Ilesia Catolica
A Ilesia Catolica Romana ye a denominación mas gran d'o cristianismo, con 1.100 millons de miembros. O catolicismo diz estar a ilesia orichinal cristiana, establita por Chesucristo. Tamién estableixe l'orichen d'a sucesión apostolica d'o Papa con Sant Per y os apostols. O Concilio Vaticano Segundo, en o Decreto d'a Ilesia se declaró que "a unica Ilesia de Cristo, que profesa estar-ne una, santa catolica y apostolica en o credo" tien a plena realización en a Ilesia Catolica, gubernata por o succesor de Pero, y por os bispes en comunión con er. O "Succesor de Pietro" ye o Papa, actualment, Francisco.
Historicament, a Ilesia Catolica ye una d'as institucions mas grans y con mayor continuidat que encara existen. Tien una organización cherarquica en a quala o clergato ordenato ye dividito en ordens de bispes, presbiters y diaconos. O mundo ye dividito en 2.755 diocesis (l'anyo 2004), dirichitas por un bispe responsable d'os fiels de l'aria. A diocesi de Roma ye a principal, ya que o bispe d'ista, ye o Papa, succesor de Sant Per, o cabo d'os apostols.
A Ilesia Catolica Romana tien miembros en cada país d'o mundo. Se considera haber estato establita per Chesucristo ta realizar a salvación d'as almas, o que fa por meyo d'as amostranzas y por l'administración d'os sacramentos os qualos dan gracia a lo creyent. O magisterium d'a Ilesia basa as amostranzas en a escritura y en a tradición apostolica. A Ilesia tamién promueve o monasticismo y as practicas relichiosas d'a oración, l'ayuno, l'almosna, as penitencias, o pelegrinache y la meditación.
D'alcuerdo a lo catecismo d'a Ilesia Catolica, o suyo proposito ye "estar o sacramento d'a comunión interna de l'hombre con Dios".
A Ilesia Catolica y a luenga aragonesa[editar | editar código]
Historicament a ilesia catolica en Aragón no ha refirmato a luenga autoctona, a diferencia d'o que ha feito en con os idiomas vasco y catalán en as rechions on se charran. A luenga que ha feito servir en a liturchia dimpués de deixar o latín estió dreitament o castellán, en part por haber-se abandonato l'uso escrito oficial de l'aragonés ya a fins d'o sieglo XV. Dica principios d'o sieglo XXI no bi ha habito misas en aragonés.
De todas trazas en a Edat Meya diferents intitucions dentro d'a ilesia catolica feban servir l'aragonés en os documentos oficials que no yeran en latín, a l'egual que feban as institucions laicas. En ixos documentos podemos trobar ya part d'a terminolochía propia d'o cristianismo present en aragonés.
Qualques parolas d'a terminolochía cristiana en aragonés son: ánchel, arcánchel, arcebispe, bispe, calonche, diaple, ilesia, mosen, predicadera y rector. Mosen yera en a Edat Meya un tractamiento de respeto aplicable a la baixa nobleza, cognato d'o francés monsieur, pero con o tiempo o uso quedó restrinchito a un tractamiento de respeto adrezato a los sacerdotz catolicos, pa esdevenir a suya denominación.
