Partido Nacionalista Vasco
| Euzko Alderdi Jeltzalea - Partido Nacionalista Vasco - Parti Nationaliste Basque (EAJ - PNV - PNB) | |
|---|---|
| Partido político do País Vasco | |
 |
|
| Dirixentes e organización | |
| Líder | Iñigo Urkullu (Presidente do EBB) |
| Mocidades | Euzko Gaztedi Indarra |
| Filiación internacional | Partido Demócrata Europeo |
| Historia | |
| Fundación | 1895 |
| Posicións políticas | |
| Ideoloxía | Nacionalismo vasco |
| Posición política | Centro dereita[1][2][3][4][5][6][7] |
| Representación | |
| Representación | 6 deputados (de 350) no Congreso dos Deputados 22 deputados (de 75) no Parlamento Vasco 1.153 concelleiros |
| Outros datos | |
| Sede | Sabin Etxea, Bilbao |
| Páxina web | www.eaj-pnv.eu |
O Euzko Alderdi Jeltzalea - Partido Nacionalista Vasco (EAJ-PNV) (en España) ou Euzko Alderdi Jeltzalea - Parti Nationaliste Basque (EAJ-PNB) (en Francia), é un partido político nacionalista vasco do País Vasco.
Foi fundado en 1895 por Sabino Arana Goiri, influído polo seu irmán Luis Arana. É o terceiro partido político español actual máis antigo (despois do Partido Socialista Obrero Español e o Partido Carlista) e foi o primeiro partido nacionalista vasco.
Seguindo a terminoloxía do seu fundador, os seus membros chámanse jelkides ou jeltzales e as súas sedes batzokis.
"Euzko Alderdi Jeltzalea" significa "Partido Vasco de partidarios do JEL" (sendo "JEL" un acrónimo de Jaungoikoa Eta Lagizarrak (Jaungoikoa Eta Lege Zaharrak en éuscaro normativo actual), que significa en galego: Deus e Leis Vellas en referencia ós foros (ver Jeltzale e jelkide). "Euzko" mantense coa grafía antiga (a moderna é "Eusko") como respecto á tradición, xa que así a escribía Sabino Arana. Polo mesmo motivo, nos batzokis mantense escudos coa grafía "Euzkadi".
Historia[editar | editar a fonte]
Catro fases na historia do PNV[editar | editar a fonte]
- (1895-1921): O PNV foi fundado por Sabino Arana Goiri, considérase a data da súa fundación o 31 de xullo de 1895 cando se elixiu ao Bizkai Buru Batzar. Nunha primeira etapa, o PNV é un partido limitado ó ámbito territorial de Biscaia. Nesta fase ideolóxica, o fundador chama ao seu movemento bizkaitarrismo. A súa obra clave leva por título Biscaia pola súa independencia. É nas eleccións ás deputacións de 1917 onde o partido acada implantación en Áraba, Guipúscoa e Navarra.
- (1921-1937): En 1921 o partido afronta a súa primeira gran división, que se reconduce pouco antes da chegada da Segunda República Española.
- (1937-1975): Coa chegada da guerra, o PNV alíase coa Fronte Popular e defende, pese á súa maior afinidade nalgúns puntos da súa ideoloxía co bando sublevado, a República que garante a Euzkadi un estatuto de autonomía. A súa participación militar na guerra remata co Pacto de Santoña, no cal os nacionalistas vascos pactan, ás costas da República, a rendición cos militares italianos que axudaban ó bando nacional trala perda de todo o territorio vasco, considerando que non pagaba a pena xa involucrarse nunha guerra entre españois. Destaca a figura do primeiro lehendakari: José Antonio Aguirre.
- (1975-2005): O PNV e o Goberno de Euskadi no exilio. Regreso á democracia (1977), Consello Xeral Vasco. O PNV no Goberno (1980-1986). Gobernos de coalición co Partido Socialista de Euskadi. Pacto de Ajuria-Enea. Pacto de Estella.
O PNV e as súas escisións[editar | editar a fonte]
A historia do PNV está definida polo feito de manterse fiel a un modelo de partido comunidade en que tradicionalmente teñen existido unha tendencia ortodoxa fiel aos principios do fundador e outra de carácter máis posibilista. Os nomes de ditos sectores foron cambiando co tempo e teñen dado lugar a diversas escisións, sendo as máis destacábeis:
- Escisión de 1921, na cal o partido chegou a perder o seu nome e quedou dividido nunha maioría que fundou Comuñón Nacionalista Vasca e a mocidade da Euzko Gaztedija que eran coñecidos pola súa editorial Aberri (en vasco: patria). A Comuñón Nacionalista Vasca, estaba liderada polo nacionalismo da burguesía vasca, na que se reflectía o seu pensamento no empresario dos estaleiros Euskalduna, Ramón de la Sota. A corrente de Aberri baseábase en xente nova descontenta coa dirección que tomaba o partido, máis liberal e menos nacionalista, renunciando a toda política con fins de obter a emancipación política do pobo vasco. Aberri procuraba volver ás orixes do partido e ás teses independentistas de Sabino Arana. Esta corrente estaba liderada por Eli Gallastegi, que finalmente fixo rexurdir as siglas do PNV, que contou coa anuencia e apoio de Luis Arana. Ambas as dúas correntes rematarían por reunificarse de novo no 1930.
- Despois da reunificación das dúas correntes, en 1932 deu lugar a Acción Nacionalista Vasca, un partido independentista de esquerdas, que non estaba de acordo coa refundación do PNV por parte deses outros dous sectores máis conservadores.
- Escisión dentro da súa organización xuvenil Euzko Gaztedi Indarra (EGI) que deu lugar á aparición de Euskadi Ta Askatasuna (ETA) nos anos cincuenta. Á súa vez, ETA iríase dividindo en varias organizacións políticas e grupos terroristas.
- Escisión de 1986, que deu lugar a un novo partido de carácter máis socialdemócrata e partidario nas súas primeiras fases da autodeterminación e na actualidade de carácter independentista: Eusko Alkartasuna (en galego: Solidariedade Vasca).
O PNV hoxe[editar | editar a fonte]
O actual presidente do Euzkadi Buru Batzar (órgano executivo do partido) é Iñigo Urkullu, que sucedeu en 2007 o anterior presidente, Josu Jon Imaz. Logo da dimisión de [[Juan José Ibarretxe trala perda da lehendakaritza en 2009, ocupa o liderado da oposición política en Euscadi. Gobernou a comunidade autónoma do País Vasco a maior parte do tempo dende 1980, en solitario no período (1980-1986) e a través de diversos pactos dende entón. Na lexislatura 2001-2005, o jelkide Juan José Ibarretxe presidiu un goberno de coalición entre PNV, Eusko Alkartasuna e Ezker Batua-Berdeak. Nas eleccións de 2005, presentouse en coalición con Eusko Alkartasuna, onde obtivo unha maioría simple que lle permitiu seguir no goberno.
Goberna as deputacións forais de Guipúscoa e Biscaia, así como o concello de Bilbao e gran parte dos municipios da comunidade autónoma. Posúe grupos parlamentarios no Congreso e no Senado. Tamén ten unha pequena representación en Navarra —sobre todo en concellos da zona limítrofe con Guipúscoa—, no Parlamento Navarro e no Congreso dos Deputados a través das coalicións nacionalistas Nafarroa Bai e Geroa Bai, respectivamente.
Correspóndelle tamén un dos escanos obtidos pola coalición Galeusca no Parlamento Europeo.
Anualmente, o último domingo de setembro celebra o Día do Partido (chamado Alderdi Eguna).
Presidentes do PNV[editar | editar a fonte]
- 1895-1903 Sabino Arana Goiri
- 1903-1906 Aingeru Zabala Ozamiz “Kondaño”
- 1906-1908 Santiago Alda, Alipio Larrauri, Antonio Arroyo, Vicente Larrinaga e Eduardo Arriaga.
- 1908-1915 Luis Arana Goiri
- 1915-1917 Ramón Bikuña (Comunión Nacionalista Vasca)
- 1917-1920 Gorgonio de Rentería (Comunión Nacionalista Vasca)
- 1920-1930 Ignacio de Rotaeche (Comunión Nacionalista Vasca)
- 1921-1923 Juan de Eguileor (Aberri)
- 1922- Luis Arana Goiri (Aberri)
- 1923-19?? Alipio Larrauri (Aberri)
- 19??-1930 Ceferino de Jemein (Aberri)
- 1930-1932 Ramón Bikuña
- 1932-1933 Luis Arana Goiri
- 1933-1934 Jesús Doxandabaratz
- 1934-1935 Isaac López Mendizábal
- 1935-1951 Doroteo de Ziáurriz
- 1938-1940 Luis de Álava
- 1951-1977 Juan Ajuriaguerra
- 1957-1962 José Aguerre
- 1975-1977 Ignacio Unceta
- 1977-1980 Carlos Garaikoetxea
- 1980-1984 Xabier Arzalluz
- 1984-1985 Román Sudupe
- 1985-1987 Jesús Insausti “Uzturre”
- 1987-2004 Xabier Arzalluz
- 2004-2007 Josu Jon Imaz
- 2007- Iñigo Urkullu
Resultados electorais[editar | editar a fonte]
Eleccións ao Parlamento Vasco[editar | editar a fonte]
| Ano | Candidato | Representantes | Porcentaxe | Diferenza | Votos | Porcentaxe | Diferenza |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2012 | Iñigo Urkullu | 27 parlamentarios | 36% | ▼ 3 | 384.766 | 34,61% | ▼ 11.791 |
| 2009 | Juan José Ibarretxe | 30 parlamentarios | 40% | ▲ 8 | 396.557 | 38,56% | ▼71.560 (Respecto a coalición con EA) |
| 2005 | Juan José Ibarretxe (Coalición con EA) |
22 parlamentarios (Contando aos de EA, 29) |
29,3% | ▼ 4 | 468.117 | 38,67% | ▼ 136.105 |
| 2001 | Juan José Ibarretxe (Coalición con EA) |
26 parlamentarios (Contando aos de EA, 33) |
34,7% | ▲ 5 | 604.222 | 42,7% | ▲ 145.265 (Respecto a PNV+EA) |
| 1998 | Juan José Ibarretxe | 21 parlamentarios | 28% | ▼ 1 | 350.322 | 28,01% | ▲ 45.976 |
| 1994 | José Antonio Ardanza | 22 parlamentarios | 29,3% | ▬ 0 | 304.346 | 29,84% | ▲ 14.645 |
| 1990 | José Antonio Ardanza | 22 parlamentarios | 29,3% | ▲ 5 | 289.701 | 28.49% | ▲ 18.493 |
| 1986 | José Antonio Ardanza | 17 parlamentarios | 22,7% | ▼ 15 | 271.208 | 23,71% | ▼ 179.970 |
| 1984 | Carlos Garaikoetxea | 32 parlamentarios | 42,7% | ▲ 7 | 451.178 | 42,01% | ▲ 102.076 |
| 1980 | Carlos Garaikoetxea | 25 parlamentarios | 41,7% | ▲ 25 | 349.102 | 38,1% | ▲ 349.102 |
Eleccións ao Parlamento Europeo[editar | editar a fonte]
| Ano | Candidatura | Representantes | Porcentaxe | Diferenza | Votos | Porcentaxe | Diferenza |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2009 | Coalición por Europa | 2 eurodeputados | 4% | ▬ 0 |
802.225 | 5,12% | ▲ 3.409 |
| 2004 | Galeusca - Pobos de Europa | 2 eurodeputados | 3,7% | ▬ 0 |
798.816 | 5,15% | ▲ 184.848 |
| 1999 | Coalición Nacionalista - Europa dos Pobos | 2 eurodeputados | 3,13% | ▬ 0 |
613.968 | 2,9% | ▲ 95.436 |
| 1994 | Coalición Nacionalista | 2 eurodeputados | 3,13% | ▲ 1 | 518.532 | 2,7% | ▲ 215.494 |
| 1989 | Coalición Nacionalista | 1 eurodeputado | 1,67% | ▲ 1 | 303.038 | 1,91% | ▲ 76.468 |
| 1987 | Unión Europeísta - Europar Batasuna | 0 eurodeputados | 0% | ▼ 2a | 226.570 | 1,18% | ▲ 226.570 |
Organización interna[editar | editar a fonte]
O PNV ten unha estrutura asemblearia que funciona en tres niveis: municipal, rexional ou territorial e nacional (aplicado ó conxunto do País Vasco). Existen 233 organizacións municipais, cun total de 32.000 afiliados.
A implantación social do partido refórzase cos batzokis, sedes sociais do PNV. O primeiro deles inaugurouse o 14 de xullo de 1894 no casco Vello de Bilbao, un ano antes da constitución formal do PNV como partido. Hoxe en día hai máis de 200 batzokis.[8] Ademais, conta dende 2007 cun "Batzoki Virtual" en Internet.[9]
O órgano executivo do partido, o Euskadi Buru Batzar (EBB) está presidido por Iñigo Urkullu. O EBB componse ademais dos presidentes dos Consellos Rexionais e oito burukides (membros do consello) elixidos pola asemblea nacional de entre os propostos polas asembleas territoriais.
Os consellos rexionais, compostos de entre 10 e 15 membros son o Bizkai Buru Batzar (de Biscaia), o Gipuzko Buru Batzar (de Guipúscoa), o Araba Buru Batzar (de Álava) e o Napar Buru Batzar (de Navarra). Ademais hai órganos executivos independentes destes catro en Iparralde e noutros lugares como Madrid, Barcelona, Venezuela ou Arxentina.
A organización xuvenil é Euzko Gaztedi-EGI.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Anttiroiko & Mälkiä 2007, p. 394.
- ↑ Portero Molina 2004, p. 443: «De hecho la alta fragmentación de la oferta nacionalista en la comunidad autónoma ha imposibilitado las mayorías absolutas, de modo que el PNV, de centro-derecha, nunca ha gobernado en solitario sino en coalición»
- ↑ Verney 2013: «PNV is a centre-right party, which controlled a majority government in the Basque Country until 1986, and subsequently kept office through coalitions until the last regional elections in 2009»
- ↑ Roig i Berenguer, Rosa Mari (2005). «Los efectos del sistema electoral europeo en España: los partidos políticos de ámbito no estatal» (pdf). Instituto de Ciencias Políticas y Sociales (ICPS): 13. ISSN 1133-8962. Consultado o 11 de xaneiro de 2015. «Además, hay que contar con las formaciones políticas de ámbito no estatal, dominantes en el centro derecha en algunas comunidades autónomas, como CiU en Cataluña y el PNV en el País Vasco»
- ↑ Gibbons 1999, p. 135: «and PP, PNV and CiU on the centre-right»
- ↑ Hepburn 2013, p. 38: «EA, besides adopting a more radical stance on the centre-periphery dimension, has targeted the regionalist electorate distributed between the centre-right PNV and extreme-left HB-Ba»
- ↑ Ştefuriuc 2013, p. 107: «the PNV is a centre-right party»
- ↑ Localización de baztokis fora dos territorios vascos
- ↑ Batzoki virtual do EAJ-PNV
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Anttiroiko, Ari-Veikko; Mälkiä, Matti (2007). Encyclopedia of Digital Government (en inglés) (Idea Group Inc. (IGI) ed.). p. 1916. ISBN 978-1-59140-790-4.
- Portero Molina, José Antonio (2004). Conocimiento y realidad: estudios en homenaje a Jorge Riezu Martínez (Editorial San Esteban ed.). p. 600. ISBN 978-84-8260-152-6.
- Verney, Susannah (2013). Euroscepticism in Southern Europe: A Diachronic Perspective (en inglés) (Routledge ed.). p. 224. ISBN 9781317996118.
- Gibbons, John (1999). Spanish Politics Today (en inglés) (Manchester University Press ed.). p. 174. ISBN 978-0-7190-4946-0.
- Hepburn, Eve (2013). New Challenges for Stateless Nationalist and Regionalist Parties (en inglés) (Routledge ed.). p. 186. ISBN 978-1-317-96596-1.
- Rubio Pobes, Coro; de la Granja Sainz, José Luis; de Pablo Contreras, Santiago (2011). Breve historia de Euskadi: De los fueros a la autonomía (Editorial Debate ed.). p. 317. ISBN 978-84-8306-770-3.
- Ştefuriuc, Irina (2013). Government Formation in Multi-Level Settings: Party Strategy and Institutional Constraints (en inglés) (Palgrave Macmillan ed.). p. 200. ISBN 978-1-137-30074-4.
Outros artigos[editar | editar a fonte]
Ligazóns externas[editar | editar a fonte]
- Páxina oficial do EAJ-PNV (en castelán ou éuscaro)
- Euzko Gaztedi-EGI xuventudes de EAJ-PNV
- Fundación Sabino Arana
| A Margarida | Alianza Popular | Marian Harkin (independente) | Partido do Traballo (Lituania) | Camiño do Cambio (República Checa) | Movemento Cidadán polo Cambio (Bélxica) | Partido Europeo (Chipre) | Partido Nacionalista Vasco | Unión pola Democracia Francesa |
