. 800 km na wschód od Filipin i 3200 km na południe od Tokio. Obejmuje zachodnią część archipelagu Karolinów oraz 4 pojedyncze wyspy koralowe (Sonsorol, Merir, Pulo Anna i Tobi) i atol Helen (łącznie ponad 250 wysp).

Historia

Wyspy odkryte zostały w 1543 przez R. L. de Villalobosa. Od końca XVII wieku do 1899 jako część Karolinów stanowiły posiadłość hiszpańską, a następnie zostały sprzedane Niemcom, które rozpoczęły na wyspach wydobycie boksytów (rudy aluminium) i innych zasobów.

Koror w okresie administracji japońskiej

W 1914 roku wyspy przejęli Japończycy. Sześć lat później wprowadzono administrację japońską z ramienia Ligi Narodów. Podczas II wojny światowej w 1944 wyspy zostały zajęte przez Stany Zjednoczone po Bitwie o Peleliu.

Po wojnie, w latach 1947-1994 terytorium powiernicze ONZ pod administracją USA (do 1990 w ramach Powierniczych Wysp Pacyfiku).

W 1978 Palau stało się oddzielnym państwem i przyjęło nazwę Belau (po podziale administracyjnym przez USA wysp Oceanu Spokojnego). W 1979 mieszkańcy Palau odrzucili propozycję wstąpienia do Sfederowanych Stanów Mikronezji. W 1981 państwo przyjęło konstytucję Palau. W tym samym roku została także wprowadzona autonomia wewnętrzna kraju. W 1982 władze państwa zawarły ze Stanami Zjednoczonymi układ o wolnym stowarzyszeniu. Ratyfikowano go w 1993.

1 października 1994 Palau uzyskało niepodległość jako państwo stowarzyszone z USA. Państwo utrzymuje związki o charakterze gospodarczym z USA, Japonią i Tajwanem (pomoc finansowa). 15 grudnia 1994 zostało członkiem ONZ oraz kilku innych organizacji międzynarodowych.

Ustrój polityczny

Budynek Kongresu Narodowego w Ngerulmud

Palau jest republiką. Konstytucja została przyjęta w 1980, zaczęła obowiązywać od 1 stycznia 1981 roku. Polityka zagraniczna i obronna podlega USA. Głową państwa i szefem rządu jest prezydent, wybierany na kadencję 4-letnią w wyborach powszechnych. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego Kongresu Narodowego (Izba Przedstawicieli i Senat), wybieranego w wyborach powszechnych. Władza wykonawcza należy do rządu, powoływanego przez prezydenta.

Geografia

Palau obejmuje ponad 250 wysp (największe – Babeldaob, Koror) w zachodniej części archipelagu Karoliny, otoczonych szeroką rafą. Występują jeziora krasowe z wodą morską i jaskinie. Najwyższym punktem jest Ngerchelchauus, który ma wysokość 242 m n.p.m. Klimat wysp to klimat równikowy wybitnie wilgotny (odmiana monsunowa): średnia temperatura miesięczna w ciągu całego roku wynosi ok. 28°C, a roczne opady 3800 mm. Bujna szata roślinna; drzewo żelazne, pandan, gaje palmy kokosowej. Palau posiada bogatą faunę, występuje tam ponad 1400 gatunków ryb, 700 korali, żyją tam także słonowodne krokodyle.

Podział administracyjny

Od 1984 roku Palau dzieli się na 16 stanów:

• Aimeliik
• Airai
• Angaur
• Hatohobei
• Kayangel
• Koror
• Melekeok
• Ngaraard
• Ngarchelong
• Ngardmau
• Ngatpang
• Ngchesar
• Ngaremlengui
• Ngiwal
• Peleliu
• Sonsorol

Gospodarka

Rock Islands na Palau

Na większości wysp rośnie palma kokosowa. Główne rośliny żywieniowe: kolokazja (taro), maniok, bataty, banany. Dużą rolę odgrywa połów ryb (zwłaszcza tuńczyka), żółwi, muszli. Palau eksportuje ryby, olej kokosowy i koprę, wyroby rzemiosła artystycznego i szylkret. Rozwija się turystyka, sporty wodne.

Jako jedno z niewielu państw na świecie Palau nie ma długu zagranicznego.

Międzynarodowy port lotniczy położony jest na wyspie Babelthuap, połączonej mostem z wyspą Koror.

57% PKB pochodzi z usług, a pozostałe 43% z rolnictwa i przemysłu.

Ludność

Ludność posługuje się głównie językiem palau (z grupy indonezyjsko-oceanicznej języków austronezyjskich) natomiast językiem urzędowym jest angielski. Stale zamieszkanych tylko 8 wysp, a średnia gęstość zaludnienia to 44 osoby/km².

• Skład etniczny: Palauanie (Mikronezyjczycy), Amerykanie.
• Główne wyznania: katolicy, protestanci, Modekngei

Religia

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center:

• Katolicyzm: 55,1%

• Protestantyzm: 29,6%
  • Kościół Adwentystów Dnia Siódmego: 5,3%
• Inne religie: 10,4% (gł. Modekngei)
• Inni chrześcijanie: 2,0% (gł. mormoni i Świadkowie Jehowy)
• Brak religii: 1,2%
• Buddyzm: 0,8%
• Tradycyjne religie plemienne: 0,8%.

Statystyki demograficzne

Dane można znaleźć w CIA Factbook [1]

(2012)
Liczba ludności	21 032
Ludność według wieku
0 – 14 lat	21.5% (mężczyzn 2,329 / kobiet 2,187)
15–64 lat	72% (mężczyzn 8,355 / kobiet 6,724)
ponad 64 lata	3% (mężczyzn 402 / kobiet 959)
Średnia wieku
W całej populacji	32,8 lat
Mężczyzn	32,4 lat
Kobiet	33,6 lat
Przyrost naturalny	0,361‰
Współczynnik urodzeń	10,79 urodzeń / 1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	7,89 zgonów / 1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	0.71 migrantów / 1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,06 mężczyzn / kobiet
poniżej 15 lat	1,07 mężczyzn / kobiet
15–64 lat	1,24 mężczyzn / kobiet
powyżej 64 lat	0,4 mężczyzn / kobiet
w całej populacji	1,12 mężczyzn / kobiet
Umieralność niemowląt
W całej populacji	12,1 śmiertelnych / 1000 żywych
płci męskiej	13,7 śmiertelnych / 1000 żywych
płci żeńskiej	10,4 śmiertelnych / 1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji	72,06 lat
Mężczyzn	68,9 lat
Kobiet	75,4 lat
Rozrodczość	1,72 urodzeń / kobietę
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS

Ciekawostki

• Na archipelagu znajdują się 3334 endemiczne gatunki roślin,
• Na wyspach Palau odbyła się 10. edycja programu Survivor, w Polsce znany jako "Ryzykanci".
• Na Palau średnia gęstość zaludnienia jest najbardziej zbliżona do średniej gęstości zaludnienia na świecie.
• Państwo Palau stworzyło pierwsze na świecie tzw. rekinie sanktuarium, zakazujące całkowicie połowów tych zwierząt na swoich wodach (powierzchnia około 600 tys. km kwadratowych jest wielkości niemal całej Francji).

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Palau
• Artykuł o nurkowaniu na Palau