İsrail

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Şuraya atla: kullan, ara
Bu maddedeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına bakabilirsiniz. Maddeye uygun biçimde kaynaklar ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
Başlığın diğer anlamları için İsrail (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
İsrail Devleti
מְדִינַת יִשְׂרָאֵל (İbranice)
Medīnat Yisrā'el

دَوْلَةُ إِسْرَائِيلَ (Arapça)
Dawlat İsrā'īl
Bayrak Arma
Bayrak Arma
Ulusal Marş: Hatikvah
Umut
Konum
Başkent Kudüs (uygulamada)[1]
Tel-Aviv (uluslararası kabul edilen[2])
31°00′K 35°00′D / 31°K 35°D / 31; 35
Resmî dil(ler) İbranice, Arapça
Etnik gruplar   %75.1 Yahudi, %20.7 Arap, %4.2 diğer
Milliyet İsrailli
Yönetim biçimi Parlamenter cumhuriyet
 - Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin
 - Başbakan Benyamin Netanyahu
 - Knesset Başkanı Yuli-Yoel Edelstein
 - Anayasa Mahkemesi Başkanı Dorit Beinisch
Kuruluş
 - İsrail Deklarasyonu 14 Mayıs 1948
Nüfus
 - 2012 tahmini 8.081.000 (96.)
 - 1995 sayımı 5.548.523
GSYİH (SAGP) 2014
 - Toplam 286.840 milyar $ (50.)
 - Kişi başına 35.658 $ (25.)
GSYİH (düşük) 2014
 - Toplam 305.707 milyar $ (42.)
 - Kişi başına 38.004 $ (25.)
Gini (2008) 39,2 orta
İGE  0.888 (çok yüksek)  (2013)
Para birimi Şekel (₪‎) (ILS veya NIS)
Zaman dilimi IST (UTC+2)
 - Yaz IDT (UTC+3)
Trafik akışı sağ
Internet TLD .il
Telefon kodu 972
1 Golan Tepeleri ve Doğu Kudüs hariç/dahil.

İsrail (İbranice: יִשְרָאֵל, Yişra'el; Arapça: إسرائيل, İsrā'īl) ya da resmî adıyla İsrail Devleti (İbranice: Bu ses hakkında מדינת ישראל (yardım·bilgi), Medīnat Yişra'el; Arapça: دولة إسرائيل, Dawlat İsrā'īl), Orta Doğu'da, Asya ve Afrika kıtalarının kesiştiği yerde bulunan bir ülke. Coğrafi olarak, Asya kıtasında bulunur. Batısında Akdeniz, kuzeyinde Lübnan ve Suriye, doğusunda Ürdün, güneyinde ise Mısır, Filistin ve Kızıldeniz ile çevrilidir.

Başkenti Knesset (İsrail Meclisi) kararına göre Kudüs'tür.[3] Ancak bu durum Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamaktadır.[1] İsrail'deki büyükelçilik ve konsoloslukların büyük çoğunluğu, ülkenin finans merkezi olan Tel Aviv'dedir.[4] İsrail, nüfusunun çoğunluğu Yahudi olan tek devlettir.[5]

Uzun ve dar bir şekle sahip olan İsrail, 470 km uzunluğunda olup, en geniş bölgesi yaklaşık 135 km'dir. Sınırları ve ateşkes hatları içerisinde kalan toplam yüzölçümü 27.817 km²'dir. İsrail, yaklaşık 8.081.000'lik nüfusuyla[6], çeşitli din, kültür ve sosyal geleneklere sahip insanları bir araya getirmiştir. Para birimi Yeni İsrail Şekeli'dir. İsrail dünyadaki en büyük 43. ekonomiye sahiptir.[7] Aynı zamanda İnsani Gelişme Endeksi'nde Orta Doğu'da ilk sırada yer alır.[8] Asya'da ise beşinci sıradadır.[9] Basın Özgürlüğü Endeksi'nde İsrail 86. sıradadır.[10]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Tevrat'a göre; Yakup ailesi ile göç ederken, Tanrı'nın bir meleği insan kılığında Yakup'a görünür. Ailesini nehrin karşısına taşıdıktan sonra Yakup, melek ile gün ağarıncaya kadar güreşir. Melek, Yakup'u yenemeyeceğini anlayınca ona, 'Beni bırak, gün ağarıyor' der. Fakat Yakup, "Beni kutsamadıkça seni bırakmam" der. Yakup mücadele eder ve nihayetinde Tanrı'nın meleğini yener. O da Yakup'u Tanrı'yla mücadele eden[11] anlamına gelen İsrail adıyla kutsar.[12] Böylece Tanrı tarafından Yakup'un adı İsrail olarak değiştirilmiş olur.[13] Bu nedenle Yakup'un soyundan gelenlere İsrailoğulları denir. Bu olaydan sonra Yakup, Mısır'a göçtüğünde sülalesi İsrailliler olarak anılır.[14]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: İsrail tarihi

Yahudiler 19. yüzyılın ikinci yarısında devlet kurma çalışmalarına başladılar. Arz-ı mev’ut (vadedilmiş topraklar) üzerine devlet kurma çalışmaları ilk önce İngiltere’de görülür. 1848’de İngiliz hükumeti bir genelgeyle Filistin’deki konsoloslarını, Yahudilerin himayesine verdi. 1870’te Yahudi faaliyetlerinin merkezi İngiltere’den Rusya’ya geçti. Siyonist hareketlerin başına geçen Theodor Herzl, Filistin’de bir Yahudi devletinin kurulması için birçok çalışmalarda bulundu. Herzl, İngiltere gibi güçlü bir devleti arkasına alarak, gayesine ulaşma çabasındaydı. Siyonistler, devlet olabilmeleri için bir tarım sınıfına ihtiyaçları olduğunu farkettiler, bununla birlikte Avrupa Yahudilerinin neredeyse tamamı ticaretle uğraşıyordu, Rusya'da ise tarımla uğraşan Yahudiler mevcuttu. Bu dönemde Rusya'da Yahudilere karşı -özellikle çiftçi Yahudileri içeren- pogromlar ismiyle bilinen bir dizi katliam yaşandı. Katliamlara maruz çiftçi Yahudilere, Siyonistler tarafından ülkeyi terk edip Filistin'e yerleşmeleri teklifi yapıldı. 1870 yılından itibaren çiftçi Yahudiler Filistin toprakları üzerinde tarımsal yerleşme merkezleri kurmaya başladılar. Bununla birlikte, Rusya'yı terk eden Yahudilerin birçoğu Avrupa'ya göçtü. 1870-96 yılları arasında Eretz Israel'de on yedi tarım kolonisi kuruldu.

I. Dünya Savaşı sonunda 2 Kasım 1917’de İngiltere dışişleri bakanı Arthur Balfour'un girişimiyle Balfour Deklarasyonu süreci başlatıldı. Milletler Cemiyeti 1920 yılında, Filistin üzerinde İngiliz mandasını tanıdı. Bundan sonra kurulan bir Yahudi bürosu İngiltere nezdinde Yahudi haklarını temsil etmeye başladı.

Bundan sonraki yıllarda Siyonistler dünyanın çeşitli yerlerine dağılmış bulunan Yahudi topluluklarını -devlet kurabilmek için etkili bir nüfus oluşturmak gayesiyle- Filistin'e göçmeleri için ikna etme çabalarına girişti. Nazi Almanyası'nın 1930'lardan 1940'ların ortalarına kadar Yahudilere soykırım uygulamaya başlamasıyla Filistin’e büyük bir Yahudi göçü başladı. Filistin’deki Araplar bu göçe karşı koyduklarından İngiltere, Yahudi göçlerinin durdurulmasına karar verdi. Bunun üzerine Sion’a bağlı Askeri Yahudi Teşkilatı Hagana, Filistin’e göç konusunda İngiltere'nin aldığı bu kısıtlayıcı kararı protesto amacıyla silahlı terör eylemlerine girişti. Filistin yönetimi Nazi liderliği ile işbirliğine girişti. Bu amaçla Kudüs müftüsü Almanya'ya birçok ziyarette bulundu.

Birleşmiş Milletler Paylaşım Planı (1947)
Günümüzdeki durum

Filistin’e de gizli Yahudi göçleri düzenlenmeye başlandı. II. Dünya Harbi'nin müttefiklerin galibiyetiyle bitmesinden sonra, Filistin meselesi son safhasına ulaştı. İngiltere daha sonra Amerika’nın yardımını sağladıktan sonra, Filistin meselesini Birleşmiş Milletler'e götürüp, meselenin çözülmesini istedi. BM, Kasım 1947'de Filistin’in biri Yahudi öteki Arap olmak üzere iki devlet arasında paylaşılmasına karar verdi. Yahudiler bu karari kabul ederken Araplar reddetti. Kudüs şehrine ise BM denetiminde milletlerarası bir bölge statüsü tanındı. Bu çözüm Arapları tatmin etmedi. İsrail-Filistin Savaşı başladı.

14 Mayıs 1948'de BM paylaşım planı uyarınca David Ben-Gurion tarafından İsrail Devleti’nin kuruluşu ilan edildi. 24 saat sonra, Mısır, Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak orduları saldırıya geçerek İsrail topraklarına girdiler.

1949 yılının ilk aylarında BM nezdinde İsrail ile onunla savaşan Arap ülkelerinin her biri (o dönemden beri İsrail’le müzakere masasına oturmayı reddeden Irak hariç) arasında doğrudan müzakereler düzenlendi ve bunların sonucunda bir ateşkes anlaşması imzalandı. Anlaşma uyarınca sahil şeridi, Celile ve tüm Necef İsrail’e, Yehuda ve Samiriye (Batı Şeria) Ürdün’e, Gazze Mısır yönetimine ve Kudüs'ün ise Eski Şehir'in de dahil olduğu doğu kısmı Ürdün’e, batısı da İsrail’e bırakıldı. İsrail'in Filistinliler ile olan gerginliği ise sürmektedir.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: İsrail coğrafyası
Batı Şeria ve İsrail

İsrail, Orta Doğu’da Doğu Akdeniz kıyısındadır. Batısında Akdeniz, kuzeyinde Lübnan ve Suriye, doğusunda Ürdün, güneybatısında Sina Yarımadası ve Gazze vardır. Ülkenin güney bölgesi, Necef Çölü'nden meydana gelir. Kuzeydoğu kesimi ise Şeria Hendeğine açılır. Güneydoğuda dik yükseltiler vardır. Lut Gölü bu bölgededir. Akdeniz kıyı bölgesinin kuzey bölümü Yafa’dan Karmel Dağına kadar uzanarak, Şaran Ovası adını alır.

Karmel Dağı'nın doğusunda Kişon Irmağı vadisi boyunca uzanan Esdradelon Ovası yer alır. Ova, Taberiye Gölü'ne kadar uzanır. Ürdün Nehri buradan geçerek deniz yüzeyinden 394 m aşağıdaki Lut Gölüne dökülür. Lut Gölü'nün sadece güneybatı sahili İsrail’indir. İsrail’in doğu bölgeleri dağlıktır. Buralar Şamiriye ve Yahudiye tepelerinden Necef Dağı'na kadar uzanır. İsrail’in en yüksek noktası 1208 m’lik Nyron Dağı, Taberiye Gölü'nün kuzeybatısındadır. Golan Tepeleri de kuzeydoğudadır. Şamiriye ve Yahudiye tepeleri üzerinde Kudüs’ün bulunduğu yaylanın bir kısmı yer alır.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail Akdeniz iklimi etkisi altındadır. Yazları kurak ve sıcak geçer. Yağmur ancak aralık, ocak ve şubat aylarında yağar. Yıllık ortalama yağış miktarı 1000 mm civarındadır. Yıllık sıcaklık ortalaması yazın 24-32 °C arasında, kışın ise 7 ile 16 °C arasındadır. Bu ortalama Necef Çölü'nde 38 °C’yi aşar.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülke topraklarının yarıdan fazlasını meydana getiren Necef Çölü, çorak volkanik engebelerle sınırlanmış, geniş bir bozkır ovasıdır. Batı kesiminde kuru yaylalar bulunur. Galilea ve Carmel’in yüksek tepeleri Halep çamları ve meşe ağaçları ile kaplıdır. En tipik bitki örtüsü Akdeniz makileridir. Akdeniz kıyı bölgesi verimli ve yeşilliktir. İsrail’de hızlı bir ağaçlandırma çalışmaları yapılmaktadır. Yabani hayvanlarının soyu gittikçe azalmıştır. Çok çeşitli kuş türleri vardır.

Madenler[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail’in en verimli ve değerli maden yatakları, Lut Gölü bölgesinde bulunan potasyum, sodyum, magnezyum ve tuz kaynaklarıdır. Bakır, kaya fosfatları, manganez, cam toprağı, kaolin, demir cevheri, petrol ve tabii gaz Necef’te bulunur.

Simgeler[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail Devleti'nin bayrağı Musevi dua şalı tallitin deseninden esinlenilmiştir ve rengi Davud'un Kalkanı'nın (Magen David) rengi olduğuna inanılan mavidir.

İsrail Devleti'nin resmi amblemi Yedi Kollu Şamdan'dır (Menora), bu şamdanın şeklini eski çağlardan beri varolduğu bilinen moriah isimli yedi dallı bitkiden aldığı söylenir. İki yanındaki zeytin dalları İsrail'in barış arayışlarını simgeler. Menora'nın kökeni ve anlamı ile ilgili birçok iddia ortaya atılmıştır.

Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]

Devlet Başkanı - Cumhurbaşkanı (İbr. Nasi) yedi yılda bir Knesset (Meclis)'in çoğunluğunun oyu ile seçilir. Devlet Başkanı genellikle törensel ve resmî görevleri yerine getirir; ancak af yetkisi gibi yürütme yetkilerine de sahiptir. Başbakanlığa Cumhurbaşkanı tarafından çoğunluğu kazanan partinin lideri seçilir. Hükümete parlamento dışından bakan tayin edilebilmektedir. 120 üyesi olan meclisin seçim sistemi Nispi Temsildir ve en düşük oy verme yaşı 18, en uzun hükümet dönemi ise 4 yıldır. Ayrıca İsrail yaklaşık olarak 32 yıldır koalisyon ile yönetilmektedir. [15]

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail ekonomisi, yüksek teknolojik araç gereç üretimi, tarım, sanayi, elmas işlemeciliği ve turizme dayalıdır. Kibbutz adı verilen kommünal tarım çiftlikleri gıda üretiminin tamamına yakınını gerçekleştirerek ülkenin gıda da kendi kendine yetmesini sağlar. Teknoloji alanında İsrail ekonomisi dünyanın en hızlı gelişen ülkesidir. Intel, IBM, Motorola, Google gibi firmaların İsrail'de Ar-Ge merkezleri bulunur, bunun nedeni silikon üretimi için ülkenin elverişli olması ve en önemlisi kişi başına düşen bilgi teknolojilerinde çalışan sayısının çok yüksek olmasıdır. NASDAQ endeksinde İsrail Firmaları en çok işlem görenler sıralamasında ABD ve Kanada'dan sonra üçüncü sırada gelir. İsrail çeşitli güvenlik sorunlarına rağmen sürekli kaliteli insan gücü yetiştirmeye önem vererek ekonomisinin büyümesini sağlamıştır.

Tarım[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail tarımının temel birimini kibbutzlar teşkil eder. Kibbutz, bir kolektif üretim teşkilatıdır. Necef Çölü uzun çalışmalardan sonra ekilebilir duruma getirilmiş ve tarımsal üretim artmıştır. Kibbutz, kolektif çiftlikleri biçiminde teşkilatlanmış olmasına rağmen kooperatif şeklinde birimler de vardır. Bu birimlere moşavim denir. Tarım bu teşkilatlar tarafından yapılır. İsrail toplam işgücünün % 6,5’u tarım sektöründe çalışmaktadır. İsrail’de sulama şebekesi çok gelişmiştir. 400.000 hektardan büyük bir alan sulanabilmektedir. Ana tarım bölgesi Eşdraelon’dur. Sahil ovaları da vadiler kadar verimlidir. Yetiştirilen başlıca tarım ürünleri; tahıllar, turunçgiller, şekerpancarı, üzüm ve vişnedir.

Hayvancılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Otlakların az olması sebebiyle hayvancılık gelişmemiştir. İsrail’de sığır ve koyun yetiştirilir. Son yıllara kadar yasak olan domuz besiciliği önemli boyutta değildir zira Yahudiler domuz yemezler. Bunun yanında kümes hayvanları çoktur. Hayvanlardan elde ettiği ürünler kendi ihtiyacını karşılar. Balıkçılık çok gelişmiş olup, Hint ve Atlas Okyanusu'na çıkardığı gemilerle yapılan avcılık ile yılda 25.000 tondan fazla balık avlanır.

Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail’de sanayi yükselen bir hızla gelişmektedir. Sanayi devrimi 1958-1965 yılları arasında gerçekleşmiştir. Bu dönemde ülke sanayisi % 142 oranında artış göstermiştir. Potasyum ve bakır sanayi bunların başlıcalarıdır. Toplam işgücünün % 33.4’ü sanayi alanında çalışmaktadır. Sanayi bölgeleri Tel Aviv ve Hayfa’da toplanmıştır. Gelişen sanayi sektörlerinin başlıcaları; ilaç, optik, elektrik malzemesi, elmas işletmeciliği, silah sanayisidir.

Ticaret[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış satımının üçte birinden fazlasını elmas sanayi sağlamaktadır. İhraç ettiği malların başında turunçgiller gelmektedir. Bunlar, portakal, muz, narenciye ve üzümdür. Bugün dışarıya uçak ve silah satmakta, fakat ticaret dengesi devamlı açık vermektedir. İthalat özellikle mamül eşya ve sanayide kullanılan hammaddeler üzerinde yoğunlaşmıştır. Ticaretinin büyük bir kısmını ABD, İngiltere ve Almanya ile yapar.

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail'de inanç turizmi yaygındır. Her yıl İsrail pek çok Müslüman, Hristiyan ve Yahudi tarafından ziyaret edilir.[16] Ülkede Mescid-i Aksa, Ağlama Duvarı gibi dini yapıların bulunması inanç turizmini geliştirir. İsrail'de sadece inanç turizmi yoktur.[17] Ülkede arkeolojik yapıların korunması ve sergilenmesi turist sayısını artırır.[18] Ülkenin ılıman iklimi ve plajları turizm için elverişlidir.[19]

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail'de 6.110.600 Yahudi vardır.[20] İsrail nüfusunun %20.7'sini Araplar oluşturmaktadır.[21] Son on yılda Romanya, Tayland, Çin, Güney Amerika'dan gelen pek çok işçi İsrail'e yerleşmiştir. Bu işçilerin çoğu yasa dışı ülke sınırlarında oldukları için göçmenlerin kesin nüfusu bilinmemektedir.[22]

1948 yılından beri İsrail hep göç aldı.[23] Alınan bu göçler Dünya'nın başka yerlerinde yaşayan Yahudilerin ülkeye yerleşmesinden kaynaklanıyordu.[24] Fakat son 10 yılda İsrail'de iş imkanlarının artması ve Orta Doğu'da hızla gelişen bir ülke olması pek çok farklı ulustan insanın İsrail'e göç etmesine neden olmuştur.[25] Haziran 2012 itibariyle 60.000 Afrikalı göçmen ülkeye girmiştir.[26] Göçmenlerin İsrail'e yasa dışı girmeleri hükûmet tarafından tehdit olarak algılandı ve bakanlar toplantısı yapıldı.[27] İsrailliler'in %92'si kentsel alanlarda yaşamaktadır.[24] 2011 yılından itibaren Doğu Kudüs'te yaşayanların nüfusu 250.000 kişi olmuştur.[28] Golan Tepeleri'nde ise bu nüfus 20.000 kişidir.[29]

İsrail kendini Yahudi olarak nitelendiren tek devlettir.[30] Sadece Yahudiler ve Yahudi soyundan olan kişiler İsrail vatandaşı olabilir. Ülke'de çıkarılan Dönüş Yasası sonucu İsrail vatandaşlığı ülkeye gelen tüm Yahudilere verilir. İsrail nüfusunun %4'ü Yahudi soyundan gelen fakat Yahudi olmayan insanlardan oluşur.[31] Dönüş Yasası böyle kişilere vatandaşlık vermeyi kabul etmiştir. Günümüzde İsrail'deki Yahudi nüfusunun %73'ü İsrail doğumludur.[32] Nüfusun %18.4'ü Avrupa ve Amerika'dan göç eden Yahudilerdir.[33] Geriye kalan %8.6'lık kısım Asya ve Orta Doğu coğrafyasındaki Yahudilerdir.[34]

Dil[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail'de İbranice, Arapça, ve İngilizce yol tabelası.

İsrail'de İbranice ve Arapça olmak üzere iki resmî dil vardır.[35] İbranice devlette en çok konuşulan ve kullanılan dildir.[36] Arapça ise İsrail'de sadece Arap azınlıklar tarafından kullanılır. İsrail'de İngilizce resmî dil değildir fakat tabelalarda İngilizce yer alır. Aynı zamanda okullarda İngilizce eğitimi verilir. Televizyonda İbranice yayın yapan kanallar sıklıkla olsa da İngilizce yayın yapan medya kuruluşları da vardır.[37] İsrail'de günlük hayatta göçmen nüfus nedeniyle pek çok farklı dil kullanılabilir. 1990 ve 1994 yılları arasında 1 milyondan fazla anadili Rusça olan Yahudi İsrail'e göç etti.[38] 2004 yılında kadar 700.000 Yahudi Fransa'dan göç etti.[39] Yurt dışından göç eden Yahudiler İbranice öğrense bile günlük hayatta ana dillerini kullanabilirler. Bu yüzden Rusça ve Fransızca halk arasında sıklıkla kullanılan dillerdir.

Din[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail topraklarında Musevi inancı hakimdir. İsrail'de Yahudiler en büyük nüfusu oluştururlar. Yahudilerin kendi aralarında mezhepsel farklılıkları olabilir. Bazı İsrailliler dinlerine çok bağlıyken bazıları biraz daha modern olabiliyorlar.[40] İsrail'de yapılan bir sosyal ankette "İnancınızı nasıl tanımlarsınız?" sorusu yöneltilen Yahudilerin %55'i geleneksel, %20'si laik, %17'si Siyonist, %8'i Haredi Yahudisi olarak tanımlarken %5'İ kendilerini Ortodoks-radikal Yahudi olarak tanımlar.[41]

Müslümanlar İsrail'in en büyük dini azınlığını oluşturmaktadır. Nüfusun %2'si ise Hristiyan'dır.[42] Bu Hristiyan nüfusun çoğunluğu yurt dışından gelen göçmenlerdir.[43] İsrail'de Budizm ve Hinduizm inancına mensup insanlarda vardır.[44] Fakat bu inanca mensup insanlar yasa dışı göçle ülkeye geldikleri için İsrail'deki Budist ve Hindu nüfus tam olarak bilinmemektedir.[45] Kudüs, Müslümanlar ve Hristiyanlar için büyük önem taşır. Batı Duvarı, Tapınak Dağı, Mescid-i Aksa Cami ve Kutsal Mezar Kilisesi İsrail'deki Müslüman ve Hristiyanlar için önemlidir.

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Bar-Ilan Üniversitesi Beyin Araştırma Bölümü

İsrail'de eğitim hayatı 15 yıldır.[46] Birleşmiş Milletlere göre halkın %97'si okuryazardır[47] 1953'ten beri okullar devlet tarafından 5'e ayrılmıştır. Bunlar; normal okullar, dini okullar, ortodoks okullar, kamu okulları ve arap okulları.[48] İsrail halkının büyük çoğunluğu normal okullarda eğitim görmektedir.[49] İsrail'de yaşayan Araplar ise Arap okullarına giderler bundaki en büyük etken sadece İslam dini ve Arapça eğitiminin Arap okullarında verilmesidir.

İsrail'de öğrenciler 3 yaşında okula başlar ve 18 yaşında öğrenim hayatını bitirirler.[50] Üniversitelere ise sınavla girilir. Üniversiteye giren öğrenciler eğitim hayatlarına devam ederler. Fakat İsrail'de ilköğretim, ortaöğretim ve lise zorunludur. Okullarda İngilizce eğitimi ilköğretimden itibaren verilir. İlköğretim 1. ve 6. sınıf, ortaöğretim 7. ve 11. sınıf, lise ise 12. ve 15. sınıftan oluşur.[51] Liseyi bitiren öğrenciler Bagrut isimli sınava girerler ve sınavdan aldıkları dereceye göre üniversiteye yerleşirler.[52] Sınavda en sık matematik, İbranice, genel kültür, felsefe ve tarih alanlarında soru sorulur.[50] Bu sınavlar mezun olunan okullara göre değişmez. Dini okullardan mezun kişilerde Bagrut isimli sınavdan geçmek zorundadır ve Bagrut sınavında dini sorular sorulmaz.[53] İsrail'de eğitim ücretsizdir. Bunun dışında özel okullar yoktur tüm okullar devlete bağlıdır.[54] İsrail üniversiteleri mezun olan öğrencilerine sağladıkları iş olanaklarıyla popülerdir.[55] Times, Higher Education Jerusalem ve Tel Aviv Üniversitesini dünyanın en iyi 100 üniversitesi listesine eklemiştir.[56][57]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b 20 Ağustos 1980 tarihli Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 478 sayılı kararı (United Nations Security Council Resolution 478)
  2. ^ http://www.mfa.gov.tr/no_142--2-kasim-2004_-dun-israil_in-baskenti-tel-aviv_de-gerceklestirilen_-bombali-saldirinin-kinanmasi__.tr.mfa
  3. ^ Britannica'da Kudüs.
  4. ^ Foreign Embassies in Israel
  5. ^ Ülkeler Raporu Tarih:15 07 2007
  6. ^ Central Bureau of Statistics
  7. ^ "Israel's accession to the OECD". Organisation for Economic Co-operation and Development. 12 August 2012. http://www.oecd.org/israel/israelsaccessiontotheoecd.htm. 
  8. ^ "Human development index (HDI)". United Nations Development Programme. 1 August 2014. http://hdr.undp.org/en/content/human-development-index-hdi-table. 
  9. ^ "WHO: Life expectancy in Israel among highest in the world". Haaretz. 24 May 2009. http://www.haaretz.com/news/who-life-expectancy-in-israel-among-highest-in-the-world-1.276618. 
  10. ^ http://en.rsf.org/
  11. ^ "Israel." Online Etymology Dictionary
  12. ^ Bursa Kilisesi Eski Ahit \ Yaratılış \ 32
  13. ^ Tevrat, Yaratılış, Bap 35
  14. ^ Eski Ahit, Çıkış, Bap 1
  15. ^ BBC Türkçe http://www.bbc.com/turkce/haberler/2013/03/130314_israil_koalisyon
  16. ^ Burstein, Nathan (20 March 2012). "Tourist visits above pre-war level". The Jerusalem Post. http://www.jpost.com/LandedPages/PrintArticle.aspx?id=71992. 
  17. ^ Yifa Yaakov (12 March 2014). "2013 'record year' for tourism, government says". Times of Israel. http://www.timesofisrael.com/2013-record-year-for-tourism-government-says/. 
  18. ^ "2013: Record year for incoming tourism". Ynetnews. 12 March 2014. http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4475168,00.html. 
  19. ^ "Interesting Facts About Israel". Jewish Federation of the North Shore. 20 March 2012. http://www.jfns.org/page.aspx?id=43769. 
  20. ^ "Latest Population Statistics for Israel". Jewish Virtual Library. 21 April 2013. https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Society_&_Culture/newpop.html. 
  21. ^ Jews, Arabs, and Arab Jews: The Politics of Identity and Reproduction in Israel, Ducker, Clare Louise, Institute of Social Studies, The Hague, Netherlands
  22. ^ "ISRAEL: Crackdown on illegal migrants and visa violators". 14 July 2009. http://www.irinnews.org/Report/85270/ISRAEL-Crackdown-on-illegal-migrants-and-visa-violators. 
  23. ^ DellaPergola, Sergio (2000). Still Moving: Recent Jewish Migration in Comparative Perspective, Daniel J. Elazar and Morton Weinfeld eds.. ed. 'The Global Context of Migration to Israel'. Transaction Publishers. ss. 13–60. ISBN 1-56000-428-2. 
  24. ^ a b "THE LAND: Urban Life". Israel Ministry of Foreign Affairs. http://mfa.gov.il/MFA/AboutIsrael/Land/Pages/THE%20LAND-%20Urban%20Life.aspx. 
  25. ^ Gould, Eric D.; Moav, Omer (25 March 2013). "Israel's Brain Drain". Israel Economic Review (Bank of Israel) 5 (1): ss. 1–22. http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2180400. 
  26. ^ "Israel rounds up African migrants for deportation". Reuters. 11 June 2012. http://www.reuters.com/article/2012/06/11/us-israel-africans-idUSBRE85A0VI20120611. 
  27. ^ Rettig Gur, Haviv (20 March 2012). "Officials to US to bring Israelis home". The Jerusalem Post. http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=97254. 
  28. ^ "President Obama’s hostility to Israel continues". 20 March 2012. http://blogs.jpost.com/content/president-obama%E2%80%99s-hostility-israel-continues. 
  29. ^ "Settlements in the West Bank". Settlement Information. Foundation for Middle East Peace. 20 March 2012. http://www.fmep.org/settlement_info/settlement-info-and-tables/stats-data/settlements-in-the-west-bank-1. 
  30. ^ The Law of Return. Knesset. https://www.knesset.gov.il/laws/special/eng/return.htm. Erişim tarihi: 14 August 2007. 
  31. ^ DellaPergola, Sergio (2011). "Jewish Demographic Policies". The Jewish People Policy Institute. http://jppi.org.il/uploads/Jewish_Demographic_Policies.pdf. 
  32. ^ "Jews, by Continent of Origin, Continent of Birth and Period of Immigration". Statistical Abstract of Israel. Israel Central Bureau of Statistics. 8 April 2013. http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_25&CYear=2012. 
  33. ^ "Israel (people)". Encyclopedia.com. 2007. http://www.encyclopedia.com/topic/Israel_(people).aspx. 
  34. ^ Aharoni, Ada (29 March 2012). "The Forced Migration of Jews From Arab Countries and Peace". Historical Society of Jews From Egypt. http://www.hsje.org/forcedmigration.htm. 
  35. ^ "Israel". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 3 December 2012. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/is.html. 
  36. ^ Skolnik 2007, ss. 132–232
  37. ^ Meyer, Bill (1 October 2012). "Israel's welcome for Ethiopian Jews wears thin". The Plain Dealer. http://www.cleveland.com/world/index.ssf/2008/08/israels_welcome_for_ethiopian.html. 
  38. ^ "Study: Soviet immigrants outperform Israeli students". 10 February 2008. http://www.haaretz.com/news/study-soviet-immigrants-outperform-israeli-students-1.238970. 
  39. ^ "French radio station RFI makes aliyah". Ynetnews. 5 December 2011. http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4156781,00.html. 
  40. ^ Elazar, Daniel J. (6 September 2007). Religion in Israel: A Consensus for Jewish Tradition. Jerusalem Center for Public Affairs. http://www.jcpa.org/dje/articles2/relinisr-consensus.htm. 
  41. ^ "The other Israeli conflict: with itself". The Christian Science Monitor. 9 July 2010. http://www.csmonitor.com/World/Middle-East/2010/0709/The-other-Israeli-conflict-with-itself. 
  42. ^ Central Bureau of Statistics, Government of Israel (6 August 2007). "Population, by religion and population group" (PDF). http://www1.cbs.gov.il/shnaton56/st02_01.pdf. 
  43. ^ Bassok, Moti (26 April 2012). "Israel's Christian population numbers 148,000 as of Christmas Eve". Haaretz. http://www.haaretz.com/news/israel-s-christian-population-numbers-148-000-as-of-christmas-eve-1.208151. 
  44. ^ Hebrew Phrasebook. Lonely Planet Publications. 1 November 1999. s. 156. ISBN 0-86442-528-7. 
  45. ^ The Bahá'í World Centre: Focal Point for a Global Community. The Bahá'í International Community. 2 July 2007. http://info.bahai.org/article-1-6-0-5.html. 
  46. ^ "Global Education Digest 2011". UNESCO Institute for Statistics. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. 18 October 2012. ss. 223. http://www.uis.unesco.org/Library/Documents/global_education_digest_2011_en.pdf. 
  47. ^ "Human Development Report 2009" (PDF). United Nations Development Programme. 20 March 2012. http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2009_EN_Complete.pdf. 
  48. ^ "Israeli Schools: Religious and Secular Problems". Education Resources Information Center. 10 October 1984. http://www.eric.ed.gov/ERICWebPortal/search/detailmini.jsp?ERICExtSearch_SearchValue_0=ED250227&ERICExtSearch_SearchType_0=no&accno=ED250227. Erişim tarihi: 20 March 2012. 
  49. ^ Summary of the Principal Laws Related to Education. Israel Ministry of Foreign Affairs. 26 January 2003. http://www.mfa.gov.il/MFA/MFAArchive/2000_2009/2003/1/Summary+of+the+principal+laws+relating+to+educatio.htm. Erişim tarihi: 4 August 2007. [ölü/kırık bağlantı]
  50. ^ a b Kashti, Or; Ilan, Shahar (18 July 2007). "Knesset raises school dropout age to 18". Haaretz. http://www.haaretz.com/print-edition/news/knesset-raises-school-dropout-age-to-18-1.225752. Erişim tarihi: 20 March 2012. 
  51. ^ Shetreet, Ida Ben; Woolf, Laura L. (2010). "Education" (PDF). Publications Department. Ministry of Immigrant Absorption. http://www.moia.gov.il/Publications/education_en.pdf. Erişim tarihi: 30 August 2012. 
  52. ^ The Israeli Matriculation Certificate. United States-Israel Educational Foundation via the University of Szeged University Library. January 1996. http://www.bibl.u-szeged.hu/oseas/bagrut.html. Erişim tarihi: 5 August 2007. 
  53. ^ המגזר הערבי נוצרי הכי מצליח במערכת החינוך)
  54. ^ (PDF) Pupils in Grade XII, matriculation examinees and entitled to a certificate. Central Bureau of Statistics. http://www1.cbs.gov.il/shnaton56/st08_21.pdf. Erişim tarihi: 2 July 2007. 
  55. ^ "Israel: IT Workforce". Information Technology Landscape in Nations Around the World (American University). http://www.american.edu/initeb/as5415a/Israel_ICT/itWork.html. Erişim tarihi: 14 August 2007. [ölü/kırık bağlantı]
  56. ^ "Two Israeli universities named among world's best". The Jerusalem Post. 15 March 2012. http://www.jpost.com/NationalNews/Article.aspx?id=262037. 
  57. ^ "Top Ten Reasons to Invest in Israel". Israel Ministry of Foreign Affairs. http://bombay.mfa.gov.il/mfm/web/main/Print.asp?DocumentID=111093. Erişim tarihi: 12 August 2012. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Asya ülkeleri
Egemen devletler Asia (orthographic projection).svg
Sınırlı tanınmış
olan devletler
Bağımlı ve
özel yönetim bölgeleri
Avustralya
Birleşik Krallık
Çin Halk Cumhuriyeti
Orta Doğu ülkeleri
Orta Doğu
Bahreyn Bahreyn · Birleşik Arap Emirlikleri BAE · Filistin Devleti Filistin · Irak Irak · İran İran · İsrail İsrail · Katar Katar · Kıbrıs Cumhuriyeti Kıbrıs · Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti KKTC · Kuveyt Kuveyt · Lübnan Lübnan · Mısır Mısır · Suriye Suriye · Suudi Arabistan Suudi Arabistan · Türkiye Türkiye · Umman Umman · Ürdün Ürdün · Yemen Yemen
 Greater Middle East (orthographic projection).svg
Yakın Doğu
Eğik yazılan devletler Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamaktadır.
Hint Okyanusu'na kıyısı olan ülkeler ve bölgeler
Afrika Indianocean.PNG
Asya
Diğer
Karadeniz Ekonomik İşbirliği (BSEC)
Üyeler BSEC Map.png
Sonradan katılan üyeler
Üyelik başvurusu kabul edilmeyen ülkeler
Gözlemci Ülkeler
Gözlemci Kuruluşlar
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD)
OECD
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İsrail&oldid=16005225" adresinden alındı.