Sri Lanka

	Sri Lankā Prajathanthrika Samajavadi Janarajaya
(Details)	(Details)
	Basisgegevens
Officiële landstaal	Engels, Singalees en Tamil
Hoofdstad	Sri Jayewardenapura Kotte
Staatshoofd	President Maithripala Sirisena
Regeringsleider	Premier Ranil Wickremesinghe
Religie	boeddhisme 69%, hindoeïsme 7-15%
Oppervlakte	65.610 km² (1,3% water)
Inwoners	20.263.723 (2012); 21.866.445 (2014) (333,3/km² (2014))
	Overige
Volkslied	Sri Lanka Matha
Munteenheid	Sri Lankaanse roepie (LKR)
UTC	+5:30
Nationale feestdag	4 februari (Onafhankelijkheidsdag)
Web \| Code \| Tel.	.lk \| LKA \| 94
	Voorgaande staten
Dominion Ceylon	1972 (uitroeping republiek)
	Topografie
Portaal	Landen & Volken

Nederlands kanaal nabij Negombo

Sri Lanka (Engels: Sri Lanka; Singalees: Shrī Laṁkā, Tamil: Ilaṅkai), officieel de Democratische Socialistische Republiek Sri Lanka en voorheen Ceylon, is een land in Zuid-Azië. Het land is een eilandstaat in de Indische Oceaan en telt 21.866.445 (2014) inwoners.

Door de gunstige ligging op het pad van de grote zeeroutes tussen West-Azië en Zuidoost-Azië is Sri Lanka van oudsher een strategische marinebasis en een centrum van boeddhistische religie en cultuur van de oudheid. Tegenwoordig is het een multireligieus land, waar bijna een derde van de bevolking andere religies dan het boeddhisme aanhangt, met name het hindoeïsme, christendom en islam. De Singalese gemeenschap vormt de meerderheid van de bevolking, met de Tamils als grootste etnische minderheid, geconcentreerd in het noorden en oosten van het eiland. Andere gemeenschappen omvatten de islamitische Moren en Maleisiërs en de Burghers.

Sri Lanka staat bekend vanwege de productie en export van thee, kinine, koffie, rubber en kokosnoten en heeft een progressieve en moderne industriële economie en het hoogste inkomen per hoofd van de bevolking in Zuid-Azië. De natuurlijke schoonheid van Sri Lanka, de tropische bossen, stranden en landschap, evenals zijn rijke culturele erfgoed, maken het een wereldberoemde toeristische bestemming.

Na meer dan tweeduizend jaar van heerschappij door plaatselijke koninkrijken werden delen van Sri Lanka in het begin van de 16e eeuw gekoloniseerd door Portugal en Nederland, alvorens het gehele land in 1815 onder het bestuur van het Britse Rijk kwam. Tijdens de Tweede Wereldoorlog diende Sri Lanka als een belangrijke basis voor de geallieerde troepen in de strijd tegen het Japanse Keizerrijk. Aan het begin van de 20e eeuw ontstond een nationalistische politieke beweging, met als doel het verkrijgen van politieke onafhankelijkheid, die uiteindelijk in 1948 door de Britten werd verleend na vreedzame onderhandelingen.

Sinds de jaren 70 van de 20e eeuw leidden strubbelingen tussen de Tamil-minderheid en de Singalese meerderheid tot een burgeroorlog, die dertig jaar duurde. Tienduizenden mensen kwamen daarbij om. Sinds aan het einde van het eerste decennium van deze eeuw de vrede is hersteld, herstelt het land zich van de gevolgen van de burgeroorlog en maakt er reclame voor, dat het een aantrekkelijk land is voor toeristen.

Naamgeving[bewerken]

In vroeger tijden stond Sri Lanka onder verschillende namen bekend: Lanka, Lankadweepa ("schitterend eiland" in het Sanskriet), Taprobane, Serendib (in het Arabisch, afgeleid van het Sanskriet Sinhala-dweepa) en Selan. De namen Sri Lanka en Ceylon stammen van deze namen af. Sri is Sanskriet voor eerbiedwaardig.

Geschiedenis[bewerken]

Zie Geschiedenis van Sri Lanka voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Vroege geschiedenis[bewerken]

De prehistorische inwoners van Sri Lanka waren de Wanniyala-Aetto, beter bekend als de Wedda's. De Singhali (de voorouders van de Singalezen, vermoedelijk afkomstig uit Noord-India) arriveerden waarschijnlijk in de 6e eeuw v.Chr. Het boeddhisme werd geïntroduceerd in het midden van de 3e eeuw voor Chr. Er ontwikkelden zich verschillende beschavingen rond steden als Anuradhapura en Polonnaruwa.

Zie ook de geschiedenis van het Theravada-boeddhisme in Sri Lanka

Middeleeuwen[bewerken]

De Tamils migreerden geleidelijk vanuit Zuid-India naar het noorden van het eiland Sri Lanka. In de 11e eeuw vestigden zij een koninkrijk rond Jaffna.

De relaties tussen de beide groepen (Singalezen en Tamils) waren complex, soms vreedzaam en soms oorlogszuchtig. Beide vielen de andere groep verscheidene malen aan. De Tamils slaagden erin de Singalezen in de loop der eeuwen naar het zuiden van het eiland te drijven.

Europeanen[bewerken]

In 1505 vestigden de Portugezen zich op het eiland en zij zouden blijven tot 1658. De Portugezen werden voor een eeuw lang gevolgd door de Nederlanders (zie: VOC op Ceylon). De Nederlanders waren vooral geïnteresseerd in de handel met het koninkrijk Kandy (kruiden, olifanten en dergelijke). Daarom hebben zij zich geconcentreerd op het bouwen van kanalen om vervoer naar de kust mogelijk te maken. Voor die handel hebben zij een aantal vestingen opgericht, onder andere in Galle. Joris van Spilbergen was in 1602 de eerste die met de vorst van Kandy handelsbetrekkingen aanknoopte.

In 1796 namen de Britten het eiland over van de Nederlanders. Het werd een kroonkolonie in 1802. De Britten hebben wel het gehele land bestuurd en bewoond en daarom zijn in het land ook veel Britse invloeden te zien. (bijvoorbeeld Nuwara Elia, wat een populaire vakantieplaats was, maar ook in de spoorwegen). Nakomelingen van onder anderen de Nederlandse kolonisten worden aangeduid als Burghers. Hun invloeden zie je nog terug in allerlei topografische namen. Zo is er bijvoorbeeld een eiland dat Delft heet.

Onafhankelijkheid[bewerken]

Het eiland werd onafhankelijk onder de naam Dominion Ceylon op 4 februari 1948. Na de onafhankelijkheid maakte de regering in de jaren 50 het Singalees de officiële taal van het eiland. Hierop besloot minister-president Solomon Bandaranaike het Tamil in sommige gebieden toe te staan, waarop hij door een Singalese extremist in 1959 om het leven werd gebracht. Hij werd opgevolgd door zijn vrouw Sirimavo Bandaranaike, die daarmee de eerste vrouwelijke minister-president werd. De onrust tussen de Tamils en Singalezen zou sindsdien bij tijd en wijle opnieuw oplaaien.

In 1972 werd de naam van het land veranderd in Sri Lanka en werd de hoofdstad verplaatst naar Sri Jayewardenapura Kotte. Strubbelingen tussen de Tamil-minderheid en de Singalese meerderheid explodeerde in het midden van de jaren 80 van de 20e eeuw. Sindsdien zijn er tienduizenden omgekomen bij de burgeroorlog.

In 1987 werd na interventie door India een staakt-het-vuren overeengekomen. Het land stuurde hierna troepen maar trok zich in 1990 weer terug omdat het er niet in geslaagd was de Tamiltijgers te ontwapenen. In 1993 kwam de president van het land na een aanslag om het leven. Na 20 jaar van gevechten hebben de Tamiltijgers en de regering een staakt-het-vuren gesloten in februari 2002, na onderhandelingen waarbij bemiddeld werd door Noorwegen.

Op 7 februari 2004 werd het parlement ontbonden door president Chandrika Bandaranaike Kumaratunga. Haar man, een beroemde Singalese filmster, is vermoord door de JVP. Deze partij zat met haar Bandaranaike-partij in haar tweede kabinet tot eind 2005. Ze was de derde president van de familie Bandaranaike. Er werden nieuwe verkiezingen gehouden op 2 april en het nieuwe parlement kwam voor het eerst bijeen op 23 april.

Op 26 december 2004 werd Sri Lanka getroffen door tsunami's als gevolg van een zware zeebeving, waardoor veel doden en gewonden vielen. Hierdoor werd er een harde klap uitgedeeld aan het toerisme dat net weer opkwam na de jaren van binnenlandse strijd. De golf kostte aan ruim 35.000 mensen het leven, in dit land alleen al. Daarnaast waren er in Sri Lanka nog 4.000 gewonden en ruim 5.000 vermisten.

Geografie[bewerken]

Satellietfoto van Sri Lanka

Sri Lanka is een eiland in de Indische Oceaan; het ligt op 7 graden noorderbreedte en 81 graden oosterlengte. Het eiland heeft een peervorm. Het wordt gescheiden van India door de Golf van Mannar en Straat Palk. De Golf van Bengalen ligt ten noordoosten van het eiland. Volgens de hindoeïstische mythologie was er in de oude tijden een landverbinding tussen India en Sri Lanka. De naam van deze verbinding is de Adamsbrug — op de plaats waar deze verbinding geweest zou zijn, ligt nu een keten van kalksteenbanken.

Het eiland bestaat voor een groot gedeelte uit kustvlaktes; alleen in het zuidelijke en centrale gedeelte van het eiland zijn er bergen, waaronder de Pidurutalagala (met 2524 meter de hoogste berg) en de vlakbijgelegen Adam's Peak (2243 meter), die voor gelovigen belangrijk is. De kustlijn is gevarieerd met lange stranden, klippen in het zuidwesten en lagunes in veel andere gebieden.

Bijna 40% van het eiland wordt bedekt door bossen met open grasvlakten in de oostelijke hooglanden. Cultuurgronden beslaan 40% van het land^[bron?].

Enkele steden in Sri Lanka zijn Sri Jayewardenapura Kotte (de administratieve hoofdstad), Colombo (de feitelijke hoofdstad), Anuradhapura, Galle, Horana, Trincomalee, Kalmunai, Kalutara, Jaffna, Kandy, Polonnaruwa, Unawatuna, Point Pedro en Batticaloa.

Sri Lanka heeft een tropisch klimaat met moessons. De noordoostelijke moesson duurt van december tot maart en de zuidwestelijke moesson duurt van mei tot oktober. Het oostelijk gedeelte van Sri Lanka is droger dan het westelijk gedeelte.

Demografie[bewerken]

Bevolking[bewerken]

Tegenwoordig leven in Sri Lanka verschillende bevolkingsgroepen in vrede naast elkaar. Ongeveer 75% van de bevolking is Singalees, een andere grote bevolkingsgroep zijn de Tamils, die ongeveer 18% van de bevolking uitmaken en voornamelijk in het noorden en oosten van het land wonen. Verder zijn er nog de Sri Lankaanse Moren, die ongeveer 7% van de bevolking uitmaken, de Burghers van gemengde Europese afkomst, en de Veddah (of Wanniyala-Aetto), de laatste afstammelingen van oude volkeren. De belangrijkste bevolkingsgroepen zijn de Tamils en de Singalezen. Sinds de jarenlange strijd tussen deze bevolkingsgroepen is afgelopen, lijkt de toekomst voor Sri Lanka veelbelovend. Industrieproducten en het toerisme zijn de belangrijkste bronnen van inkomsten in Sri Lanka. Ondanks de economische opgang is er veel werkloosheid en de kloof tussen arm en rijk wordt met de dag groter.

Religie[bewerken]

Zie ook boeddhisme in Sri Lanka

Volgens de overlevering zou Sri Lanka in de 3e eeuw v.Chr. bekeerd zijn tot het boeddhisme, dat zich sedertdien tot de grootste godsdienst van het land heeft ontwikkeld en onder andere gekenmerkt wordt door een invloedrijk monnikendom. Volgens de census van 2001 is 69,1% van de bevolking boeddhistisch (hoofdzakelijk theravada-boeddhisten, voornamelijk Singalezen), 7,1% hindoe (hoofdzakelijk Tamils), 7,6% is moslim (voornamelijk soennitisch) en 6,2% is christelijk (hoofdzakelijk behorend tot de katholieke Kerk, die in Sri Lanka bestuurlijk georganiseerd is in één aartsbisdom met zes bisdommen). De overige 10% had de vraag niet beantwoord of kon de vraag niet beantwoorden.^[3] De census kon echter in Tamilgebieden die niet onder regeringscontrole stonden niet of niet goed uitgevoerd worden. Deze gebieden worden voornamelijk bewoond door hindoes, waardoor dat cijfer mogelijk zo'n 15% bedraagt.^[4]

Taal[bewerken]

Sri Lanka kent drie officiële talen: Engels, Indo-Arisch Singalees (sinds 1965) en het Dravidische Tamil^[8]. Andere talen zijn het Sri Lankaans Maleis, het Sri Lankaans Indo-Portugees en het bijna uitgestorven Veddah.

Politiek[bewerken]

Staatsinrichting[bewerken]

Zie ook de lijst van heersers van Ceylon

Sri Lanka is een democratische republiek met een gekozen parlement.

De president van Sri Lanka wordt iedere zes jaar direct gekozen en is zowel het staatshoofd als het hoofd van de regering en het hoofd van de strijdkrachten. De president is verantwoording schuldig aan het parlement en kan uit zijn functie gezet worden door een stemming die gewonnen wordt met een tweederdemeerderheid en in overeenstemming met het hooggerechtshof. Huidig president is Maithripala Sirisena. De verkiezingen worden gehouden wanneer de president hier akkoord voor geeft. Zolang blijft de president aan de macht.

In het verleden had Sri Lanka ook een koningshuis; de koning is echter afgezet door de Britten toen Sri Lanka nog een kolonie was van Engeland. De koninklijke familie is nog steeds aanwezig in het land, maar bekleedt geen officiële rol meer. In 1986 heeft de koninklijke familie een poging gedaan om, in hun optiek, het land te redden. Dit is mislukt, waarna een groot deel van de familie, alsook legerofficieren die loyaal aan de koning waren, werden geëxecuteerd. Enkele leden leven in ballingschap in verscheidene landen.

De president wijst een regering aan die bestaat uit ministers die verantwoording schuldig zijn aan het parlement. De assistent van de president is de minister-president, die uit de heersende partij in het parlement komt.

Sri Lanka heeft een éénkamerparlement dat bestaat uit 225 leden die gekozen worden door de bevolking op basis van een gemodificeerd proportioneel representatief systeem per district voor een termijn van zes jaar. De president kan op ieder moment, als het een jaar geregeerd heeft, een parlement ontbinden. Het parlement heeft de wetgevende macht.

Bestuurlijke indeling[bewerken]

Zie Bestuurlijke indeling van Sri Lanka voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Sri Lanka is verdeeld in negen provincies en 25 districten. De provincies zijn de Centrale, de Oostelijke, de Noordelijke Centrale, de Noordelijke, de Noordwestelijke, de Zuidelijke en de Westelijke Provincie, en Sabaragamuwa en Uva.

Interne politieke problemen[bewerken]

Zie Sri Lankaanse Burgeroorlog voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In Sri Lanka woedde vanaf de jaren 80 van de 20e eeuw een burgeroorlog tussen de Tamiltijgers en de regering. Deze burgeroorlog werd beëindigd na een kort offensief van het Sri Lankaanse leger, waarbij de rebellen op 17 mei 2009 hun nederlaag officieel toegaven, waarbij een einde kwam aan 25 jaar burgeroorlog, hoewel de gevechten nog niet opgehouden zijn.^[9]

Economie[bewerken]

Theeplantages vormen een belangrijk onderdeel van de Sri Lankaanse economie

Sri Lanka wordt gerekend tot de ontwikkelingslanden met een laag gemiddeld inkomen. In 1996 maakten door verdergaande industrialisatie landbouwproducten nog maar 20% uit van de export, in vergelijking met 93% in 1970. De landbouw geeft nog wel werk aan bijna de helft van de bevolking. Textiel en kleding maken 63% uit van de exportproducten. De belangrijkste exportproducten van Sri Lanka zijn rubber, textiel, kleding, thee, diamanten, robijnen, smaragden, kokosnootproducten, aardolie en een groeiend percentage diensten. Het BNP groeide met 5,5% door de jaren 90 van de 20e eeuw tot een droogte en de situatie in het zuiden dit liet dalen tot 3,8% in 1996. Hierna ging het weer beter, tot in 2001 de economie voor het eerst in de geschiedenis van het land kromp. Inmiddels zijn de groeicijfers weer opgelopen tot gemiddeld meer dan 5% per jaar (2008-2010).

Sri Lanka heeft een gemiddeld inkomen per inwoner van bijna 5000 US$ (ter vergelijking: wereld 11.000 US$)en staat daarmee op de 148e plaats van de wereldranglijst (2010). Volgens het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties leeft in Sri Lanka 22,7% van de bevolking onder de armoedegrens.^[10].

Er geldt in Sri Lanka een verbod om te roken op openbare plaatsen. Roken op niet-openbare plaatsen is echter toegestaan. Toeristen wordt aangeraden geen sigaretten of shag in de handbagage mee te nemen aangezien er geen belastingvrije invoer van tabaksartikelen bestaat. Er bestaat een geldboete van €35 per 20 sigaretten.