Dolar amerykański
Dolar amerykański | |||
|
|||
Kod ISO 4217 | USD | ||
Państwo | Stany Zjednoczone Bonaire, Sint Eustatius i Saba Ekwador Mikronezja Palau Portoryko Salwador Timor Wschodni Wyspy Marshalla Zimbabwe Mariany Północne |
||
Poziom inflacji | 2,1% w USA, 2012[1] | ||
Podział | 100 centów = 1 dolar amerykański | ||
Symbol | $ – dolar ¢ – cent |
||
Monety | 1 2 ($) 1, 5, 10, 25, 50 (¢) |
||
Banknoty | 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 ($) – obiegowe 500, 1000, 5000, 10 000, 100 000 ($) – pozaobiegowe |
||
Bank centralny | Federal Reserve System | ||
Mennica | United States Mint |
Dolar amerykański (oficjalna nazwa – United States dollar, międzynarodowy skrót – USD) – oficjalna waluta Stanów Zjednoczonych, Portoryko, Mikronezji, Marianów Północnych, Palau, Wysp Marshalla, Panamy, Ekwadoru (od 2000), Salwadoru (od 2001), Timoru Wschodniego, Zimbabwe (od 2009) oraz Bonaire, Saby i Sint Eustatius od 2011 roku. Jeden dolar amerykański dzieli się na sto centów amerykańskich. Zapisuje się go za pomocą symbolu $.
Talarem/dolarem określano początkowo powszechnie jedną uncję srebra w postaci monety bitej przez czeskiego hrabiego Schlicka w XVI wieku. Schlick mieszkał w Dolinie Joachima, zwanej inaczej Joachimsthal. Monety hrabiego zyskały wielkie uznanie dzięki precyzji wykonania i czystości i były powszechnie nazywane „Joachimsthalers”, a później „talarami”. Nazwa „dolara” pochodzi od „talara”[2]. Od 1861 roku można używać każdego kiedykolwiek wyemitowanego znaku pieniężnego w USA, jednak banknoty ze starszą datą emisji są rzadko spotykane.
Wartość dolara oparta była na parytecie złota. Parytet przyjęty w 1900 roku wynosił 20,67 dolara, a przyjęty w 1934 roku 35 dolarów za uncję. Od 1933 roku zniesiono wymienialność dolara na złoto dla własnych obywateli. W 1971 roku USA wycofały się z tego parytetu. W 1972 roku uncja złota osiągnęła cenę 42 dolarów. W 1973 r. USA całkowicie odeszły od powiązania wartości dolara ze złotem – odtąd dolar stał się walutą płynną. Plany zniesienia rezerwy złota, ogłoszone przez prezydenta Richarda Nixona w 1971 roku, doprowadziły do powstania Partii Libertariańskiej, która obok powstałej później Partii Konstytucyjnej jest jedną z sił politycznych w USA, które dążą do przywrócenia oparcia na kruszcach szlachetnych, uważając, iż brak pokrycia w złocie lub srebrze jest niezgodny z Artykułem I paragraf 10 Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Znaczna część członków ruchu Boston TEA Party również nawołuje do przywrócenia parytetu złota.
Spis treści
Nominały[edytuj | edytuj kod]
Nominał banknotu | Portret |
---|---|
1 | George Washington |
2* | Thomas Jefferson |
5 | Abraham Lincoln |
10 | Alexander Hamilton |
20 | Andrew Jackson |
50 | Ulysses Grant |
100 | Benjamin Franklin |
500** | William McKinley |
1000** | Grover Cleveland |
5000** | James Madison |
10 000** | Salmon Chase |
100 000[3]** | Woodrow Wilson |
*Banknot rzadko spotykany **Banknot nie występuje w powszechnym obiegu |
Nominały monet | |
---|---|
1 cent (penny) | |
5 centów (nickel) | |
10 centów (dime) | |
25 centów (quarter) | |
50 centów (half)* | |
1 dolar* | |
* Moneta stosunkowo rzadko używana |
Surowce[edytuj | edytuj kod]
Papier, na którym są drukowane amerykańskie banknoty, składa się z około 75% bawełny, około 25% lnu oraz kilku ściśle tajnych składników[potrzebne źródło]. Tajemnicą są także proporcje. Aby był jeszcze trudniejszy do podrobienia, w mieszankę papieru wtapia się niebieskie i czerwone nitki. Pojedynczy banknot 100-dolarowy od wyprodukowania do wycofania funkcjonuje przez ok. 9 lat, żywotność banknotu dwudziestodolarowego wynosi ok. 4 lat, natomiast jednodolarowy niszczy się przed upływem 2 lat[potrzebne źródło]. Średnio trzeba wymieniać banknoty co 5 lat.
Na banknocie jednodolarowym znajdują się symbole masońskie: piramida z wszechwidzącym okiem, sowa, pieczęć króla Salomona, symbolika liczbowa związana z liczbą 13.[4]
Spadek wartości dolara[edytuj | edytuj kod]
Mimo że oficjalnie każdy dolar amerykański, wyprodukowany od początku istnienia tej waluty, pozostaje legalnym środkiem płatniczym w USA, to wartość dolara generalnie spada, patrząc zwłaszcza w szerszym horyzoncie czasowym.
Aczkolwiek zamiana na pieniądz fiducjarny w 1971 (ze zniesieniem wymiany na kruszec), pokazuje mniejszy spadek siły nabywczej pieniądza fiducjarnego do analogicznego spadku tego samego pieniądza w stosunku do kruszcu. W 1972 1 uncja[a] miała wartość 42,74 dolara[5][6]. W 2012 wartość 1 uncji złota to 1692,40 dolara[5]. Co oznacza wartość 1 dolara w kruszcu na ok. 0,025 dolara z 1972. Zgodnie z wartościami odpowiednika siły nabywczej 1 dolar z 2011 roku jest to 0,034 dolara z 1774, a dolar z roku 1970 to 0,20 dolara z 1774. Spadek fiducjarnego jest ok. 6 razy, a w stosunku do kruszcu 40 razy.
|
|
|
Monety historyczne i obecnie produkowane[edytuj | edytuj kod]
- Pół centa 1792–1857
- Cent (Penny) od 1793
- 2 centy 1864–1873
- 3 centy 1851–1889
- Half Dime lub half disme 1792–1873 (nie należy mylić z poniższym Five-cent Nickel)
- Nickel 5 centów od 1866
- Dime od 1792
- 20 centów 1875–1878
- Quarter od 1796
- Half dollar od 1794
- Dollar od 1794
- Quarter Eagle (2,5-dolarowa złota moneta) 1792–1929
- Three-dollar piece 1854–1889 (złota moneta)
- Four-dollar piece 1879–1880 (złota moneta)
- Half Eagle (5-dolarowa złota moneta) 1795–1929
- Eagle (10-dolarowa złota moneta) 1795–1933
- Double Eagle (20-dolarowa złota moneta) 1850–1933
Zasady drukowania i działania Fed[edytuj | edytuj kod]
W gotówce (głównie banknoty z racji spadku wartości monet) znajduje się ponad 800 miliardów dolarów. Zasadniczo 8 razy w roku zbiera się rada Fed (Rezerwy Federalnej), która podejmuje decyzję na temat tego ile gotówki ma znajdować się w obiegu. Jeśli decyduje o zwiększeniu jej ilości, to skupuje za gotówkę papiery dłużne USA od banków prywatnych. Odwrotnie zaś sprzedaje papiery dłużne w zamian za gotówkę. Pieniądze zasadniczo nie zmieniają miejsca, zmienia się tylko stan rachunku gotówkowego banku (w rezerwie federalnej). Bank prywatny może wyjąć nadmiar gotówki (powyżej norm, które musi przetrzymywać zgodnie z przepisami), jeśli tylko chce, aczkolwiek musi o tym uprzedzić Fed. Po otrzymaniu takiego żądania Fed zleca druk banknotów (w Bureau of Engraving and Printing) lub bicie monet (Bureau of the Mint), następnie gotówka jest odbierana przez instytucję, która m.in. może wydać takie pieniądze swoim klientom[potrzebne źródło].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- banknoty dolarów amerykańskich o wysokich nominałach
- dolar
- jednostka monetarna
- monety amerykańskie
- dolar zastępczy
Uwagi
- ↑ Dla określania jednostek wagowych złota stosuje się tzw. „uncje trojańskie” lub „aptekarskie”; 1 uncja trojańska to ~31,1035 g. Zob. Piotr Stanisławski: 10 rzeczy, których nie wiesz o... złocie (pol.). W: „Przekrój” [on-line]. Wirtualna Polska, 27 października 2008. [dostęp 28 października 2008].
Przypisy
- ↑ Inflacja według CIA (ang.). [dostęp 13 sierpnia 2013].
- ↑ Murray Rothbard, Złoto, banki, ludzie – krótka historia pieniądza (What Has Government Done to Our Money), Fijorr Publishing (pdf), s. 39.
- ↑ FAQ: Currency – Denominations (ang.). U.S. Department of the Treasury. [dostęp 2011-11-04].
- ↑ Interia.pl, przedruk z Angora, Mariusz Max Kolonko, Czy masoni rządzą Ameryką?
- ↑ 5,0 5,1 http://www.onlygold.com/tutorialpages/value_of_gold.asp.
- ↑ Jan Dworek: Prawo finansowe i finanse publiczne (treść wykładu). 2008. [dostęp 2012-09-09].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
|
|
|