Antysemityzm

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Symbol Gwiazdy Dawida, który musieli nosić Żydzi w hitlerowskich Niemczech
Francuski plakat wyborczy z 1889 r. kandydat Adolf Willette reklamuje się jako „Antysemita” (Candidat Antisémite) i nad leżącym na ziemi Talmudem apeluje do wyborców „Judaizm, tam jest nasz wróg!”

Antysemityzm – postawa wyrażająca uprzedzenie, niechęć, wrogość i dyskryminację Żydów oraz osób pochodzenia żydowskiego, postrzeganych jako grupa religijna, etniczna lub rasowa, argumentowana powodami religijnymi, gospodarczymi lub politycznymi. Jest przeciwieństwem filosemityzmu.[1] Ekstremalny antysemityzm głosiła ideologia niemieckiego nazizmu, doprowadzając do próby wyniszczenia narodu żydowskiego w okupowanej Europie[2][3][4][5].

Pojęcie antysemityzmu[edytuj | edytuj kod]

Wbrew nazwie, która mogłaby wskazywać uprzedzenie do wszystkich ludzi pochodzenia semickiego, antysemityzm używany jest wyłącznie jako określenie wrogości do Żydów. Terminu „antysemityzm” we współczesnym znaczeniu po raz pierwszy użył niemiecki dziennikarz Wilhelm Marr[6] w 1879 w broszurze zatytułowanej „Zwycięstwo żydostwa nad germanizmem” (Niem. Der Sieg des Judentums über das Germanentum), agitującej na rzecz partii politycznej „Liga Antysemicka”[7]. Marr nie był jednak wynalazcą tego terminu – istnieje kilka udokumentowanych przypadków użycia go z połowy XIX wieku, a samo zjawisko uprzedzenia i wrogości do Żydów istniało o wiele wcześniej.

Termin antysemityzm został utworzony przez samych antysemitów, i od 2. połowy XIX wieku był używany w otwarty sposób, w celu samookreślenia osób i środowisk o poglądach antyżydowskich. Po doświadczeniach Holocaustu, którego przyczyną był radykalny antysemityzm hitleryzmu, określenie to nabrało pejoratywnego charakteru. Współcześnie niewiele osób przyznaje się do poglądów antysemickich, a określenie to uważane jest za obraźliwe.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Antysemityzm w starożytności[edytuj | edytuj kod]

Antysemityzm w kręgu kultury hellenistycznej i rzymskiej[edytuj | edytuj kod]

Geneza antysemityzmu i jego najwcześniejsze przejawy są przedmiotem sporów. Według Petera Schafera poglądy antysemickie mają swój początek w Egipcie; oprócz motywów ekonomicznych i obyczajowych dużą rolę odgrywało odrzucenie żydowskiego monoteizmu oraz zakaz „bałwochwalstwa”, czyli kultu bogów pogańskich. W jednym z najdawniejszych pism antysemickich egipski kapłan Manethon przedstawia Izraelitów jako potomków wypędzonych z Egiptu trędowatych. Podobną niechęć budzili Żydzi w Grekach, którzy uważali ich za barbarzyńców nie poddających się z powodu zasad religijnych hellenizacji. Najjaskrawszym przejawem uprzedzeń były rozruchy w Aleksandrii w r. 38 n.e., w wyniku których zginęły tysiące Żydów. Pisarz grecki, Apion był autorem pamfletów antyżydowskich, znanych z polemiki Józefa Flawiusza. Powtórzył on m.in. znaną wcześniej legendę o tym, że Żydzi czczą głowę osła (onolatria) i corocznie składają ofiarę z Greka rzucając klątwę przeciwko wszystkim Grekom. Motywy antyżydowskie pojawiły się w wielu pismach autorów rzymskich (m.in. Juwenala, Tacyta). Tacyt określił Żydów jako lud nienawidzący całą resztę ludzkości i przypisał to ich religii. Walka o odzyskanie niepodległości nasiliła konflikty między Żydami i Rzymianami. Najbardziej wrogi judaizmowi cesarz Hadrian zakazał obrzezania. Po powstaniu Bar-Kochby nakazał wypędzenie i zakazał wstępu Żydom do Jerozolimy, a ziemiom żydowskim nadał nową nazwę: Palestyna – oraz poświęcił Świątynię Jerozolimską Jupiterowi. Wiele posunięć władz rzymskich wymierzonych w Żydów wiązało się z obawami przed prozelityzmem chrześcijan, którzy byli początkowo uważani za żydowską sektę[8].

Nowy Testament wspomina o edykcie Klaudiusza nakazującym wszystkim Żydom opuszczenie Rzymu (Dzieje Apostolskie 18:2). Swetoniusz w swojej biografii władcy (ok. 120 n.e.) pisał o tym samym dekrecie wydanym prawdopodobnie ok. 49 r. n.e., zaś powodem podanym przez tego rzymskiego historyka miały być zamieszki związane z Chrestosem[9] (co można odczytać jako odniesienie do Chrystusa), jednakże dokładne powody wydania edyktu nie są znane. Z Nowego Testamentu można wnioskować, że do ok. 60 r. n.e. Żydzi rzymscy nie prowadzili sporów z chrześcijanami (Dzieje 28:21-22).

Antysemityzm wczesnochrześcijański[edytuj | edytuj kod]

Obraz przedstawiający rzekomy mord rytualny, autorstwa K. de Preveta. Katedra w Sandomierzu. Centralna część obrazu – Żydzi toczą krew niemowlęcia umieszczonego w beczce nabitej gwoździami, poniżej poćwiartowane dziecko, którego członkami karmiony jest pies, u góry po lewej stronie postać z nożem pochylająca się nad nagim niemowlęciem, na dole po prawej stronie Żyd kusi dziecko.

Konflikt między uczniami Jezusa i faryzeuszami wkrótce doprowadził do wzajemnych oskarżeń i wrogości. Znalazły one odzwierciedlenie w Nowym Testamencie i pismach wczesnochrześcijańskich. Należy przy tym zaznaczyć, że pomimo licznych wypowiedzi przeciwko odrzucającym chrześcijaństwo wyznawcom judaizmu, Ewangelie oraz listy apostolskie podkreślają wartość i niezmienność Prawa żydowskiego oraz pierwszeństwo Żydów w stosunku do pogan w misji zbawczej Jezusa Chrystusa.

Pierwsze oskarżenie Żydów o bogobójstwo – spowodowanie śmierci Chrystusa – zostało wyrażone przez Melito, biskupa Sardes w 167 roku. Legalizacja chrześcijaństwa przez cesarza Konstantyna (edykt mediolański w 313) i ustanowienie go religią państwową przez cesarza Teodozjusza (edykt tesaloński w 380) spowodowało, że stosunek chrześcijan do judaizmu stopniowo stawał się stosunkiem państwa do Żydów. Cesarz Konstantyn zakazał m.in. konwersji chrześcijan na judaizm. Położenie Żydów pogarszały antyżydowskie pisma i homilie autorstwa nauczycieli Kościoła z IV w. (m.in. świętych Hieronima, Grzegorza z Nysy, Hilarego z Poitiers, Jana Chryzostoma).

Kodeks Teodozjusza z 439 określał upośledzony pod względem prawnym status Żydów, potwierdzony później przez kodeks Justyniana (Servitus Judaeorum)[10]. Sankcjonował szykany, np. zamykanie synagog, odbierał znaczenie zeznaniom Żydów w sporach z chrześcijanami, ale też gwarantował prawa do odrębności religijnej, autonomię sądowniczą oraz prerogatywy obywatelskie.

W Syrii w 415[11] w wyniku oskarżeń o mord rytualny fala rozruchów doprowadziła do spalenia lub konfiskaty wielu synagog, konfiskaty majątków Żydów oraz przymusowej konwersji na chrześcijaństwo pod groźbą wypędzenia. Kulminacja prześladowań na Wschodzie nastąpiła za panowania cesarza Herakliusza. Antyżydowskie prawa wprowadzono także w państwach zachodniochrześcijańskich VI i VII wieku. Synody w Orleanie, Elvirze, Toledo (681, 694, 697) ustanawiały szereg restrykcji, dotyczących relacji żydowsko-chrześcijańskich, zalecały również przymusową konwersję oraz odbieranie Żydom dzieci i wychowywanie ich jako chrześcijan. Często prześladowania występowały w wyniku tzw. dysput, w których brali udział duchowni chrześcijańscy oraz zmuszeni do tego rabini. Po dyspucie w 1239 papież Grzegorz IX nakazał spalić księgę Talmudu.

Antysemityzm w średniowieczu[edytuj | edytuj kod]

Rzekomy mord rytualny dokonany przez Żydów na Szymonie z Trydentu w 1475
Żydzi bezczeszczący hostię w Szternberku, 1492 rok

Aż do XI w. w Europie Zachodniej obie wspólnoty żyły obok siebie bezkonfliktowo[12]. Następowała umiarkowana obustronna asymilacja kulturowa i językowa. Kościelni dostojnicy protestowali przeciwko uczestnictwu chrześcijan w żydowskich świętach oraz Żydów w czasie mszy. Żydzi przejmowali chrześcijańskie imiona, a chrześcijańscy uczeni pobierali nauki u żydowskich mistrzów.

Pierwsze informacje o wydzielonych osiedlach żydowskich pochodzą z XI w., wtedy też dochodzi do pierwszych wypędzeń (Rouen, Orlean, Limoges i Moguncja). Nasilenie prześladowań Żydów wiązało się z wyprawami krzyżowymi. Był to masowy ruch religijny wykluczający współpracę pomiędzy chrześcijanami a Żydami, którzy znaleźli się w sytuacji wroga obwinianego o śmierć Chrystusa[13]. Podniecenie tłumów podczas pierwszej krucjaty w 1096 doprowadziło do śmierci tysięcy Żydów i zagłady licznych społeczności żydowskich, zwłaszcza w miastach nadreńskich. Także szturm krzyżowców na Jerozolimę w 1099 zakończył się spaleniem żywcem zamkniętych w synagogach Żydów. Później pogromy żydowskie wybuchały cyklicznie. Często jedynym sposobem uratowania życia był chrzest. W czasie drugiej wyprawy krzyżowej (1147–1149) nastąpiło nasilenie propagandy antyżydowskiej przedstawiającej naród żydowski jako odwiecznego wroga chrześcijan.

Również w połowie XII wieku pojawiły się oskarżenia o rytualne spożywanie krwi chrześcijańskich dzieci[14][15]. Pierwsze odnotowane w Europie miało miejsce w Norwich w 1144[16]. Tylko interwencja szeryfa uratowała miejscowych Żydów. Zamordowany William z Norwich stał się lokalnym świętym. Wydarzenia te przyczyniły się do utrwalenia antyżydowskich stereotypów. W XII w. w Anglii dochodzi do jeszcze trzech takich incydentów (Gloucester 1168, Bury St. Edmunds 1181 i Winchester 1192), obywa się jednak bez ofiar czy formalnego procesu. W 1171 we francuskim mieście Blois[17][18] samo oskarżenie o wrzucenie ciała dziecka do wody (choć samego ciała nie odnaleziono) spowodowało proces, uwięzienie i spalenie 31 przedstawicieli miejscowej gminy żydowskiej. W grudniu 1239 zostało zamordowanych pięcioro dzieci młynarza mieszkającego w okolicy Fuldy (Hesse-Nassau). Oskarżeni o ich śmierć Żydzi na torturach przyznali się do morderstw i użycia krwi w celach leczniczych. W wyniku samosądu zamordowano 34 Żydów. Cesarz Fryderyk II zwołał dysputę by rozsądzić zasadność oskarżeń, zarówno zebrani uczeni, jak i i żydowscy konwertyci uznali je za sprzeczne z tradycją żydowską. W 1247 we francuskim miasteczku Valréas w środę przed Wielkanocą, w fosie znaleziono ciało 2-letniej dziewczynki. Ponieważ wcześniej widziano ją w getcie, sędziowie inkwizycji uznali to za przypadek mordu rytualnego. Torturowani Żydzi przyznali, że potrzebowali krwi by świętować komunię w sobotę wielkanocną i jest to powszechny obyczaj w społecznościach żydowskich, nie tylko we Francji. O popularności takich oskarżeń świadczy fakt, że w tym samym roku Żydzi z Niemiec i Francji wnieśli skargę do papieża Innocentego IV z powodu bezpodstawnych oskarżeń o używanie serca chrześcijańskiego dziecka w świętowaniu Wielkanocy. W samym tylko XIII w. podobne incydenty, często zakończone samosądem lub prześladowaniami mają miejsce w Lincoln w 1255, Pforzheim w 1267, Weissenburgu (Alzacja) w 1270, Oberwesel (Nadrenia-Palatynat) w 1286, Bernie w 1294. Kościół choć oficjalnie odrzuca tezę o mordach rytualnych, aprobuje kult jego rzekomych ofiar[19]. Wielu Żydów skazano na śmierć, obwiniając ich o morderstwa zaginionych dzieci, których ciała miały służyć do rzekomych obrzędów. Do XVIII w. Kościół czci blisko 40 takich świętych. Najbardziej znaną legendarną ofiarą mordu rytualnego był Szymon z Trydentu (zm. 1475), który w 1588 został kanonizowany (w 1965 kult chłopca został zniesiony).

W 1215 Sobór laterański IV uchwalił dogmat o transsubstancjacji. Rozwijający się kult hostii przyczynił się do oskarżeń o kradzież i kaleczenie hostii[20], za pomocą której Żydzi ponawiać mieli bogobójstwo. W 1247 w Beelitz (Brandenburgia) spalono z tego powodu całą społeczność żydowską. Podobne incydenty, najczęściej zakończone prześladowaniami mają miejsce w Paryżu – w 1294, Laa (Austria) w 1298, Röttingen koło Würzburga i Korneuburgu koło Wiednia w 1298, Ratyzbonie w 1299, Saint-Pälten w 1306, Krakowie w 1325, Güstrow w 1330, Deggendorf w 1337, Enghien w 1370, Pradze w 1388, Poznaniu w 1399, Głogowie w 1401, Segowii w 1410, Ems w 1420, Wrocławiu i Świdnicy w 1453[21][22][23], Passau w 1478, Sternbergu w 1492, Berlinie w 1510, Mittelbergu (Alzacja) 1514, Sochaczewie w 1558.

W sumie w średniowieczu odnotowano ok. 100 przypadków oskarżeń o profanację hostii i 150 o mord rytualny. Synody kościelne we Wrocławiu i Sienne (1267) zakazały wiernym kupowania żywności u Żydów[24]. Popularne w średniowieczu widowiska pasyjne odzwierciedlały pogląd teologiczny o odpowiedzialności Żydów za bogobójstwo. Mord dzieci oraz profanacja hostii były przedmiotem wielu legend oraz częstym motywem przedstawianym w sztuce chrześcijańskiej (np. poznańska legenda o skradzionych hostiach i seria sześciu obrazów „Cud hostii” Paolo Uccello w kościele Corpus Domini w Urbino[25]). Efektem i symbolem uprzedzeń były przepisy ściśle separujące Żydów i chrześcijan oraz nakazujące Żydom noszenie odmiennych strojów lub oznaczeń, np. żółtych łat na strojach, spiczastych czapek etc. Nakaz noszenia wyróżniających ubiorów wprowadził w chrześcijaństwie zachodnim Sobór laterański IV w 1215. Żydom często zezwalano mieszkać tylko w wybranej dzielnicy miasta (getto – od nazwy dzielnicy w Wenecji); niektórym miastom wydawano przywileje o nietolerowaniu Żydów. Zakazywano im także kupowania ziemi i wyznaczano profesje, jakimi mogli się zajmować. Żydzi byli często wynajmowani jako poborcy podatków i pośrednicy między dziedzicem a ludnością wiejską, egzekwującymi powinności feudalne. Takie zajęcia sprzyjały budowie stereotypowego, zdemonizowanego obrazu Żyda w świadomości i kulturze ludowej.

Tolerancja średniowiecznych władców wobec Żydów była związana przede wszystkim z ich rolą w życiu gospodarczym. W czasach obowiązywania kościelnego zakazu pożyczania pieniędzy na procent (lichwy) – który nie obowiązywał Żydów – kupcy żydowscy pełnili rolę bankierów, co było przyczyną zarówno tolerowania Żydów, jak i niechęci do nich. Zadłużenie chrześcijańskich książąt oraz kupców było stałym źródłem napięć i często przyczyniało się do wypędzania Żydów. Wypędzanie wiązało się z całkowitą konfiskatą ich mienia przez władcę i często było sposobem wybrnięcia z problemów finansowych. Najbardziej znaczące wypędzenia: w 1182 z Paryża, z Francji w 1254, 1322, 1359, 1394; z Anglii w 1290; z Hiszpanii w 1492; z Portugalii w 1497. W latach 1338–1339 nad środkowym Renem miała miejsce seria pogromów Armlederów, w trakcie których zubożałe rycerstwo i chłopi wymordowali większość mieszkańców tamtejszych gmin żydowskich.

Żydów nierzadko oskarżano o trudnienie się magią i paktowanie z diabłem, a także o powodowanie epidemii poprzez zatrucie studni, dokonane z nienawiści do chrześcijan. W efekcie epidemie często prowadziły do pogromów żydowskich. Wraz z wybuchem epidemii dżumy, która zdziesiątkowała ludność Europy w latach 1348–1349, rozpoczęły się masowe mordy społeczności żydowskiej, oskarżanej o wywołanie pandemii m.in. poprzez zatrucie studzien. Dzięki zastosowaniu tortur, wymuszano od Żydów przyznanie się do winy, co skutkowało m.in. spaleniem 900 Żydów żywcem w Strasburgu 14 lutego 1349. Gminy wyznawców religii mojżeszowej wziął pod swoją opiekę papież Klemens VI, który wydał dla nich 6 lipca 1348 bullę protekcyjną.

W 1434 sobór w Bazylei zakazał chrześcijanom jakichkolwiek regularnych kontaktów z Żydami, nie wolno im było leczyć się u żydowskich lekarzy, korzystać z żydowskiej służby i mieszkania w tych samych domach. Żydom zabroniono wznoszenia nowych synagog, zmiany miejsca pobytu bez zezwolenia, sprawowania funkcji publicznych i pożyczania na procent[26].

Antyjudaizm w nowożytności[edytuj | edytuj kod]

Działacze nacjonalistycznego ruchu DNVP w czasie kampanii wyborczej w 1930

Reformacja i kontrreformacja nie przyniosła wielkiej poprawy położenia Żydów. Marcin Luter początkowo miał nadzieję na ich nawrócenie, ale niespełnienie tego marzenia sprawiło, że podtrzymał wszelkie dotychczasowe oskarżenia i żądał zamknięcia wszystkich synagog i szkół żydowskich oraz zakazu nabożeństw pod karą śmierci. Nie przeszkodziło to w doszukiwaniu się w protestantyzmie żydowskich wpływów, gdyż wierzono, że Żydzi sprzyjają szerzeniu się herezji. Wywołało to nową falę prześladowań: papież Paweł IV przywrócił wiele średniowiecznych postanowień, ograniczających prawa Żydów, nakazujące im noszenie wyróżnionych strojów itp. Zarządzenia te obowiązywały w Państwie Kościelnym aż do XIX wieku. Żydów obwiniano później także o inspirowanie masonerii i antyklerykalizmu, w następnie – doktryn liberalnych i socjalistycznych.

Fala konwersji, która następowała w wyniku prześladowań, często była motywowana chęcią zachowania życia i majątku; konwertyci (zwani marrani) nierzadko praktykowali judaizm w ukryciu. Spowodowało to podejrzliwość wobec nich oraz prawa wymierzone w „nowych chrześcijan”, które przybrały de facto rasowy charakter. Potomków Żydów nie przyjmowano do stanu kapłańskiego i zgromadzeń zakonnych oraz poddawano kontroli inkwizycji. Szczególnie aktywnie tropiła „kryptojudaizm” inkwizycja hiszpańska, która prowadziła rejestry konwertytów i ich potomków i chętnie wszczynała procesy na podstawie donosów dotyczących np. podejrzanego unikania wieprzowiny.

Katolicki, protestancki, a także prawosławny antyjudaizm często w XIX i XX wieku usprawiedliwiał postawy antysemickie i był podłożem antysemityzmu politycznego (Action Française we Francji, Christlichsoziale Partei w Austrii, Czarna Sotnia w Rosji, narodowa demokracja w Polsce). Niemieccy duchowni, zarówno protestanccy, jak i katoliccy, dystansując się od rasistowskiego antysemityzmu nazistów, nie wystąpili publicznie w obronie Żydów w okresie Holocaustu.

W czasie wojny domowej w Rosji (1917-1922) wśród przeciwników leninizmu pojawił się stereotyp Żyda-komunisty[27]. W latach 20. XX wieku stereotyp żydokomuny zyskał popularność w innych państwach i stał się istotnym elementem ideologii nazistowskiej gdzie nazywany był jako Jüdischer Bolschewismus, czyli żydowski bolszewizm[28].

Obecnie antyjudaizm w teologii i tolerowanie antysemityzmu są przez przeważającą większość kościołów chrześcijańskich uważane za niezgodne z duchem chrześcijaństwa. Duże znaczenie dla katolików miała deklaracja Nostra Aetate ogłoszona na Soborze watykańskim II (1965), która orzekła, że lud Nowego Testamentu zespolony jest duchowo z plemieniem Abrahama, odrzuciła odpowiedzialność wszystkich Żydów, a szczególnie współczesnych Żydów za śmierć Chrystusa, zabrania przedstawiać Żydów jako odrzuconych ani jako przeklętych przez Boga, rzekomo na podstawie Pisma Świętego oraz potępiła przejawy antysemityzmu, które kiedykolwiek i przez kogokolwiek kierowane były przeciw Żydom. Przeciwko objawom antysemityzmu wypowiedział się papież Jan Paweł II w swoim przemówieniu w Synagodze Większej w Rzymie w dniu 13 kwietnia 1986[29].

Antysemityzm a nacjonalizm[edytuj | edytuj kod]

Francuska karykatura antysemicka z 1898 roku – świat w rękach Żyda
Antysemicki plakat w Paryżu w 1941

W XIX w. wraz z rodzeniem się nacjonalizmów i państw narodowych oraz sekularyzacją życia publicznego pojawił się etniczny wymiar antysemityzmu, a wraz z nim nowe oskarżenia o dążenie do przejęcia władzy nad światem. W 1905 w Imperium Rosyjskim carska ochrana spreparowała broszurę Protokoły mędrców Syjonu, opisującą rzekome korzyści dla narodu żydowskiego z inspirowania wojen, rewolucji i ruchów wywrotowych, propagowania takich idei jak darwinizm, marksizm, liberalizm, socjalizm, ateizm, prawa człowieka i powszechne prawa wyborcze, a także demoralizacji krzewionej przez kontrolowaną rzekomo przez Żydów prasę. Broszura ta, która początkowo miała na celu dyskredytowanie zagrażających caratowi ówczesnych ruchów politycznych i społecznych, stała się wkrótce biblią paranoicznej odmiany antysemityzmu, dopatrującej się we wszystkich działaniach wymierzonych w porządek społeczny wpływu Żydów, którzy posiadają rzekomo ukryte centrum polityczne, zmierzające do panowania nad światem za pomocą różnych makiawelicznych działań.

Antysemicka kampania w Imperium Rosyjskim doprowadziła do procesu Menachema Bejlisa w 1913 roku, oskarżonym był ukraiński Żyd mający rzekomo dokonać mordu rytualnego na chrześcijańskim dziecku. Biegłymi powołanymi w procesie byli m.in. katolicki ksiądz Justyn Bonawentura Pranajtis który jako teolog udowadniał jakoby Żydzi dokonywali rytualnych mordów[30].

Antysemityzm w III Rzeszy i w nazizmie[edytuj | edytuj kod]

Kwestie ideowe[edytuj | edytuj kod]

Antysemityzm osiągnął apogeum w latach 30., w niemieckiej III Rzeszy, gdzie był jądrem oficjalnej ideologii państwowej.

Antysemityzm nazistów wyrażał i koncentrował narastające wcześniej w Europie nastroje antysemickie, i połączył je z lękiem przed żydowsko-bolszewicką Rosją i mitologią Protokołów Mędrców Syjonu. Na wzrost antysemityzmu w Niemczech po I wojnie światowej wpłynęły grupy emigrantów niemieckiego pochodzenia z państw nadbałtyckich i Rosji. Emigranci ci podkreślali związek między Żydami a bolszewizmem. Utożsamianie Żydów z komunizmem był centralnym elementem nazizmu, a to właśnie Niemiec bałtycki Alfred Rosenberg stał się jednym z głównych teoretyków hitleryzmu[31].

Rasowe teorie hitlerowców nie przewidywały różnic pomiędzy Żydami, traktując wszystkich w sposób jednakowy, niezależnie od ich kariery czy pochodzenia. Teza ta narodziła się z poglądu według którego żydowski bolszewizm tworzył zagrożenie biologiczne wiążące się z jakimkolwiek kontaktem (a zwłaszcza seksualnym) z Żydami. Kontakty seksualne Żydów z kobietami aryjskimi określane były przez hitlerowców jako zbezczeszczenie aryjskości. Podobnie jak antysemici z okresu średniowiecza, naziści określali osoby pochodzenia żydowskiego jako nie-ludzi, diabły i zwierzęta (tzw. Judensau) – Żydów przedstawiano w propagandzie jako zarazki i pasożyty[32].

Antysemityzm nazistów związany był z antykomunizmem – komunistów podobnie jak inne nurty lewicy utożsamiono z Żydami i kulturowym bolszewizmem (Kulturbolschewismusem). Pogląd ten nie znajdował odzwierciedlenia w rzeczywistości – początkowo pośród komunistów niemieckich znajdował się znaczący odsetek osób pochodzenia żydowskiego, lecz w okresie stalinizacji partii komunistycznej liczba Żydów w kierownictwie partii spadła, a kierownictwo partii socjaldemokratycznej w okresie dwudziestolecia międzywojennego zdominowane było przez związkowców chrześcijańskich[33].

Naukowcy nazistowscy potępiali wszelkie dokonania Żydów – potępiano psychologię freudowską i dokonania Alberta Einsteina w zakresie żydowskiej fizyki[34].

Represje i ludobójstwo[edytuj | edytuj kod]

W hitlerowskich Niemczech wprowadzono stopniowo serię ustaw (zob. ustawy norymberskie) ograniczających udział Żydów niemieckich w życiu gospodarczym i politycznym. Po 1939 rozpoczęto działania w celu wymordowania wszystkich Żydów w Niemczech i na terytoriach Europy kontrolowanych przez III Rzeszę. Na przełomie 1941 i 1942 w czasie konferencji w Wannsee zapadła decyzja o Endlösung (ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej). Masowy mord około 6 milionów[35] Żydów europejskich znany jest w historii jako Holokaust.

Około 2 miliony zamordowanych Żydów stanowiły dzieci. Liczba polskich Żydów wśród ofiar Zagłady szacowana jest od 2,6 mln do 3,3 mln osób[36].

Antysemityzm w stalinowskim ZSRR[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze akcenty antysemickie pojawiły się w ZSRR wraz z narastaniem konfliktu Trockiego ze Stalinem, podczas którego podkreślano fakt że ten pierwszy jest pochodzenia żydowskiego. W pewnym momencie propaganda stalinowska operowała wprost skojarzeniami „Żyd to trockista, trockista to Żyd”. Później pochodzenie żydowskie było w ZSRR wielokrotnie wykorzystywane do budowanie teorii spiskowych, wraz z wyliczaniem „typowo żydowskich nazwisk” lub nazwisk słowiańskich, które spiskowcy rzekomo przybrali jako pseudonimy dla ukrycia nazwisk żydowskich (tzw. „spisek trockistowsko-zinowiewowsko-kamieniewowski”). Działalność ta była rozwinięta do tego stopnia, że Wydział IV NKWD zyskał sobie przydomek „Jewsekcji” („jewriejskiej”, czyli żydowskiej).

W czasie wojny (1941–1945) działania antysemickie zostały wstrzymane, Józef Stalin stworzył nawet Żydowski Komitet Antyfaszystowski, który zajmował się propagowaniem pozytywnego obrazu ZSRR na Zachodzie, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych. Po powstaniu państwa Izrael, w 1948 roku wielu członków Komitetu zostało aresztowanych, a 12 sierpnia 1952 czternaścioro z nich rozstrzelanych pod zarzutem szpiegostwa na rzecz USA. Prasa radziecka piętnowała osoby pochodzenia żydowskiego, podając ich oryginalne nazwiska w nawiasach. W okresie lat 1948-1953 w wyniku różnych represji zginęło co najmniej 248 pisarzy piszących w języku jidysz, 106 aktorów, 87 malarzy i rzeźbiarzy pochodzenia żydowskiego[potrzebne źródło], w tym znany rosyjski aktor Salomon Michoels oraz literaci: Lejb Kwitko, Icyk Fefer, Dawid Bergelson, Der Nister. Antysemickie akcenty pojawiały się także w oskarżeniach wysuwanych wobec lekarzy przed śmiercią Stalina („spisek żydowskich lekarzy”).

Antysemityzm w Stanach Zjednoczonych[edytuj | edytuj kod]

Marsz amerykańskich faszystów skupionych w Amerikadeutscher Volksbund w Nowym Jorku (1939)

W latach 1900-1924 z Europy do Stanów Zjednoczonych wyjechało około 1,75 miliona Żydów. Przed 1900 rokiem ogół Żydów w populacji amerykańskiej był zawsze mniejszy niż 1% ludności, przed 1930 rokiem wskaźnik ten wynosił już 3,5%. Wzrost liczby Żydów i ich awans społeczny przyczynił się do zaostrzenia się antysemityzmu. W pierwszej połowie lat 20. Żydzi byli dyskryminowani na rynku pracy, mieszkań, dyskryminacja objęła ich uczestnictwo w wielu klubach i organizacjach. Wzrosły opłaty dla osób pochodzenia żydowskiego w szkołach i na uniwersytetach. Wzrost tendencji antysemickich w USA światowa opinia publiczna zauważyła po linczu dokonanym na Leo Franku w 1915 roku w mieście Marietta w stanie Georgia[37]. Antysemityzm został wykorzystany do odbudowy nieaktywnego od lat 70. XIX wieku Ku Klux Klanu[38].

W okresie międzywojennym producent samochodów Henry Ford propagował idee antysemickie w swojej gazecie Dearborn Independent. Ojciec Coughlin w latach 30. atakował New Deal rozpoczęty przez Franklina Delano Roosvelta jako żydowski spisek finansowy natomiast Louis McFadden przewodniczący Amerykańskiej Komisji Izby Reprezentantów ds. Bankowości i Waluty oskarżał Żydów o udział w polityce Roosvelta[39].

Na początku lat 40. lotnik Charles Lindbergh i wielu wybitnych Amerykanów działało w America First Committee które sprzeciwiało się uczestnictwu Stanów Zjednoczonych w wojnie przeciwko Niemcom. Lindbergh w czasie swojej wizyty w Niemczech w lipcu 1936 roku w swoich korespondencjach chwalił rząd hitlerowski, a w czasie swojej późniejszej działalności głosił poglądy rasistowskie[40]. Pod koniec lat. 30 w Nowym Jorku odbyła się parada niemieckiej organizacji faszystowskiej działającej pod nazwą Amerikadeutscher Volksbund w czasie której jej członkowie nosili nazistowskie mundury i prezentowali amerykańskie flagi oraz swastyki. W 1943 roku w Detroit doszło do zamieszek skierowanych przeciwko przedsiębiorcom żydowskim[41].

Antysemityzm po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]

Antysemicki napis na murze w litewskiej Kłajpedzie

Po ujawnieniu zbrodni hitlerowców na Żydach modny przed wojną w wielu kręgach otwarty antysemityzm przestał być społecznie akceptowany w krajach zachodnich. Niemniej treści antysemickie bywały rozprzestrzeniane pod płaszczykiem antysyjonizmu.

O ile antysemityzmu nie stanowi sama krytyka Izraela i prowadzonej przez to państwo polityki, to powstanie Izraela w 1945 i konflikt izraelsko-palestyński stały się w niektórych przypadkach jego nowym źródłem. Antysemityzm jest otwarcie popierany w wielu krajach arabskich i muzułmańskich[42][43][44][45]. Nawet Protokoły mędrców Syjonu, antysemicka fałszywka, zyskały ogromną popularność w wielu krajach na Bliskim Wschodzie, gdzie zrobiono na ich podstawie popularny serial telewizyjny pt. „Ash-Shatat” (Diaspora)[46]. Wiele organizacji muzułmańskich, także w Europie[47][48], otwarcie nawołuje do mordowania Żydów[49].

Obecnie do faszyzmu włoskiego i niemieckiego odwołują się marginalne partie, tj. Narodowodemokratyczna Partia Niemiec, Ruch Społeczny we Włoszech, Amerykańska Partia Nazistowska w USA, Partia Republikanów w Niemczech, partie takie działają także w Wielkiej Brytanii, Belgii, RPA oraz w niektórych krajach Ameryki Łacińskiej[50].

Szereg organizacji radykalnie lewicowych był oskarżany o głoszenie haseł antysemickich na fali światowego sprzeciwu wobec polityki administracji George’a W. Busha. Izrael jest postrzegany jako tradycyjny sojusznik USA na Bliskim Wschodzie i w związku z tym krytyka polityki tego państwa często silnie łączy się z krytyką polityki Stanów Zjednoczonych. Jednakże niektórzy autorzy widzą w tym przejawy tzw. „lewicowego antysemityzmu”[51][52][53]. Tego rodzaju oskarżenia są jednak zdecydowanie odrzucane przez autorów, którzy sprzeciwiają się zrównywaniu z antysemityzmem krytyki polityki Izraela wobec Palestyńczyków[54]. Podkreślają oni, iż zdecydowana większość organizacji radykalnie lewicowych, głosząc poglądy antysyjonistyczne, potępia antysemityzm.

Hasła antysemickie zaczęły się pojawiać w Rosji podczas rozprawy rządu Putina z oligarchami. Prasa podkreślała wówczas żydowskie korzenie Borysa Bierezowskiego i Michaiła Chodorkowskiego.

15 listopada 2006 roku Europejski Kongres Żydów opublikował, w związku wojną Izraela w Libanie, raport[55], stwierdzający wzrost antysemickich incydentów w UE, szczególnie w zachodnich krajach Unii jak np. Francja czy Niemcy. Raport Stephen Roth Institute opublikowany w 2010 roku odnotował wzrost ilości antysemickich incydentów w Europie Zachodniej o ponad 60% i przypisał je kampaniom przeciwko wojnie w Gazie prowadzonym w 2009 roku[56].

W kwietniu 2008 Watykan wydał oświadczenie, w którym „stanowczo potępia wszelkie formy dyskryminacji Żydów i antysemityzmu”. Oświadczenie ukazało się w związku z dyskusją wokół wprowadzonych zmian w modlitwie za Żydów w tradycyjnym mszale łacińskim[57].

Antysemityzm na ziemiach polskich[edytuj | edytuj kod]

W kształtowaniu się nacjonalizmu polskiego[edytuj | edytuj kod]

Podobnie jak w większości krajów europejskich, antysemityzm stał się częścią nacjonalizmu kształtującego się na ziemiach polskich pod koniec XIX w.[58][59] Towarzyszyły temu pierwsze pogromy antyżydowskie, m.in. pogrom warszawski w 1881 czy pogromy galicyjskie w 1897 roku. Antysemityzm stanowił jeden z elementów ideologii Narodowej Demokracji.

W zaborze rosyjskim pierwsze zorganizowane wystąpienia przeciw ludności żydowskiej inspirowane przez endecję miały miejsce w latach 1905–1907 (Rewolucja 1905 roku), stały za nimi grupy związane z Narodową Demokracją, takie jak Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Narodowy Związek Robotniczy, Narodowy Związek Chłopski. Bojówki endeckie były aktywne zwłaszcza w Łodzi i Warszawie. Istniały również inspirowane i opłacane przez carską tajną policję (Ochrana) grupy rosyjskich kolejarzy i robotników budowlanych, dokonujące napadów na ludność żydowską ze wsparciem rosyjskiej armii (pogrom białostocki), kończące się natychmiast wraz z wycofaniem się wojska.

W II Rzeczypospolitej[edytuj | edytuj kod]

W czasie wojen 1918–1920 zarzucano często Żydom sympatie probolszewickie i antypolskie co doprowadziło do szeregu zajść antyżydowskich, takich jak pogrom lwowski, pogrom w Wilnie czy masakra w Pińsku (gdzie 35 osób podejrzanych o sprzyjanie bolszewikom rozstrzelano bez sądu). Według tzw. raportu Morgenthaua w okresie od listopada 1918 do sierpnia 1919 śmierć poniosło w nich ok. 280 osób[60]. Raport stwierdza, że główną przyczyną zajść był rozpowszechniony w byłym zaborze rosyjskim antysemityzm ludności cywilnej i żołnierzy – głównych sprawców ekscesów. Raport podkreślił, że władze polskie – wojskowe i cywilne – nie były inicjatorem zajść, przeciwnie, starały się je poskromić.

Intensywna kampania endecji przeciwko udziale mniejszości narodowych w rządzeniu Polską, przede wszystkim antysemicka, leżała u źródeł zamordowania prezydenta Gabriela Narutowicza przez zwolennika Narodowej Demokracji Eligiusza Niewiadomskiego. W tej atmosferze powstało szereg skrajnie prawicowych paramilitarnych grup o nastawieniu skrajnie antysemickim: Pogotowie Patriotów Polskich, Związek Faszystów, Rycerze Orła Białego, Rycerze Monarchizmu. Propagowany przez endecję antysemityzm nie cieszył się poparciem władz. Rząd po przewrocie podjął szereg kroków w obronie Żydów i ich równouprawnienia. Sytuacja ta zmieniła się jednak stopniowo w latach 30. m.in. pod wpływem wzmożonej aktywności antysemickiej ruchu narodowego. Zwłaszcza po śmierci Piłsudskiego, rządzący postsanacyjny Obóz Zjednoczenia Narodowego przybliżył się w swoim programie do ideologii endeckiej, rozważając pomysł emigracji Żydów z Polski na Madagaskar (zob. Żydzi na Madagaskar, Projekt osiedlenia Żydów europejskich na Madagaskarze).

W latach 1933–1936 nastąpił w Polsce gwałtowny wzrost antysemityzmu i liczby wystąpień i zajść antyżydowskich i przemocy (m.in. pogrom w Przytyku). Nawoływano do bojkotu sklepów żydowskich, co spotkało się 1936 z poparciem prymasa Polski, kardynała Augusta Hlonda. Udzielając częściowego poparcia dla skierowanych przeciw Żydom działań bojkotujących, zarówno rząd, jak i Kościół jednoznacznie jednak krytykowały stosowanie wobec nich przemocy[61].

W pogromach ludności żydowskiej w latach 1935–1937 zginęło 97 Żydów, kilkuset zostało rannych. Po zajściach w Przytyku, socjaliści z partii Bund i PPS zorganizowali demonstracje protestacyjne[60].

W roku 1937 wprowadzono, podobnie jak w Wielkiej Brytanii i Ameryce[62] tzw. numerus clausus, ograniczający liczbę żydowskich studentów na polskich uczelniach, do 8%[63], odzwierciedlało to liczbę ludności żydowskiej zamieszkującą Polskę przed wojną. W zamierzeniu zasada numerus clausus miała wyrównać szanse edukacyjne młodzieży wiejskiej. Wprowadzeniu numerus clausus towarzyszył spór na temat problemów w dostępie do szkolnictwa wyższego. Ograniczenie to stanowiło formę dyskryminacji młodzieży żydowskiej, jednak powodem jego wprowadzenia było zapotrzebowanie na oświatę wśród potomków chłopów pańszczyźnianych z czasów zaborów. Młodzież wiejska, zdobywszy umiejętność czytania i pisania, próbowała dostawać się na uniwersytety i spotykała się tam z trudnościami wywołanymi nadreprezentacją młodzieży żydowskiej (np. na Wydziałach Prawa i Medycyny Uniwersytetu Warszawskiego Żydzi stanowili ponad 50% ogółu studentów)[62].

Dyskusja w latach 30. na temat szkolnictwa wyższego była związana z przyczynami społeczno-gospodarczymi i nie była wynikiem bezmyślnej dyskryminacji[potrzebne źródło]. Jednak pod presją nacjonalistycznych organizacji (m.in. ONR, Ruch Narodowo-Radykalny Falanga, Obóz Narodowo-Radykalny ABC, Młodzież Wszechpolska, Sekcja Młodych Stronnictwa Narodowego, Polska Partia Narodowo-Socjalistyczna, Partia Narodowych Socjalistów, Narodowo-Socjalistyczna Partia Robotnicza), w wyniku szeregu napadów na żydowskich studentów i ich obrońców, w 1937 minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego Wojciech Świętosławski zezwolił na utworzenie przez rektorów na terenie uniwersytetów tzw. gett ławkowych zmuszając studentów żydowskich do zajmowania miejsc tylko w wyznaczonych miejscach sal wykładowych[64]. Niektóre stowarzyszenia wprowadziły wzorowany na nazistowskim Arierparagraph, tzw. „paragraf aryjski”, czyli zakaz przynależności dla nie-chrześcijan[65][66].

Polski plakat z 1925. Żołnierz, który miotaczem ognia tępi szczury. Gryzonie mają pejsy i jarmułki ozdobione gwiazdą Dawida.
Pod rysunkiem czytamy: „«Rozwój» walczy o dobrobyt Polski, propagując solidarność narodową, pracę i organizację żywiołu polskiego; broni Polski przed zalewem żydowskim”		 Niemiecki plakat z 1942. „Żydzi-wszy-tyfus plamisty”
Konkurs na sztukę antytyfusową – przeprowadzony wiosną 1942 w Generalnym Gubernatorstwie wśród polskich twórców konkurs na utwór dramaturgiczny propagujący walkę z tyfusem.		 Polski plakat propagandowy z czasów wojny polsko-bolszewickiej
1920-1921		 Niemiecki plakat antysemicki i antybolszewicki (1941-1942), wywieszany na ulicach Krakowa w czasie okupacji
Bolszewik ciągnie za sobą pożogę i zgliszcza, niemiecki żołnierz ład i porządek
Rozwój 1925 Muzeum Plakatu Wilanów.JPG German antisemitic poster, 1942.jpg Lapy zydowskie.jpeg German antisemitic and anti-Soviet poster.JPG

Na przełomie 1937 i 1938 klub piłkarski Warta Poznań wystąpiła z żądaniem wprowadzenia paragrafu aryjskiego, czyli wykluczenia z PZPN klubów, sędziów i piłkarzy nie-chrześcijan[67].

Celem ataków i napaści antysemickich stali się m.in. wybitni pisarze polscy: Bolesław Leśmian, Antoni Słonimski i Julian Tuwim. Domagano się usuwania Żydów i Polaków pochodzenia żydowskiego z różnego rodzaju instytucji i organizacji.

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Antysemityzm był jednym z dominujących tematów propagandy niemieckiej w Generalnym Gubernatorstwie (rozpowszechnianej m.in. przez Teatr Objazdowy Generalnego Gubernatorstwa). Zarejestrowano przypadki donoszenia niemieckiemu okupantowi o kryjówkach, w których przebywali Żydzi i wydawania Żydów w ręce Gestapo (patrz: szmalcownik) i bezpośredniego udział w ich mordowaniu (np. pogrom wielkanocny, pogrom w Jedwabnem). Pogromy miały miejsce (poza pogromem wielkanocnym) na terenach zajętych przez hitlerowców w 1941, a wcześniej okupowanych przez ZSRR. Towarzyszyły im wysuwane wobec Żydów zarzuty o sympatie probolszewickie i antypolskie.

Postawy te z całą stanowczością krytykowane były wielokrotnie przez władze rządu emigracyjnego (m.in. w latach 1942–1945 działała Rada Pomocy Żydom) i państwa podziemnego. Armia Krajowa wykonała wiele wyroków śmierci na kolaborantach i szmalcownikach, oskarżonych o działania przeciw Żydom.

Nie mniej jednak w czasie powstania warszawskiego miały miejsce przypadki rozstrzeliwania ocalałych Żydów przez jednostki AK. W ten sposób ginie rozstrzelany na podwórku przy ulicy Pańskiej 7 współredagujący Biuletyn Informacyjny – Jerzy Grasberg, współpracownik Aleksandra Kamińskiego. Tylko dzięki korzystnemu zbiegowi okoliczności nie został rozstrzelany przez patrol AK ostatni dowódca powstania w getcie warszawskim Marek Edelman. W trakcie powstania w podobnych okolicznościach ginie około 60 Żydów, w tym 44 w wyniku dwu zbiorowych mordów[68].

Współcześnie wysuwa się zarzuty, że Narodowe Siły Zbrojne, mające polityczne korzenie w ruchach nacjonalistycznych, były wrogo nastawione do ludności pochodzenia żydowskiego[69]. Według Encyklopedii Holokaustu setki polskich Żydów zostało zamordowanych przez żołnierzy NSZ[70]. W 1986 Israel Gutman, ówczesny dyrektora Ośrodka Badawczo-Naukowego Yad Vashem, wydał wspólnie ze Shmuelem Krakowskim pracę w której podaje, że udokumentowano 120 przypadków zabójstw Żydów przez żołnierzy podziemia (AK i NSZ)[71]

Na terenach okupowanej Polski Niemcy wprowadzili prawo, które przewidywało karę śmierci za pomoc, ukrywanie, a nawet dostarczanie żywności Żydom – był to jedyny taki przypadek w okupowanej Europie[72]. Mimo to na liście odznaczeń Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, przyznawanych przez izraelski instytut Yad Vashem za pomoc udzielaną Żydom, znajduje się ponad 6 tys. Polaków – najwięcej we wszystkich krajach okupowanych przez nazistowskie Niemcy.

Po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]

Po 1944 działacze lewicowi i komunistyczni pochodzenia żydowskiego objęli znaczącą liczbę stanowisk we władzach PRL. Według relacji ambasadora ZSRR w Polsce w 1949 r. Wiktora Lebiediewa „w MBP poczynając od wiceministrów, poprzez dyrektorów departamentów, nie ma ani jednego Polaka, wszyscy są Żydami”[73]. Badania IPN wskazują na znacznie mniejszą liczbę Żydów w MBP. Krzysztof Szwagrzyk, określił ich liczbę na 167 wśród 450 etatów[74] w ścisłym kierownictwie MBP i według jego oceny „w świetle zaprezentowanych danych statystycznych teza o dużym udziale Żydów i osób pochodzenia żydowskiego w kierownictwie UB sformułowana została na podstawie prawdziwych przesłanek i jako taka odzwierciedla fakt historyczny...”

Bezpośrednio po wojnie, w wielu przypadkach dopuszczano się do aktów przemocy, grabieży oraz zabójstw na repatriowanych do Polski Żydach, m. innymi na trasie kolejowej ze wschodu do Wrocławia. W Polsce miał miejsce szereg krwawych zajść antyżydowskich m.in. pogrom w Krakowie i pogrom kielecki. W obu pogromach dominujący był klasyczny motyw antysemicki – plotka o tzw. mordzie rytualnym[75]. Wydarzenia w Europie Wschodniej spowodowały masową emigrację Żydów do Palestyny.

Obecnie część badaczy prezentuje pogląd głoszący, że część podziemia antykomunistycznego była nastawiona antysemicko, i jest odpowiedzialna za mordy na Żydach. Zdaniem socjolog Barbary Engelking podziemie antykomunistyczne w swojej propagandzie często posługiwało się wątkami antysemickimi i stereotypem żydokomuny z okresu przedwojennego. Znane są przypadki ataków żołnierzy podziemia na Żydów – w Krościenku partyzanci Józefa Kurasia zastrzelili 11 osób i zranili kolejne 7[76][77]. W 1946 lub 1945 oddział grupy Wolność i Niezawisłość Leona Taraszkiewicza zabił trzech Żydów w Parczewie i zrabował majątek sklepów i mieszkań należących do Żydów. Oddział sporządził plan rozgromienia Żydów zamieszkujących miejscowość[78][79][80]. 20 czerwca 1945 roku oddział NSZ w Żelechowie zabił trójkę Żydów, wcześniej 11 czerwca oddział ten zabił grupę „polskich działaczy demokratycznych” wśród których znalazło się kilku Żydów[81][82]. Według Józefa Adelsona akcja pociągowa współorganizowana przez NSZ pochłonęła życie 200 Żydów[83].

Okres PRL i III RP[edytuj | edytuj kod]

Początkowo władze komunistyczne zwalczały antysemityzm, później stopniowo przyzwalały na jego występowanie (np. tzw. „odżydzanie wojska” po 1956 i 1967).

Do retoryki antysemickiej odwoływali się natolińczycy rywalizujący z puławianami o władzę w PZPR.

Kampanię antysemicką, która doprowadziła do wydarzeń marcowych w 1968 roku, zapoczątkowało w 1967 roku przemówienie I sekretarza PZPR Władysława Gomułki, w którym wskazał on na istnienie „imperialistyczno-syjonistycznej V kolumny”[84]. Rząd z poparciem przynajmniej pewnej części społeczeństwa, w wyniku antysemickiej kampanii przeprowadził w latach 1967–1971 ekspulsję polskich Żydów. Ugrupowania jawnie antysemickie[potrzebne źródło] były tolerowane przez władze komunistyczne. W PZPR istniała nacjonalistyczna frakcja tzw. partyzantów, związana z osobą Mieczysława Moczara. Niemal cała prasa polska w 1968, po Marcu, publikowała regularnie artykuły przedstawiane jako „antysyjonistyczne”, a faktycznie antysemickie.

Powołane w 1980 Zjednoczenie Patriotyczne Grunwald niejednokrotnie odwoływało się w swym programie do haseł antysemickich[potrzebne źródło].

15 czerwca 2006 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję, stwierdzającą, że Polska jest krajem zmierzającym do faszyzacji życia publicznego, oraz zarzucającą Polsce wzrost nietolerancji powodowanej antysemityzmem oraz rasizmem, ksenofobią, i homofobią. Pod naciskiem instytucji europejskich wywołanym m.in. akcją Redwatch prowadzoną przez grupę Krew i Honor oraz atakiem na rabina Schudricha przez sympatyka PPN, polski wymiar sprawiedliwości zainteresował się działalnością najbardziej skrajnych polskich grup i środowisk antysemickich np. Combat 18, Krew i Honor, Polska Partia Narodowa.

Kontrowersje w łonie Parlamentu Europejskiego wzbudziła książka „Wojna cywilizacji w Europie”, europosła Macieja Giertycha z LPR, w której zawarte były cytaty i teorie Feliksa Konecznego, biuro Parlamentu Europejskiego uznało za naganne poglądy wyrażane przez Macieja Giertycha. Izraelskie MSZ uznało broszurę za rasistowską i antysemicką.

15 listopada 2006 roku Europejski Kongres Żydów opublikował raport na temat antysemickich reakcji w UE na prowadzoną przez Izrael wojnę w Libanie[85]. W części raportu dotyczącej Polski stwierdzono że wzrastający w częściach społeczeństwa polskiego antysemityzm nie miał związku z wojną w Libanie. W odróżnieniu od wielu krajów zachodnich nie odnotowano w Polsce ataków na Żydów[86]. W raporcie ponowiono krytykę audycji Radia Maryja, już wcześniej krytykowane przez Kongres jako antysemickie[87].

Redaktor raportu Ilan Moss w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” powiedział m.in. „W Polsce antysemityzm występuje czasami w dyskursie politycznym czy w mediach. Pojawiają się nieprzychylne Żydom napisy na murach. Nie dochodzi jednak do aktów przemocy. Polscy Żydzi czują się bezpiecznie. Zupełnie inaczej jest na Zachodzie.”[88]

W podobnym tonie skomentował raport EJC naczelny rabin Polski Michael Schudrich, stwierdzając że „Rozpowszechnione na świecie stereotypy są całkowicie nieprawdziwe. Kraje kojarzone z antysemityzmem, czyli niestety również Polska, w rzeczywistości wcale takie nie są. Antysemickie zachowania występują natomiast na liberalnym, wolnym Zachodzie.”[89]

W 2011 Fundacja Wiedza Lokalna (której celem jest monitorowanie treści publikowanych przez internautów) przeprowadziła badanie forów internetowych działających przy portalach onet.pl, wp.pl i gazeta.pl pod kątem nasycenia postów słownictwem wyrażającym negatywne emocje. Wyniki wykazały, że najbardziej narażoną na słowne ataki internautów społecznością jest mniejszość żydowska[90].

Serge Cwajgenbaum, sekretarz Europejskiego Kongresu Żydowskiego, wypowiadając się na temat antysemityzmu w Polsce, powiedział, że Polska ma opinię najlepszego przyjaciela Izraela w Europie[91].

Sytuacja prawna w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483):

Art. 32.
  1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
  2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.):

Art. 256.
§ 1. Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, nabywa, przechowuje, posiada, prezentuje, przewozi lub przesyła druk, nagranie lub inny przedmiot, zawierające treść określoną w § 1.
Art. 257.
Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowościowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

link= Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów o antysemityzmie
link= W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem:
Antysemityzm
link= Zobacz hasło antysemityzm w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism, New York: Harcourt Brace Jovanovich, 1979.
  2. ↑ encyklopedia.interia.pl.
  3. ↑ portalwiedzy.onet.pl.
  4. ↑ encyklopedia.pwn.pl.
  5. ↑ Magdalena Gajewska, Krzysztof Sobczak: Edukacja filozoficzna – ścieżka edukacyjna. Gdynia: Operon, 2009, s. 14. ISBN 978-83-7461-463-4.
  6. ↑ Adam Szostkiewicz: Antysemityzm. Polityka, 5 maja 2008. [dostęp 5 czerwca 2008]. „Termin wprowadził do obiegu pod koniec XIX w. niemiecki publicysta Wilhelm Marr. Chciał zastąpić zwykłą nienawiść do Żydów jakąś teorią sprawiającą wrażenie naukowej, a była to epoka triumfu darwinizmu, który przenoszono na grunt społeczny. Szukano biologicznych i rasowych podstaw, mających rzekomo tłumaczyć wyższość jednych narodów nad innymi. Takiemu myśleniu sprzyjały ówczesne nacjonalizmy. XIX w. był okresem kształtowania się nowoczesnego ideologicznego nacjonalizmu głoszącego prymat egoizmu narodowego w darwinistycznej dżungli narodów.”.
  7. ↑ Richard S. Levy: Antisemitism: A Historical Encyclopedia Of Prejudice And Persecution, Tom 1. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2005, s. 24.
  8. ↑ Paul Johnson: Historia Żydów. Kraków: Platan, 1996, s. 153. ISBN 33-85222-25-1.
  9. ↑ „Jako że Żydzi ciągle wszczynali zamęt pobudzani przez Chrestosa, on [Klaudiusz] wypędził ich z Rzymu. (Swetoniusz, Żywoty Cezarów, Klaudiusz 5.25.4); w oryginale: „Iudaeos impulsore Chresto assidue tumultuantis Roma expulit” (G. Suetonius Tranquillus, De Vita Caesarum 5.25.4).
  10. ↑ Banaszak Marian: Historia Kościoła Katolickiego. T. I: Epoka starożytności (30-692). Cz. 5: Wczesny bizantynizm (451 – 590). Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1986. ISBN 83-7072-343-8. s. 136 „Zasada jedności wiary skłoniła go do surowych wystąpień przeciw poganom, heretykom i Żydom. [...] W stosunku do Żydów nie cofnięto starorzymskiej zasady, że ich religia jest dozwolona, ale też nie szczędzono im szykan. Jedną z nich było odebranie zeznaniom Żydów przed sądem prawnego znaczenia w sporach z chrześcijanami. Samarytan traktowano jak pogan. Zamknięto im synagogi, wywołując dwukrotnie ich powstanie (529, 555). Nie pomogła interwencja biskupa z Cezarei, który stanął w ich obronie.”.
  11. ↑ Socrates Scholasticus: The Blood Libel in Syria (late 4th Cent.) (ang.). Jewish Virtual Library. [dostęp 21 czerwca 2008].
  12. ↑ Hanna Zaremska. Chrześcijanie i Żydzi w Średniowieczu: od tolerancji do wypędzenia. „Magazyn Historyczny”. 6'91. s. 31-37.  „Protekcja władców karolińskich zapewniała wspólnotom pomyślny rozwój. Świadectwa historyczne potwierdzają utrzymywanie się autonomii gmin, swobodny udział Żydów w wymianie handlowej oraz dobre stosunki z chrześcijanami aż do końca pierwszego tysiąclecia”.
  13. ↑ Hanna Zaremska. Chrześcijanie i Żydzi w Średniowieczu: od tolerancji do wypędzenia. „Magazyn Historyczny”. 6'91. s. 31-37.  „Po co udawać się na koniec świata, by zwalczać Saracenów, gdy godzimy się z obecnością innych niewiernych, tysiąc razy bardziej winnych wobec Chrystusa niż muzułmanie” mówił jeden ze współczesnych kaznodziei. W okresie drugiej krucjaty (1147–1149) zaczęło szerzyć się przekonanie o niebezpieczeństwie jakie ze strony Żydów zagraża miejscom świętym”.
  14. ↑ Richard Gottheil, Hermann L. Strack, Joseph Jacobs: BLOOD ACCUSATION (ang.). JewishEncyclopedia.com. [dostęp 18 czerwca 2008].
  15. ↑ Stanisław Musiał SI: Żydzi żądni krwi? (pol.). 29 lipca 2000. [dostęp 21 czerwca 2008].
  16. ↑ Paul Halsall: Medieval Sourcebook: Thomas of Monmouth: The Life and Miracles of St. William of Norwich, 1173 (ang.). październik 1997. [dostęp 18 czerwca 2008].
  17. ↑ Nissan Mindel: The Martyrs of Blois (ang.). Chabad.org Jewish History. [dostęp 21 czerwca 2008].
  18. ↑ Ephraim ben Jacob: The Ritual Murder Accusation at Blois, May, 1171 (ang.). Internet Medieval Source Book. [dostęp 21 czerwca 2008]. „[Marcus Introduction] In 1171 the Jews of Blois, France, were accused of having crucified a Christian child during the Passover holydays and of having thrown the corpse into the Loire. This is the first time that the accusation of ritual murder was made in continental Europe.”.
  19. ↑ Adam Szostkiewicz. Naznaczenie. „Polityka”. Historia Żydów. Wydanie specjalne 1/2008. s. 35-38.  „W 1253 r. Innocenty IV wydaje bullę protekcyjną, zdecydowanie odrzucającą tezę o mordach rytualnych. Podobne bulle ogłaszają jego następcy. Mimo to koncepcja ta cały czas w Kościele katolickim funkcjonuje. Podobnie jest zresztą w kościołach powstałych w wyniku reformacji. O nieskuteczności bowiem zakazów i wyjaśnień decyduje praktyka. Choć papieże używają płaszczyzny teologicznej, stwierdzając na podstawie analizy Starego Testamentu i Talmudu, że Żydzi nie potrzebują krwi do kultu, to nie potępiają pogromów jako takich. Dochodzi i do innego paradoksu: papieże negują teologiczne prawdopodobieństwo mordu rytualnego, ale aprobują kult jego rzekomych ofiar. Do końca XVIII w. Kościół czci blisko 40 takich świętych.”.
  20. ↑ Joseph Jacobs, Max Schloessinger: Desecration of host (ang.). JewishEncyclopedia.com. [dostęp 18 czerwca 2008].
  21. ↑ Przewodnik po Wrocławiu – wirtualna wycieczka (pol.). Wrocławski Informator Internetowy. [dostęp 18 czerwca 2008]. „Plac, miejsce handlu, był w średniowieczu także areną publicznych egzekucji. Jedna z nich odbyła się 24 czerwca 1453 roku. Gniewny, miotający przekleństwa tłum, przywiedziony na miejsce kaźni brzmieniem Dzwonu Grzesznika, był świadkiem spalenia na stosie czterdziestu jeden, skazanych na tę okrutną śmierć, Żydów. Był to czas prześladowań ludności żydowskiej, do których podburzył wrocławian włoski zakonnik Jan Kapistran.”.
  22. ↑ ks. Józef Pater: Z DZIEJÓW ARCHIDIECEZJI WROCŁAWSKIEJ 8. Upadek biskupstwa w późnym średniowieczu (1376–1482) (pol.). Archidiecezja Wrocławska. [dostęp 18 czerwca 2008].  Cytat: „Niestety działalność kaznodziejska Kapistrana na Śląsku zbiegła się z procesami przeciw ludności żydowskiej, którą oskarżano o znieważanie Eucharystii. Sądy skończyły się kilkudziesięciu egzekucjami i zakazem osiedlania się ludności żydowskiej w miastach śląskich”
  23. ↑ Sławomir Witkowski: Żydzi na ziemiach polskich w średniowieczu, z uwzględnieniem Śląska i Pomorza Gdańskiego. Olkusz: 2007. ISBN 978-83-60592-18-2. s. 45 „W 1453 przybyły do Wrocławia i innych miast śląskich franciszkanin Jan Kapistran wzniecił nastroje antysemickie. Żydzi wrocławscy zostali oskarżeni o zbezczeszczenie hostii. W wyniku procesu zostało spalonych na stosie 4 sierpnia 1453 roku, 41 Żydów, a pozostałych wygnano z miasta. 13 sierpnia 1453 spalono na stosie w Świdnicy 10 mężczyzn i 7 kobiet. Po tym przerażającym akcie barbarzyństwa wygnano wszystkich pozostałych żydów z miasta, przy okazji przejmując ich mienie.”.
  24. ↑ Hanna Zaremska. Chrześcijanie i Żydzi w Średniowieczu: od tolerancji do wypędzenia. „Magazyn Historyczny”. 6'91. s. 31-37.  „Rozpoczynające się w podobny sposób wydarzenia na ogół kończyły się krwawo i przynosiły liczne ofiary. W sumie dla czasów średniowiecza odnotowano ok. 100 przypadków oskarżeń o profanację hostii (głównie na obszarach niemieckich) i 150 o mord rytualny, który też był uważany za zbrodnię bogobójstwa. Chrześcijańskie dziecko bowiem zabite w porze Wielkiejnocy identyfikowano z Chrystusem, czego wyrazem były powtarzające się informacje o zadaniu mu śmierci przez ukrzyżowanie. Żydzi – jako bogobójcy – uznani zostali za wrogów wszystkich chrześcijan. Synody kościelne we Wrocławiu i Sienne (1267) zakazały wiernym kupowania żywności u Izraelitów w obawie, by ci „którzy uważają chrześcijan za nieprzyjaciół nie otruli ich perfidnie”. Postać Żyda-truciciela w pełni ujawnia poczucie lęku, jaki odczuwano wobec Żydów. W dobie epidemii Czarnej Śmierci (1348-50) lęk ten zaowocował licznymi masakrami, przede wszystkim w miastach niemieckich. Tam częściej niż gdzie indziej szerzenie się zbierającej setki tysięcy ofiar zarazy tłumaczono zatruwaniem studni przez Żydów”.
  25. ↑ Miracle of the Desecrated Host (predella paintings) by Paolo UCCELLO (ang.). [dostęp 18 czerwca 2008].
  26. ↑ Hanna Zaremska. Chrześcijanie i Żydzi w Średniowieczu: od tolerancji do wypędzenia. „Magazyn Historyczny”. 6'91. s. 31-37. 
  27. ↑ Philip Mendes, „Jews, Antisemitism and Communism: A Self-Fulfilling Prophecy”, Australian Journal of Jewish Studies 18 (2004) 79-96.
  28. ↑ André Gerrits, The Myth of Jewish Communism: A Historical Interpretation, Peter Lang, 2009, s. 15 i nast.
  29. ↑ Przemówienie Jana Pawła II w Synagodze Większej, Rzym, 13 kwietnia 1986 r Kościół „ubolewa nad nienawiścią, prześladowaniami i wszelkimi objawami antysemityzmu, skierowanymi przeciw Żydom w każdym czasie i przez kogokolwiek”. Powtarzam „przez kogokolwiek”. Chciałbym raz jeszcze dać wyraz zgrozie, jaką budzi dokonana na Żydach w okresie ostatniej wojny, zadekretowana zbrodnia ludobójstwa, która przyniosła zagładę milionom niewinnych ofiar. (Dostęp: 12.11.2011).
  30. ↑ O Kościele w Kazachstanie – rozmowa z ambasadorem Zdzisławem Nowickim, rozmawiali Joanna Brodniewicz i Paweł Kozacki OP (pol.). W drodze, Nr 12 (376) 2004. [dostęp 17 czerwca 2008]. „Najpiękniejszy kościół w Azji Centralnej, kościół w Taszkiencie zbudował ksiądz katolicki pochodzący ze środowiska litewsko-polskiego Justas Pranajtis, teolog z Akademii Duchownej w Petersburgu. Pokazał się z jak najgorszej strony w czasie słynnego procesu Bejlisa, któremu zarzucano rytualny mord dziecka chrześcijańskiego. Ksiądz Pranajtis występował na tym procesie jako teolog, który udowadniał, że istniały w judaizmie rytualne mordy. Ten, który wykonał niesamowitą pracę misyjną w Azji Centralnej, faktycznie miał grubą teczkę w ochranie, carskiej policji politycznej. Najprawdopodobniej mieli go w ręku, skoro zgodził się na absurdalne, nade wszystko kompromitujące jego, ale i Kościół, zeznania w procesie. Ta teczka istnieje do dzisiaj w archiwum historycznym w Petersburgu, ale nikt z historyków jej nie zbadał. To nieporozumienie.”.
  31. ↑ Paul Johnson Historia Żydów s. 502-503.
  32. ↑ Paul Johnson Historia Żydów s. 503.
  33. ↑ Paul Johnson Historia Żydów s. 508.
  34. ↑ Paul Johnson Historia Żydów s. 504.
  35. ↑ Source List and Detailed Death Tolls for the Twentieth Century Hemoclysm.
  36. ↑ Ekspertyza z dnia 1 maja 1946 wykonana przez angielsko-amerykańską komisję dla Międzynarodowego Trybunału w Norymberdze podała liczbę zamordowanych 3 271 000 Żydów polskich. Według Henryka Kopcia z Wydz. Statystyki GUS zginęło ok. 3 milionów osób. Według badań historyków Czesława Madajczyka i Gerarda Reitlingera liczba ofiar Żydów z Polski wynosi od 2,6 mln do 3 mln, artykuł Józefa Marszałka pt. „Stan badań nad stratami osobowymi ludności żydowskiej Polski oraz nad liczbą ofiar obozów zagłady w okupowanej Polsce” w „Dzieje Najnowsze” (1994).
  37. ↑ Jerome A. Chanes. Antisemitism: A Reference Handbook, ABC-CLIO, 2004, s. 72.
  38. ↑ Levy, Richard S. Antisemitism: A Historical Encyclopedia of Prejudice and Persecution (Volume 1), ABC-CLIO, s. 72.
  39. ↑ Arad, Gulie Ne’eman (2000). America, Its Jews, and the Rise of Nazism. Indianapolis: Indiana University Press. s. 174. ISBN 0-253-33809-3.
  40. ↑ Burrell, Joseph. Republican Treason: Republican Fascism Exposed. New York: Algora Publishing, 2008. ISBN 0-87586-666-2.M s. 228.
  41. ↑ Capeci Jr., Dominic J. „Black-Jewish Relations in Wartime Detroit”, in Maurianne Adams, John H. Bracey. Strangers & neighbors: relations between Blacks & Jews in the United States, University of Massachusetts Press, 1999, s. 384.
  42. ↑ analysis: Wahhabism (ang.). PBS. [dostęp 16 czerwca 2008].
  43. ↑ Matthias Küntzel: Hitler’s Legacy: Islamic antisemitism and the impact of the Muslim Brotherhood (ang.). 10 października 2007. [dostęp 16 czerwca 2008].
  44. ↑ Sean O’Neill: University is accused of censoring anti-Semitic Islam lecture (ang.). The Times, 15 marca 2007. [dostęp 16 czerwca 2008].
  45. ↑ Paul Johnson: Historia Żydów. Kraków: Platan, 1993. ISBN 33-85222-25-1. s.616 „Również arabski antysemityzm był niezręczną mieszaniną motywów religijnych i świeckich. Arabowie ponadto ambiwalentnie odnosili się do roli Hitlera i nazistów. Wielki mufti Jerozolimy wieści o Ostatecznym Rozwiązaniu przywitał z satysfakcją. Hitler obiecał mu, że kiedy jego wojska dotrą na Bliski Wschód, zlikwidują osiedla żydowskie w Palestynie. Po wojnie wielu Arabów wciąż uważało Hitlera za bohatera. Kiedy doszło do procesu Eichmanna w latach 1961-1962, angielskojęzyczna gazeta jordańska „Jerusalem Times”, opublikowała list gratulujący mu „wyświadczenie prawdziwego błogosławieństwa ludzkości”. Proces pewnego dnia „skończy się likwidacją pozostałych sześciu milionów, aby pomścić twoją krew”. Z drugiej strony, arabscy propagandyści antysemiccy często byli zwolennikami sowieckiej teorii głoszącej, że Żydzi i naziści działali w porozumieniu oraz, że syjoniści byli naturalnymi następcami nazistów. Szczególnie w swojej propagandzie skierowanej na Zachód rządy arabskie porównywały Siły Powietrzne Izraela z Luftwaffe oraz Siły Obronne Izraela z SS i Gestapo. Publika arabska była na przemian (czasem zaś nawet równocześnie) informowana, że Holocaust był fortunnym wydarzeniem, diabolicznym spiskiem między Żydami a nazistami i nie miał w ogóle miejsca, będąc po prostu wymysłem syjonistów.”.
  46. ↑ Lebanon (Country Reports on Human Rights Practices – 2004) (ang.). Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor, 28 lutego 2005. [dostęp 15 czerwca 2008]. „The television series, Ash-Shatat („The Diaspora”), which centered on the alleged conspiracy of the „The Protocols of the Elders of Zion” to dominate the world, was aired in October and November 2003 by the Lebanon-based satellite television network Al-Manar, owned by Hizballah.”.
  47. ↑ Matthias Küntzel: Anti-Semitic Hate Speech in the Name of Islam (ang.). Der Spiegel, 16 maja 2008. [dostęp 16 czerwca 2008]. „In 2007 the German Interior Ministry published a study on the worldviews of „Muslims in Germany,” the most comprehensive of its kind to date, which confirmed this trend. According to the study, „anti-Semitic attitudes were found among young Muslims far more often than among non-Muslim immigrants or domestic non-Muslims.” The study cited examples of Muslim students to illustrate that this anti-Semitism cannot be dismissed as the product of an underdog attitude within marginalized social groups, but instead represents an ideological way of thinking.”.
  48. ↑ Haviv Rettig: EU official: Half of European anti-Semitism related to radical Islam (ang.). The Jerusalem Post, 2 lutego 2008. [dostęp 16 czerwca 2008]. „Some 50 percent of anti-Semitic incidents on the European continent are connected to radical Islamic elements, according to a senior European Commission official.”.
  49. ↑ Itamar Marcus, Barbara Crook: Kill A Jew – Go To Heaven, A Study of the Palestinian Authority’s Promotion of Genocide (ang.). [dostęp 15 czerwca 2008].
  50. ↑ Encyklopedia PWN faszyzm.
  51. ↑ Alain Finkielkraut: W imię Innego. Antysemicka twarz lewicy. Warszawa: Sic!, 2005. ISBN 83-88807-64-1. przeł. Renata Lis.
  52. ↑ Dawid Warszawski: Lewicowy antysemityzm (pol.). 05-01-28. [dostęp 15 czerwca 2008].
  53. ↑ Piotr Kendziorek: Lewicowy antysemityzm (pol.). Magazyn Obywatel nr 4/2007 (36). [dostęp 15 czerwca 2008].
  54. ↑ Stefan Zgliczyński: Antysemityzm po polsku. Warszawa: Książka i Prasa, 2008. ISBN 978-83-88353-47-5.
  55. ↑ European Jewish Congress – Anti-Semitic Incidents and Discourse in Europe During the Israel-Hezbollah War.
  56. ↑ EU sees upswing in antisemitic attacks, report says. Stephen Roth Institute, 2010.
  57. ↑ Watykan: potępiamy antysemityzm i dyskryminację Żydów. Wirtualna Polska, 4 kwietnia 2008.
  58. ↑ Maria Janion: „Nie-Boska komedia” – skażone arcydzieło. Gazeta Wyborcza, 29 marca 2008. [dostęp 5 czerwca 2008].
  59. ↑ Tomasz Wołek: Jak Żyd stawał się wrogiem. Polityka, 2 czerwca 2008. [dostęp 5 czerwca 2008].
  60. ↑ 60,0 60,1 Wypędzenia i pogromy. Krzysztof Brunetko, Historia Żydów, wyd spec. Polityki 1/2008, str 44, ISNN 1730-0525.
  61. ↑ Mirosław Czech. We krwi mają nienawiść do chrześcijaństwa. „Gazeta Wyborcza”, 2 lutego 2008. ISSN 0860-908X. [dostęp 21 czerwca 2008]. Cytat: Tymczasem w latach 1935-1937 mnożyły się zamieszki i pogromy antyżydowskie – w Grodnie, Przytyku, Brześciu Litewskim. Byli zabici i ranni. W tej sytuacji prymas August Hlond wydał w lutym 1936 r. list pasterski „O katolickie zasady moralne”. Pisał w nim: Problem żydowski istnieje i istnieć będzie, dopóki żydzi będą żydami. (...) Faktem jest, że żydzi walczą z Kościołem katolickim, tkwią w wolnomyślicielstwie, stanowią awangardę bezbożnictwa, ruchu bolszewickiego i akcji wywrotowej. Faktem jest, że wpływ żydowski na obyczajność jest zgubny, a ich zakłady wydawnicze propagują pornografię. Prawdą jest, że żydzi dopuszczają się oszustw, lichwy i prowadzą handel żywym towarem. Prawdą jest, że w szkołach wpływ młodzieży żydowskiej na katolicką jest na ogół pod względem religijnym i etycznym ujemny. Ale – bądźmy sprawiedliwi. Nie wszyscy żydzi są tacy. (...) Przestrzegam przed importowaną z zagranicy postawą etyczną, zasadniczo i bezwzględnie antyżydowską. Jest ona niezgodna z etyką katolicką. Wolno swój naród więcej kochać; nie wolno nikogo nienawidzić. Ani żydów. W stosunkach kupieckich dobrze jest swoich uwzględniać przed innymi, omijać sklepy żydowskie i żydowskie stragany na jarmarku, ale nie wolno pustoszyć sklepu żydowskiego, niszczyć żydom towarów, wybijać szyb, obrzucać petardami ich domów. (...) Nie wolno żydów napadać, bić ich, kaleczyć, oczerniać. 
  62. ↑ 62,0 62,1 Norman Davies: Powstanie 44. Kraków: Znak, 2010, s. 122. ISBN 9788324013869.
  63. ↑ William W. Hagen in his Before the „Final Solution”: Toward a Comparative Analysis of Political Anti-Semitism in Interwar Germany and Poland. article in Journal of Modern History (1996):.
  64. ↑ Wielka Encyklopedia PWN. Tom 27. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 91. ISBN 83-01-14362-2.
  65. ↑ Jerzy Tomaszewski: recenzja – prof. Jerzy R. Nowak, „100 kłamstw J. T. Grossa o żydowskich sąsiadach i Jedwabnem”. [dostęp 5 czerwca 2008]. niektóre stowarzyszenia wprowadzały „paragraf aryjski” (a więc dotykający nie tylko wyznawców judaizmu) wzorem III Rzeszy (por. Monika Natkowska: Numerus clausus, getto ławkowe, numerus nullus, „paragraf aryjski”. Antysemityzm na Uniwersytecie Warszawskim 1931–1939. Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 1999).
  66. ↑ Waldemar Piasecki: Segregacja akademicka. 5 listopada 2007. [dostęp 29 stycznia 2009]. „Od kiedy pomysły segregacyjne były obecne w polskim życiu akademickim?
    Od wczesnych lat 20. Najpierw była to idea numerus clausus, czyli doprowadzenia do tego, aby mniejszości narodowe miały na uczelniach taką reprezentację procentową, jaką posiadają w całej populacji Polski. Potem było getto ławkowe. Następnie numerus nullus, czyli wyzerowanie Żydów z uczelni i towarzyszący temu „paragraf aryjski”, czyli zakaz członkostwa w organizacjach studenckich. Towarzyszyły temu zorganizowane akcje młodzieży narodowej. Na przykład dni bez Żydów, kiedy ich po prostu bojówki narodowe do budynków uniwersyteckich nie wpuszczały. Żydowscy studenci byli znieważani, poniżani, bici. Na uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie dochodziło nawet do morderstw.”.
  67. ↑ Przegląd Sportowy nr 17 z 28 lutego 1938 „15 godzin wśród obradujących piłkarzy”. [dostęp 5 czerwca 2008].
  68. ↑ Marek Edelman: Życie. Po prostu. Witold Bereś, Krzysztof Brunetko, s. 207-211, wyd. Świat Książki, Warszawa 2008, ISBN 978-83-247-0892-5.
  69. ↑ Jerzy Ślaski, Polska Walcząca, t. 3, Warszawa 1999, s. 1039.
  70. ↑ Israel Gutman, Encyclopedia of the Holocaust, s. 1032.
  71. ↑ Israel Gutman, Shmuel Krakowski, Unequal victims: Poles and Jews during World War Two. Holocaust Library, Nowy Jork 1986.
  72. ↑ Holocaust 1939–1942. (www.izrael.badacz.org).
  73. ↑ Polska w dokumentach z archiwów rosyjskich 1949–1953, Warszawa 2000, s. 46.
  74. ↑ Krzysztof Szwagrzyk: Żydzi w kierownictwie UB. Stereotyp czy rzeczywistość? Biuletyn IPN (11/2005).
  75. ↑ „Warto się jednak zastanowić, co miało decydujący wpływ na postawę sprawców pogromu. Analiza źródeł pozwala stwierdzić, że główną przyczyną opisywanych wydarzeń nie były uprzedzenia natury politycznej („żydokomuna”) ani ekonomicznej (zyski z przejęcia mienia pożydowskiego), lecz głęboko zakorzeniony w świadomości społecznej, stereotypowy średniowieczny wizerunek Żyda – mordercy dzieci chrześcijańskich. W zeznaniach oskarżonych dotyczących motywacji ich działań wielokrotnie powracał wątek dzieci zabijanych w synagodze. Sprawcy nie zdawali sobie sprawy z tego, jak głęboko zdemoralizował ich dokonany na oczach społeczeństwa polskiego hitlerowski mord na Żydach, ich bezkarne masowe zabijanie.” – Anna Cichopek, Pogrom Żydów w Krakowie. 11 sierpnia 1945 r., Żydowski Instytut Historyczny, 2000, ISBN 83-85888-27-6, s. 124.
  76. ↑ Dr Korkuć z IPN: „Ogień” walczył o Polskę niepodległą dzieje.pl [dostęp 2012-06-04].
  77. ↑ Jan Tomasz Gross, Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, s. 58, Wydawnictwo Znak, Kraków 2008, ISBN 978-83-240-0876-6.
  78. ↑ Barbara Engelking-Boni Zagłada Żydów: pamięć narodowa a pisanie historii w Polsce i we Francji, s. 195.
  79. ↑ Andrzej Tłomacki, Radzyński Rocznik Humanistyczny, s. 194.
  80. ↑ Jerzy Tomaszewski, Józef Adelson, Najnowsze dzieje Żydów w Polsce, w zarysie (do 1950 roku), 1993, s. 401: Skrajnymi przykładami wystąpień antysemickich były pogromy. Co najmniej kilkanaście zajść miało taki charakter, trzy z nich są powszechnie znane: w Krakowie, Parczewie i Kielcach.
  81. ↑ Yad Vashem Studies, Tom 26, s. 75.
  82. ↑ Alina Cała, Helena Datner-Śpiewak, Dzieje Żydów w Polsce, 1944-1968. Teksty źródłowe, Żydowski Instytut Historyczny, 1997, s. 28.
  83. ↑ Sebastian Bojemski, Poszli w skier powodzi...: Narodowe Siły Zbrojne w Powstaniu Warszawskim, s. 25.
  84. ↑ IPN zajmie się antysemicką kampanią władz PRL. wp.pl, 2007-7-26.
  85. ↑ Anti-Semitic Incidents and Discourse in Europe During the Israel-Hezbollah War. Prepared by Ilan Moss, 2006.
  86. ↑ „There were no incidents involving attacks on Jews or the Israeli Embassy. However, there was a visible general anti-Jewish atmosphere that has deeper roots in the Polish political situation. Although anti-Semitism can be seen to be growing amongst segments of the populace, this is not linked to the Lebanon war.” – Anti-Semitic Incidents..., s. 37.
  87. ↑ European Jewish Congress Condemns Anti-Semitic Radio Station in Poland. Thursday, April 6, 2006.
  88. ↑ Piotr Zychowicz: Żydzi czują się zagrożeni na zachodzie. „Rzeczpospolita”, 21/11 2006.
  89. ↑ P. Zychowicz: Żydzi...
  90. ↑ Raport mniejszości [dostęp 20 czerwca 2011].
  91. ↑ Bohdan Melka. Przegląd tygodnia. „Angora”. 46 (1117), s. 69, 2011-11-13. ISSN 0867-8162. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antysemityzm&oldid=43526722”