Sierra Leone
| Republic of Sierra Leone | ||||||
|
||||||
 |
||||||
| Basisgegevens | ||||||
| Officiële landstaal | Engels | |||||
| Hoofdstad | Freetown | |||||
| Regeringsvorm | Republiek | |||||
| Staatshoofd | Ernest Bai Koroma | |||||
| Regeringsleider | Ernest Bai Koroma | |||||
| Religie | Islam 60%, Christendom 30%, Animisme 10% | |||||
| Oppervlakte | 72.300 km² [1] (0,2% water) | |||||
| Inwoners | 4.963.298 (2004)[2] 5.743.725 (2014)[3] (79,4/km² (2014)) |
|||||
| Overige | ||||||
| Volkslied | High we exalt Thee, realm of the free | |||||
| Munteenheid | leone Le (SLL) |
|||||
| UTC | +0 | |||||
| Web | Code | Tel. | .sl | SLE | 232 | |||||
| Voorgaande staten | ||||||
|
||||||
| Topografie | ||||||
 |
||||||
|
||||||
Sierra Leone, officieel de Republiek Sierra Leone, is een land in West-Afrika. Het grenst aan Guinee en Liberia, en heeft een kustlijn aan de Atlantische Oceaan. De hoofdstad is Freetown.
Inhoud
Geschiedenis[bewerken]
Na de ontdekking door de Portugezen in 1461 (Sierra Leone is afgeleid van Serra Leão; Portugees voor Leeuwenberg), was het land voor de Europeanen vooral interessant als bron van slaven. Vanaf Bunce Island alleen al werden tussen 1670 en 1807 duizenden slaven verscheept naar Amerika en West-Indië.
In 1787 werd een nederzetting gebouwd door bevrijde slaven uit Londen op het schiereiland (nu Western Area) dat zij The Province of Freedom noemden. De huidige hoofdstad Freetown werd in 1792 gesticht door vrijgelaten Afro-Amerikaanse slaven, later kwamen daar Marrons uit Jamaica bij, enkele compagnieën soldaten uit Brits-West-Indië en bevrijde Afrikanen. Vanaf 1808 patrouilleerden de Engelsen langs de kust van West-Afrika en onderschepten zo illegale slavenhalers. De bevrijde slaven werden in Freetown aan land gelaten. Na verloop van tijd vormden deze verschillende groepen kolonisten één bevolkingsgroep (de Creolen/Krio) met een eigen taal; het Krio.
In 1808 werden het schiereiland (The Western Area) en Bonthe (Sherbro) Island samen een Britse kroonkolonie, waarin de Creoolse elite een prominente rol zou gaan spelen in de handel, het onderwijs en missiewerk. Tevens diende Freetown als de hoofdstad van Brits-West-Afrika. De relatie tussen de kolonie en het achterland werd gekenmerkt door dominantie van de Creolen. De Britten en Creolen drongen steeds verder door en sloten verdragen met lokale Chiefs om de handel veilig te stellen, onder voortdurende dreiging van concurrenten: de Fransen trachtten vanuit het Noorden hun invloedssfeer uit te breiden. In 1896 verklaarden de Engelsen daarom het achterland tot protectoraat.
Sierra Leone verkreeg zijn onafhankelijkheid op 27 april 1961. Het land was tot 19 april 1971 een monarchie binnen het Gemenebest van Naties met de Britse vorstin Elizabeth II als staatshoofd. In 1971 werd, met de aanname van een nieuwe grondwet, de monarchie afgeschaft en de Republiek Sierra Leone uitgeroepen.
Bij de onafhankelijkheid in 1961 waren er twee belangrijke politieke partijen, de Sierra Leone People's Party (SLPP) en de All People's Congres (APC). De machtbasis van de SLPP lag in het zuiden en die van de APC in het noorden van Sierra Leone. De eerste president werd Milton Margai van de SLPP, maar hij overleed in 1964. Zijn broer, Albert Margai, nam zijn functie over, maar hij werd in de verkiezingen van 1967 verslagen door APC's Siaka Stevens. Een militaire coup, kort na zijn aantreden, deed het land in de daarop volgende decennium langzaam maar zeker afglijden wat uiteindelijk escaleerde in een gewapend conflict. Tussen 1991 en 2001 had het land te lijden onder een bloedige burgeroorlog waardoor de helft van het land gevechtsgebied werd en een derde van de bevolking moest vluchten. Aan het einde van het conflict was het land grotendeels verwoest en moest de bevolking per hoofd met 38 dollarcent per dag rondkomen[4].
Burgeroorlog en wederopbouw[bewerken]
Vanaf 1991 voerde het Revolutionair Verenigd Front (Revolutionary United Front, RUF) strijd tegen de toenmalige regeringstroepen. Het RUF werd gesteund door Liberiaanse opstandelingen van het Liberiaanse National Patriotic Liberation Front (NPFL) en de latere Liberiaanse president Charles Taylor. Taylor werd op zijn beurt weer gesteund door Guinee en Nigeria. In 1992 verloor Sierra Leone's president Joseph Saidu Momoh de macht in een militaire staatsgreep. Valentine Strasser werd de nieuwe leider van Sierra Leone, Strasser zocht de oplossing in het gevecht en vestigde een militair regime. Rond 1995 bereikte de burgeroorlog een hoogtepunt: de helft van het land was gevechtsgebied, een kwart van de bevolking was op de vlucht. In 1996 pleegde Strassers rechterhand, generaal Julius Maada Bio, een staatsgreep en nam de macht over. Hij begon een democratiseringsproces en startte onderhandelingen met de opstandelingen. Onder druk van de internationale gemeenschap werden er verkiezingen gehouden, deze verkiezingen werden gewonnen door Ahmed Tejan Kabbah van de Sierra Leone People's Party (SLPP). Kabbah kreeg echter niet het leger achter zich.
In 1997 blies een groep soldaten de poorten van de Pademba Road Prison in Freetown open, ze bevrijdden meer dan 600 gevangenen (vooral soldaten) waaronder voormalig majoor Johnny Paul Koroma. Koroma nam met zijn soldaten de macht over, de regering Kabbah ging in ballingschap in buurland Guinee. Koroma vestigde een militair regime onder de naam Armed Forces Revolutionary Council (AFRC). De RUF en het AFRC werkten samen, gezamenlijk voerden ze een schrikbewind over Sierra Leone. In 1998 werden de RUF en AFRC verjaagd door de Civil Defense Forces van Kabbah samen met internationale troepen, De Kabbah-regering werd weer geïnstalleerd en er werden pogingen ondernomen tot vredesonderhandelingen. In januari 1999 viel het People's Army van de AFRC-RUF de hoofdstad Freetown binnen en voerden de actie 'No Living Thing' uit, deze terreurcampagne breidde zich snel uit over het hele land en was het dieptepunt van de burgeroorlog. Tijdens deze terreurcampagne vielen meer doden dan in de acht jaar burgeroorlog die eraan vooraf ging. In hetzelfde jaar werd een vredesverdrag gesloten en werden VN-troepen in het land gestationeerd. Medio 2000 escaleerde de zaken en Britse troepen kwamen het land in om de orde te herstellen. Twee jaar later - in januari 2002 - legde de RUF definitief de wapens neer.
In hetzelfde jaar werden verkiezingen gehouden en SLPP's Ahmad Tejan Kabbah werd president. Vanaf 17 september 2007 nam Ernest Bai Koroma van het APC na verkiezingen zijn functie over. In het algemeen werken beide partijen goed samen naar nationale stabiliteit en economische vooruitgang[4].
Vanaf 2002 werkt Sierra Leone aan de wederopbouw van het land. Er is in het land een Sierra Leone-tribunaal gaande vanwege de oorlogsmisdaden begaan tijdens de burgeroorlog. Onder de aangeklaagden bevindt zich de voormalige Liberiaanse president Charles Taylor. Ook is er een "waarheids- en verzoeningscommissie" ingesteld die als belangrijkste taak heeft om de oorlogsmisdaden te documenteren.
Politiek[bewerken]
Systeem[bewerken]
Presidentiële republiek. Parlement: House of Representatives. 68 Leden. Verkiezingen om de vijf jaar. Kiesrecht vanaf 18 jaar. Sinds 28 mei 1997 is het parlement opgeheven. Het eenkamerparlement met 112 zetels wordt elke vijf jaar gekozen. De president is zowel regeringsleider als staatshoofd, en Sierra Leone maakt deel uit van het Gemenebest.
De regeringsleider en president is sinds 2007 Ernest Bai Koroma. In november 2012 werd hij herverkozen voor een tweede ambstermijn.
Bestuurlijke indeling[bewerken]
Sierra Leone is ingedeeld in drie provincies (Eastern, Northern en Southern Province) en één buiten-provinciaal gebied waarin de hoofdstad Freetown ligt (Western Area). Deze vier subnationale entiteiten zijn op hun beurt ingedeeld in veertien districten.
Geografie[bewerken]
Sierra Leone is gelegen aan de westkust van Afrika. Het grenst aan Guinea in het noorden en het noordoosten, aan Liberia in het zuiden en zuidoosten en in het westen aan de Atlantische Oceaan. De kustlijn is ongeveer 550 kilometer lang.
Sierra Leone heeft een totale oppervlakte van 71.740 km2 waarvan ongeveer 0,2% met water is bedekt. Het kent vier te onderscheiden geografische regio's. In het oosten van het land ligt een hoogvlakte met bergen, Mount Bintumani is de hoogste berg van het land en is 1.948 meter hoog. Het midden van het land is een laagvlakte met bossen en grond geschikt voor de landbouw. Het zuiden kent regenwouden en ook landbouwgronden. Aan de kust liggen mangroven en moerassen. De hoofdstad Freetown ligt op een schiereiland naast de baai die een grote natuurlijke haven vormt.
Het land heeft een tropisch klimaat met een nat seizoen tussen mei en november, en een droog seizoen van december tot mei. De gemiddelde temperatuur ligt op zo'n 26 °C gedurende het jaar.
Grote plaatsen in Sierra Leone zijn:
De urbanisatiegraad betrof in 2008 38%.[5]
Bevolking[bewerken]
Demografie[bewerken]
Sierra Leone telt een bevolking van ongeveer 5,7 miljoen personen (2010). Dit impliceert een ruimschootse verdubbeling ten opzichte van 1960 toen het land nog 2,2 miljoen inwoners telde. Veel mensen zijn naar de steden getrokken, tussen 1960 en 2010 verdubbelde de stedelijke bevolking van 17,4% van de totale bevolking naar 37,8%[6].
| x 1000 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2010 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Stedelijke bevolking | 392 | 624 | 949 | 1 343 | 1 501 | 2 099 |
| Totale bevolking | 2 254 | 2 668 | 3 261 | 4 083 | 4 228 | 5 560 |
| Urbanisatie (in %) | 17,4 | 23,4 | 29,1 | 32,9 | 35,5 | 37,8 |
Sierra Leone is een van de armste landen in de wereld. Volgens de Index van de menselijke ontwikkeling of de Human Development Index (HDI) van de Verenigde Naties stond het op de 158e plaats in 2010 (2006: 177). Deze index meet voornamelijk armoede, analfabetisme, onderwijs en levensverwachting in een bepaald land. De armoede is vooral op het platteland te vinden, zo'n 78% van de bevolking leeft daar onder de armoedegrens terwijl voor de steden dit 27% is[7].
Hieronder nog enkele gegevens met betrekking tot de bevolking[5]:
- Levensverwachting mannen (bij geboorte): 41,2 jaar (schatting 2009)
- Levensverwachting vrouwen (bij geboorte): 41,2 jaar (schatting 2009)
- Bevolkingsgroei: 2,3% (schatting 2009)
- Geboortecijfer: 44,7/1000 (schatting 2009)
- Sterftecijfer: 22,3/1000 (schatting 2009)
- Zuigelingensterfte: 154,4/1000 (schatting 2009)
- Analfabetisme: totaal 64,9%, mannen 53,1%, vrouwen 75,6% (schatting 2004)
Bevolkingsgroepen[bewerken]
Sierra Leone kent circa vijftien van oorsprong Afrikaanse bevolkingsgroepen, waarvan de Mende (30%) en de Temne (30%) de grootste zijn. Daarnaast tellen de Fullah of Fulani (13%), en de Krio, Creolen die afstammen van bevrijde slaven, 10%. Ook zijn er een aantal minderheidsgroepen zoals Libanezen, Indiërs, Europeanen, Chinezen, Pakistanen en vluchtelingen uit naburige landen, waaronder uit Liberia als gevolg van de laatste burgeroorlog.[5] Deze minderheden bewonen vooral Freetown en omgeving.
Religie[bewerken]
Circa 60% van de bevolking hangt de soennitische islam, 10% het animisme en 30% het christendom[5]. In de praktijk komt het er op neer dat animisme door vrijwel iedere Sierraleoner in meer of mindere mate wordt aangehangen, ongeacht tot welke religieuze beweging iemand behoort. Ook onderlinge huwelijken tussen christenen en moslims zijn aan de orde van de dag.
De oorspronkelijke bewoners zijn overwegend islamitisch; de noordelijke stammen neigen vooral naar de islam, de zuidelijke daarentegen, neigen meer naar het christendom. De Krio zijn vrijwel allemaal christelijk. Alle autochtone bevolkingsgroepen kennen daarnaast het animisme.
Homoseksualiteit en transgender-rechten[bewerken]
Homoseksualiteit is in Sierra Leone strafbaar. De wet verbiedt seksuele handelingen tussen mannen, met levenslange gevangenisstraf met dwangarbeid als mogelijke sanctie. In de praktijk past men de wet echter niet toe. Seksuele handelingen tussen vrouwen zijn niet verboden. In het dagelijkse leven hebben homoseksuelen, biseksuelen en transgenders het bijzonder moeilijk: zij worden veelvuldig lastiggevallen en hebben te maken met discriminatie en geweld. De weerstand is voornamelijk gestoeld op religieuze gronden.[8] In 2004 werd de lesbische mensenrechtenactiviste FannyAnn Eddy vermoord.[9]
Talen[bewerken]
- Engels is de officiële taal, desalniettemin spreekt maar een klein percentage van de bevolking Engels.
- Het Krio (Creools Engels) fungeert als lingua franca; zowel tussen autochtone bewoners onderling, als tussen autochtonen, Creolen en andere minderheden. Zeker 95% van de totale bevolking spreekt Krio.
- Daarnaast hebben mensen kennis van het Temne, Mende, en Fula.
- Naast Krio, Temne, Mende, en Fula, kent Sierra Leone nog andere bevolkingsgroepen met eigen talen; het Limba, Bom, Gula, Bullom, Kisi, Kono, Krim, Koranko, Mandingo, Sherbro, Soso, Loko, Vai en Yalunka.
Muziek[bewerken]
Sierra Leone kent vele muziekgenres zoals Palm-wine, Gumbe, Afropop/Afro Highlife en traditionele muziek zoals Bubu-music. Momenteel is een fusie tussen Afrikaanse en West-Indische genres en hiphop en R&B erg in trek onder de jongere generatie. De nieuwe generatie artiesten laat zich inspireren door urbanpop, hiphop, zouk, dancehall en n'dombolo en zingt hoofdzakelijk in het Krio. Bekende artiesten zijn Emmerson, Manzu avec C-Bolt, 2 plus 1, Succulent en K-man. Zie hiervoor bijvoorbeeld ook de lijst van Afrikaanse muzikanten.
Economie[bewerken]
Aan het einde van de jaren 40 van de vorige eeuw was landbouw de belangrijkste economische activiteit.[10] De landbouw was geheel in handen van de inheemse bevolking. Cultures voor de export kwam nauwelijks voor. De belangrijkste landbouwproducten waren rijst, cassave, palmpitten, koffie en cacao. De mijnbouw, veelal in handen van westerlingen, was van grote betekenis. in 1949 bestond ruim 40% van de totale export uit ijzererts, diamant, chroomerts en goud.[10] Er was 600 kilometer spoorweg, de belangrijkste lijn liep van de hoofdstad Freetown naar Pendemboe tegen de grens met Liberia.[10] Freetown was de belangrijkste haven.[10]
Tijdens de burgeroorlog heeft het land grote economische schade geleden. De infrastructuur werd vernietigd, mijnen werden gesloten en fabrieken voor de verwerking van landbouwproducten zwaar beschadigd. In 1995 waren slechts 80 van de circa 500 gezondheidscentra nog open en 70% van de scholen waren gesloten. De economie liet al voor de burgeroorlog een geleidelijke daling zien, maar dit werd door de oorlog versneld; de landbouwproductie daalde sterk en ook de officiële export viel stil.[11]
Na het sluiten van de vrede trad een sterk herstel op. In 2002 groeide de economie met 27%, met 9% in 2003 en gemiddeld meer dan 7% per jaar in de periode van 2004 tot 2007. Opgemerkt moet worden dat dit op een extreem lage basis is behaald. In 2008 lag het bruto nationaal product (BNP) per hoofd van de bevolking op zo'n $ 700 terwijl dit voor de burgeroorlog rond de $ 750 lag. Deze bedragen zijn uitgedrukt op basis van de waarde van het geld in het jaar 2000.[11] Het land heeft op grote schaal buitenlandse hulp ontvangen; in 2001 was dit gelijk aan 40% van het BNP. Door de groei van de economie en het herstel van overheidsorganisaties, waaronder de belastingdienst, is de buitenlandse hulp geleidelijk gedaald naar zo'n 10% van het BNP in 2010.[11]
Landbouw[bewerken]
Voor de landbouw heeft Sierra Leone een goed klimaat; er valt tussen de 3.500 en 4.000 mm water gedurende het zes maanden durende natte seizoen. Ongeveer 75% van het land is geschikt voor landbouw.[7] Het herstel van de landbouw na de burgeroorlog was een belangrijke drijfveer voor de algemeen economische verbetering. In 2008 was de hele agrarische sector verantwoordelijk voor bijna de helft van het BNP en ruim 60% van de bevolking was hierin werkzaam.[12] De akkerbouw is dominant en wordt gevolgd door de visserij. Veeteelt en bosbouw zijn de kleinste agrarische activiteiten. Landbouwproducten die op grote schaal worden verbouwd zijn rijst, cassave en zoete aardappel. Vis is een belangrijker onderdeel van de maaltijd in Sierra Leona dan vlees.
Mijnbouw[bewerken]
De mijnbouw is slechts een bescheiden economische activiteit, maar levert een belangrijke bijdrage aan de exportopbrengsten. De export van diamant domineert in de uitvoerstatistieken. Sierra Leone importeert overigens veel meer dan het uitvoert, maar hierin komt in 2012 verbetering. In augustus 2010 heeft de regering een mijnvergunning gegeven aan African Minerals[13]; deze Britse maatschappij gaat een ijzerertsmijn exploiteren in het centrum van het land bij Tonkolili. De hoeveelheid erts ter plaatse is voldoende om de mijn 60 jaar open te houden[13]. De mijn wordt in drie fasen ontwikkeld gespreid over diverse decennia; de eerste fase betreft een investering van circa $ 1,4 miljard, overeenkomstig met 63% van het BNP in 2011[13], en zal leiden tot een export van 12 miljoen ton erts per jaar. Per eind 2011 is de productie gestart. African Minerals heeft de mijn aangelegd, maar ook een 200 kilometer lange spoorlijn voor het transport naar de exporthaven bij Pepel. In fase twee en drie wordt de productiecapaciteit van de mijn verhoogd, de spoorlijn verlengd en een tweede exportterminal bij Tangrin gebouwd met een capaciteit van 55 miljoen ton erts per jaar. De eerste fase heeft al een significant positief effect op de economie van Sierra Leone, op de overheidsinkomsten en de exportopbrengsten.[13]
Gegevens[bewerken]
De nationale munteenheid is de Leone (SLL); in 2009 lag de gemiddeld wisselkoers op 3.410 Leone voor één Amerikaanse dollar ($).
In de onderstaande figuur een overzicht van de belangrijkste economische gegevens sinds 2001[14]:
| omschrijving | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Reële groei BNP | 18,2% | 18,8% | 21,6% | 9,6% | 7,5% | 7,4% | 6,4% | 4,8% | 5,0% |
| Inflatie | 3,4% | -3,7% | 8,2% | 14,2% | 12,1% | 9,5% | 11,7% | 12,8% | 9,2% |
| BNP, tegen marktpijzen (in $ mln) | 806 | 1 317 | 1 434 | 1 430 | 1 487 | 1 630 | 1 939 | 1 969 | 2 162 |
| Invoer (in % BNP) | 20,7% | 19,3% | 21,9% | 18,1% | 25,5% | 21,6% | 20,7% | 23,2% | 27,6% |
| Uitvoer (in % BNP) | 3,9% | 4,6% | 7,7% | 10,8% | 12,4% | 15,4% | 14,5% | 16,0% | 15,0% |
Door het Tonkolili mijnbouwproject staat het land voor een turbulente economische ontwikkeling. Volgens het IMF[13] gaan de exportopbrengsten in 2012 verviervoudigen ten opzichte van het jaar ervoor. De economische groei in dat jaar zal 51% gaan bedragen, maar exclusief het effect van de ertsexporten met circa 6%.
- Exportproducten: diamant, rutiel, cacao en ijzererts
- Handelspartners: VS, Verenigd Koninkrijk, Benelux
Ontwikkeling en armoede[bewerken]
Bij de Index van de menselijke ontwikkeling werd Sierra Leone als minst ontwikkelde land geclassificeerd.[15] Daarnaast leeft volgens het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties 70,2% van de bevolking onder de armoedegrens.[16]
Toerisme[bewerken]
Sierra Leone wordt wel het land met de mooiste stranden van Afrika genoemd. De Atlantische kust van Sierra Leone kent lange witte, ongerepte zandstranden. Langs de kust van Freetown liggen talloze hotels, eetgelegenheden en uitgaansgelegenheden. Ook zijn er tal van interessante historische trekpleisters zoals de oude Creoolse dorpen op het schiereiland (The Western Area), een slavenfort op Bunce Island, de Banana en Turtle eilanden, het Bintimani gebergte, mangrovebossen en de Charlotte Falls watervallen. Sierra Leone kent verder tal van wildreservaten zoals:
- Tacugama Chimpanzee Sanctuary; een opvangpark voor Chimpansees.
- Tiwai Island Wildlife Sanctuary; waar meer dan 135 verschillende vogelsoorten zijn te spotten.
- Outamba-Kilimi National Park
- Mamunta Mayosso Wildlife Sanctuary
Verder zijn er tal van toeristische trekpleisters in Freetown.
Zie ook[bewerken]
- Lijst van staatshoofden en premiers van Sierra Leone
- Lijst van politieke partijen in Sierra Leone
- Sierra Leone-tribunaal
- Ebola-uitbraak in West-Afrika in 2014
Externe link[bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Zie de categorie Sierra Leone van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
| Afrikaanse Unie |
|---|
|
Algerije · Angola · Arabische Democratische Republiek Sahara · Benin · Botswana · Burkina Faso · Burundi · Centraal-Afrikaanse Republiek · Comoren · Congo-Brazzaville · Congo-Kinshasa · Djibouti · Egypte · Equatoriaal-Guinea · Eritrea · Ethiopië · Gabon · Gambia · Ghana · Guinee · Guinee-Bissau · Ivoorkust · Kaapverdië · Kameroen · Kenia · Lesotho · Liberia · Libië · Madagaskar · Malawi · Mali · Mauritanië · Mauritius · Mozambique · Namibië · Niger · Nigeria · Oeganda · Rwanda · Sao Tomé en Principe · Senegal · Seychellen · Sierra Leone · Somalië · Soedan · Swaziland · Tanzania · Tsjaad · Togo · Tunesië · Zambia · Zimbabwe · Zuid-Afrika · Zuid-Soedan |
| Gemenebest van Naties (voorheen: Britse Gemenebest) |
|---|
|
Antigua en Barbuda · Australië · Bahama's · Bangladesh · Barbados · Belize · Botswana · Brunei · Canada · Cyprus · Dominica · Fiji · Ghana · Grenada · Guyana · India · Jamaica · Kameroen · Kenia · Kiribati · Lesotho · Malawi · Maldiven · Maleisië · Malta · Mauritius · Mozambique · Namibië · Nauru · Nieuw-Zeeland · Nigeria · Oeganda · Pakistan · Papoea-Nieuw-Guinea · Rwanda · Saint Kitts en Nevis · Saint Lucia · Saint Vincent en de Grenadines · Salomonseilanden · Samoa · Seychellen · Sierra Leone · Singapore · Sri Lanka · Swaziland · Tanzania · Tonga · Trinidad en Tobago · Tuvalu · Vanuatu · Verenigd Koninkrijk · Zambia · Zuid-Afrika |
| Lijst van landen in Afrika |
|---|
|
Algerije · Angola · Benin · Botswana · Burkina Faso · Burundi · Centraal-Afrikaanse Republiek · Comoren · Congo-Brazzaville · Congo-Kinshasa · Djibouti · Egypte · Equatoriaal-Guinea · Eritrea · Ethiopië · Gabon · Gambia · Ghana · Guinee · Guinee-Bissau · Ivoorkust · Kaapverdië · Kameroen · Kenia · Lesotho · Liberia · Libië · Madagaskar · Malawi · Mali · Marokko · Mauritanië · Mauritius · Mozambique · Namibië · Niger · Nigeria · Oeganda · Rwanda · Sao Tomé en Principe · Senegal · Seychellen · Sierra Leone · Soedan · Somalië · Swaziland · Tanzania · Togo · Tsjaad · Tunesië · Zambia · Zimbabwe · Zuid-Afrika · Zuid-Soedan Frans overzees departement: Mayotte · Réunion Overzees gebied van het Verenigd Koninkrijk: Sint-Helena, Ascension en Tristan da Cunha Overige gebieden: Westelijke Sahara |
