Nijer
| Nijer Cumhuriyeti | |||||
| République du Niger | |||||
|
|||||
| Slogan: "Fraternité, Travail, Progrès"(Fransızca) "Kardeşlik, İş, İlerleme" |
|||||
| Ulusal Marş: La Nigérienne | |||||
 |
|||||
.svg) |
|||||
| Başkent
ve en büyük |
Niamey 13°32′K 2°05′D / 13.533°K 2.083°D |
||||
| Resmî dil(ler) | Fransızca | ||||
| Yönetim biçimi | Cumhuriyet | ||||
| - Cumhurbaşkanı | Issoufou Mahamadou | ||||
| - Başbakan | Brigi Rafini | ||||
| - Millet Meclis Başkanı | Hama Amadou | ||||
| Kuruluş | |||||
| - İlan | 3 Ağustos 1960 | ||||
| Yüzölçümü | |||||
| - Toplam | 1.267.000 km² (22.) 0 mil² |
||||
| - Su (%) | 0.02 | ||||
| Nüfus | |||||
| - 2012 tahmini | 17.129.076 (2012 tahmini) | ||||
| - Yoğunluk | 13.52/km² 5/mil² |
||||
| GSYİH (SAGP) | 2012 | ||||
| - Toplam | 13,53 milyar $[2] (144) | ||||
| - Kişi başına | 900 $[2] (220) | ||||
| GSYİH (düşük) | 2009 | ||||
| - Toplam | 6,556 milyar $[2] | ||||
| - Kişi başına | 313 $[2] | ||||
| Gini (1995) | 50.5 (düşük) | ||||
| İGE |  0.295 (düşük) (2011) |
||||
| Para birimi | Batı Afrika CFA frangı (XOF) |
||||
| Zaman dilimi | WAT (UTC+1) | ||||
| - Yaz | görülmedi (UTC+1) | ||||
| Trafik akışı | sağ[3] | ||||
| Internet TLD | .ne | ||||
| Telefon kodu | +227 | ||||
Nijer veya resmi adıyla République du Niger Türkçesi Nijer cumhuriyeti, Afrika kıtasının batısında bulunan ve denize kıyısı bulunmayan bir parlamenter cumhuriyet ülkesidir. Nijer kuzeyde Cezayir ve Libya, doğuda Çad, güneyde Nijerya ve Benin, batıda ise Burkina Faso ve Mali ile komşu konumundadır. Nijer cumhuriyeti Mali, Songhai, Kanem-Bornu ve Sokoto gibi imparatorlukların yer aldığı topraklarda kurulmuştur. Geçmişte Fransa sömürgesi olan ülke 1960 yılında bağımsızlığına kavuşmuştur. Ülke büyük bir Afrika nehrinin adını taşımaktadır. Toprakların %60 çöl ya yarı-çöldür. Etnik grupları bakımından: Hausa, Djerma, Tuareg, Kanuri, Tubu, Arap, Gurmançe, Fulani ile oluşmakta ve başlıca konuşulan diller Hausa Djerma, kanurice, Fulanıca, Temaşekçe, Tıbuca, Arapça ve Gurmançe'dir. Resmi işlemlerde Fransızca kullanılmaktadır. Ülkenin başkenti Niamey'dir.
İçindekiler
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Nijer, Afrika kıtası üzerinde 1.267.000 km² bir alan kaplamaktadır. Ülkenin orta kısmında bulunan Aïr Dağları'nın en yüksek noktası 2.022 metre ile Mont Idoukal-n-Taghès adlandırlan bölümüdür. Ülkenin batısında, kuzeyinde ve güneyinde birçok çöl bulunurken, %30 kaplama alanı ile Ténéré Çölü ülkenin en büyük çölüdür. Çöller genel itibariyle ülke topraklarının üçte ikisini kapsamaktadır. Kıtanın en büyük üçüncü nehri konumunda bulunan Nijer Nehri, ülkenin güneybatı bölümünde 650 km'lik bir uzunluk ile ülke sınırları içerisinden akmaktadır. Tarıma elverişli alanların çoğu Nijer nehri kıyısındadır. Ülkenin ayrıca Çad Gölü'ne kıyısı bulunmaktadır Ülke toplam sınırı olan 5.697 km'den 1.497 km'si ve böylelikle en uzun ülke sınırını Nijerya, 1.175 km'si Çad, 956 km'si Cezayir, 821 km'si Mali, 628 km'si Burkina Faso, 354 km'si Libya ve 266 km'si ise Benin sınırından oluşmaktadır.
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Nijer sıcak ve kurak bir iklime sahiptir. Temmuz - Ağustos ayları yağışların görüldüğü aylardır. Batıda Burkina Faso sınırı yakınında ve Nijer Nehri kıyısında bulunan başkent Niamey'de yıllık sıcaklık ortalaması 37.6 derece, yıllık yağış ortalaması 164 mm.'dir. Orta kesimlerde bulunan Agadez şehrinde ise yıllık sıcaklık ortalaması 36.2 derece, yıllık yağış ortalaması da 636 mm.'dir.
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülkenin 2013 resmi verilerine göre nüfusu 17 129 076 olarak açıklanmıştır.[4] Ülke nüfusunun büyük bir bölümü şehirlerde ve özellikle de Benin ve Nijerya sınırlarına yakın bölümlerde yaşamaktadır. Ülkenin kuzey bölümlerinde Vaha bölgelerinde yaşayan topluluklar mevcut olup, göçebe ya da yarı göçebe yaşam sürdüren topluluklarda mevcuttur. Ancak günümüzde birçok kişi göçebe hayatını bırakarak yerleşik bir hayatı tercih ederek şehirlere yerleşmektedir.
Din[değiştir | kaynağı değiştir]
Nijer içerisinde en yaygın din İslam'dır. Ülke nüfusunun %99'u islam dinine göre yaşamakta olup, geri kalan %1'lik kısım ise Hristiyan ve diğer yerel dinlere inanmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Nijer'in sonradan Sahra Çölü'ne dönüşen Kuzey kesiminde, tarih öncesi döneme uzanan yaşam izlerine rastlanmıştır. Avrupalılar'ın bölgeye gelişinden önce Songay, Mali, Gao, Bornu gibi imparatorluk ve devletler Nijer topraklarına hâkim olmuşlardır. 19. yüzyılda ise Avrupa'dan gelen İngiliz ve Alman kâşifler Nijer Nehri'nin kaynağını aradılar. Ülke 1921 yılında Fransız Batı Afrikası sömürge sistemine dahil edilerek, Fransa'nın sömürgesi haline gelmiştir. Bu bölgede sömürgeci ülkeler tarafından çiziler sınırlar, tarihi ve kültürel hassasiyetler gözetilmeden oluşturulmuştur. 1958 özerlik kazanan ülke, 1960 yılında Fransa'dan bağımsızlığını ilan etmiştir.
Tarihi kayıtlara göre bugünkü Nijer topraklarına İslâmiyet 10. yüzyılın sonlarına doğru Berberiler vasıtasıyla ulaşmıştır. Ancak çok eskiden bu yana Nijer topraklarının bir kısmına hükmeden Gao Krallığı'nın 6. kralının adının Za Ali Fay olması bu bölge halkının çok daha önceden İslâm'la tanışmış olabileceği ihtimalini ortaya çıkarmaktadır. Kuvvetli olan ihtimal de Nijer halkının İslâm'ı daha 7. yüzyılda Ukbe bin Nâfi'in Kuzey Afrika'da gerçekleştirmiş olduğu fetihlerin hemen arkasından tanıdığıdır. İslâm buralarda yayılmaya başladığında Nijer topraklarının Batı kesimleri Gao Krallığı'nın yönetimindeydi. Bu devletin 15. kralı Za Kosoy 1009'da Müslüman olarak Muslimdam unvanı aldı. Gao Krallığı 11. yüzyılın ikinci yarısında Murâbıtlar'a tâbî olmuştur. Sonraları Songhay İmparatorluğu olarak adlandırılan bu devletin başına 1464'te Sünni Ali adlı kral geçti. Ondan sonra devlete hükmeden krallar hep Müslümanlardandır. Bu devlet 1593'ten sonra Fas'a bağlı bir sultanlık oldu. Nijer'in bir kısmı üzerinde de 1200 - 1670 yılları arasında Keita Krallığı hüküm sürmüştür. Keita daha önce bugün Nijer'in başkenti olan Niamey merkezli bir prenslikti. Keita'nın daha krallık olmadan önceki yöneticisi Baramendana 1050'de Müslüman oldu. 1200'de krallık olmasından sonra devlete hükmedenler de hep Müslümanlardandır. Keita Krallığı 16. yüzyılın sonlarından itibaren Fas'a tâbî olmuştur. Nijer'in doğusuna uzun bir süre Bornu Krallığı hükmetti. (Bornu Krallığı hakkında Nijerya târihine bkz.) Kuzey kesimleri de 14. yüzyılın başlarından itibaren Mali Krallığı'nın eline geçti. Nijer toprakları 19. yüzyılın sonlarında Fransız sömürgeciler tarafından işgal edildi ve 3 Ağustos 1960 târihine kadar Fransız işgalinde kaldı. Bağımsızlık sonrasında ilk cumhurbaşkanı İlerici Nijer Partisi'nin lideri Hamani Diori oldu. Hamani Diori Fransız işgalcilerle iyi ilişkiler içinde olan ve Fransızlar tarafından desteklenen biriydi. Onun işbaşına getirilmesi de tamamen Fransızların oyunuyla oldu. Dolayısıyla Fransız sömürgeciler Nijer'in bağımsızlığını tanımakla bu ülkeden elde etmekte oldukları çıkarlardan bir şey kaybetmediler. Diori'nin yönetimi 15 Nisan 1974 târihinde gerçekleştirilen askeri darbeyle sona erdi ve yerine Seyni Kunçe geçti. Onun ölümü üzerine 14 Kasım 1987'de Albay Ali Saibu cumhurbaşkanı oldu. Ali Saibu, 1993'te çok partili rejime geçilinceye kadar bu görevde kaldı. 27 Mart 1993'te gerçekleştirilen çok partili seçimlerde muhalefetteki Değişim Güçleri İttifakı'nın adayı Mahamane Osmane cumhurbaşkanlığına seçildi.
Osmanlı Devleti Nijer'in doğusundaki Kavar Sultanlığı'nı Trablusgarp Vilâyeti'nin hinterlandı olarak gördüğünden bu toprakları da XVI. yüzyıldan beri kendine bağlı saymaktaydı. Ancak, Osmanlı kayıtlarında bu bölgeye XIX. yüzyıla kadar askeri birlik gönderildiğine dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
1835 yılında Trablusgarp'ın yeniden merkezî yönetime bağlanmasıyla Osmanlı Devleti bu bölgeyle fiilen yeniden komşu haline geldi ve karşısında 1830'da ele geçirdiği Cezayir'den Güney'e ve Çad Gölü civarından Kuzeye doğru yayılmak isteyen Fransa'yı buldu. Bu dönemde, işgale uğramamak isteyen Müslüman sultanlıklar Osmanlı Devleti'nin Trablusgarp vâlîleri ya da Fizan kaymakamları ile temasa geçmeye ve tâbiyetleri arzetmeye başladılar. Bunlardan biri de 1850 yılında Murzuk ilçesine gelerek metbuluğunu bildiren Kavar Hakimi I. Muhhammed idi. Merkezi Bilma şehri olan Kavar'ın Osmanlı idaresine alındığı 22 Şubat 1852 târihli ve 1268 sayılı İrâde-i Dâhiliye ile onaylandı. Bu şekilde Sahra ticaretinde önemli rol oynayan Bilma Tuzlası da Osmanlı Devleti'ne ilhak edilmiş oldu.
Kavar ilçesine ilişkin ekonomik verilere ise ilk kez 1884 yılına ait Trablusgarp eyaleti salnamesinde rastlanmaktadır. 1906'da Fransızların bölgeyi asker göndererek işgal etmesiyle Kavar ilçesi yeniden İstanbul'un gündemine geldi. 1911-12 Trablusgarp Savaşı'nda alınan yenilgi sonucu Osmanlı Devleti'nin bu eyaleti boşaltması Kavar'daki Fransız işgalinin yerleşmesine sebebiyet verdi.
Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir]
Nijer'de 26 Aralık 1992'de halkoyuna sunulan anayasanın kabul edilmesinden ve bu anayasanın 1993 başlarından itibaren yürürlüğe girmesinden sonra çok partili demokratik bir sisteme geçildi. Diğer frankofon (Fransa güdümündeki) ülkelerde olduğu gibi Nijer'de de rejimin laik kimliğine büyük önem verilmektedir. Ülkenin en üst yöneticisi devlet başkanı, hükümetin başkanı ise başbakandır. Yasama yetkisi 83 üyeli parlamentodadır. Parlamento üyeleri serbest genel seçimlerle belirlenir. Nijer, BM, İKÖ (İslâm Konferansı Örgütü), Afrika Birliği Örgütü, Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu, Afrika, Antiller ve Pasifik Sözleşmesi, Uluslararası Para Fonu (IMF), İslâm Kalkınma Bankası gibi uluslararası örgütlere üyedir.Nijer 20111 Human Development raporuna göre Demokratik Kongo Cumhuriyeti devletinden sonra insani gelişim endeksi, en düşük ikinci devlet konumundadır.
Nijer devlet başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1958–1974 Hamani Diori (Seyni Kountché tarafından gerçekleştirilen askeri darbe ile görevden uzaklaştırıldı)
- 1974–1987 Seyni Kountché
- 1987–1993 Ali Saibou
- 1993–1996 Mahamane Ousmane (Ibrahim Baré Maïnassara tarafından gerçekleştirilen askeri darbe ile görevden uzaklaştırıldı)
- 1996–1999 Ibrahim Baré Maïnassara (Daouda Malam Wanké tarafından gerçekleştirilen askeri darbe ile görevden uzaklaştırıldı)
- 1999 Daouda Malam Wanké
- 1999–2010 Tandja Mamadou (Salou Djibo tarafından gerçekleştirilen askeri darbe ile görevden uzaklaştırıldı)
- 2010-2011 Salou Djibo
- 2011-... Mahamadou Issoufou
İdari yapılanma[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülke toprakları yedi bölge ve Niamey başkent belediyesi bölgesi olmak üzere toplam sekiz bölgeye ayrılmıştır. Bu yedi bölge ayrıca 63 ile, iller ise 254 belediyeye ayrılmış konumdadır.
Bölgeler:
Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülkenin ulaşım ağı son yıllarda büyük gelişim göstermektedir. Ülke içerisinde bulunan kara yolları 2005 yılında bu yana o güne kadar var olan yolların iki katına çıkarak, 3.912 km'si stabil olmak üzere 18.949 km'ye ulaşmıştır. Ayrıca 2012 verilerine göre ülke içerisinde nizami iniş ve kalkış pistlerine sahip olan on havaalanında içerisinde bulunduğu toplam 30 havaalanı bulunmaktadır. Ülkenin güneybatı bölümünden akan Nijer Nehri'nin ise ülke içerisinde yer alan 650 km'lik bölümünden 300 km'si deniz taşımacılığına uygundur.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ {{Web kaynağı| url = http://www.stat-niger.org/statistique
- ^ a b c d "Niger". CIA factbook. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ng.html. Erişim tarihi: 2013-04-23.
- ^ Which side of the road do they drive on? Brian Lucas. August 2005. Retrieved 2009-01-28.
- ^ Nijer nüfus bilgisi - Nijer Statistik Kurumu (Fransızca)
- ^ Nijer hakkında bilgiler - Ulaşım (İngilizce)
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
|
|||||
|
|||||||||||||||||
|
||||||||||||||
