Johann Gottlieb Fichte

Johann Gottlieb Fichte

Johann Gottlieb Fichte (ur. 19 maja 1762 w Rammenau, zm. 29 stycznia 1814 w Berlinie) – jeden z trzech (obok Friedricha Schellinga i Georga Hegla) wielkich filozofów niemieckiego klasycznego idealizmu, mason.

Biografia

Johann Gottlieb Fichte urodził się w wiosce Rammenau w Saksonii w 1762 r. Pochodził z ubogiej rodziny. Fundatorem jego edukacji był baron von Militza, który wysłał Fichtego do renomowanej szkoły z internatem Pforta (gdzie później studiował również Fryderyk Nietzsche). Następnie zapisał się on na Uniwersytet w Jenie, gdzie studiował teologię. Później przeniósł się do Wittenbergi, a następnie do Lipska.

Jako student skłaniał się w kierunku przyjęcia teorii determinizmu. Jeden z duchownych, chcąc uniknąć takiego biegu spraw, zaproponował mu lekturę Etyki Spinozy w wydaniu z krytyką Wolfa. Przyniosło to jednak skutek odmienny od zamierzonego, gdyż Fichte przyjął krytykę Christiana jako bardzo słabą i dalece niewystarczającą, ale energiczny charakter tegoż idealisty oraz ogromne zainteresowanie sprawami natury etycznej sprawiły, iż odrzucił on ostatecznie determinizm na rzecz wolności i świadomości moralnej.

Po ukończeniu studiów był zmuszony z przyczyn finansowych do udzielania lekcji w prywatnym domu arystokratycznym w Szwajcarii. W tym czasie również docierały do niego liczne wieści o nadchodzącej Wielkiej Rewolucji Francuskiej, której zresztą był wielkim zwolennikiem. Z myślą Immanuela Kanta zetknął się za pośrednictwem jednego ze swych uczniów, który poprosił go o wyjaśnienie poruszanych przez Kanta zagadnień. Wówczas po raz pierwszy zetknął się z Krytyką. Ten sposób filozofowania spodobał mu się. Gdy wracał z Niemiec do Warszawy (1791), odwiedził w Królewcu Kanta. Został przyjęty bez większego entuzjazmu. Aby wzbudzić względy tego filozofa, napisał w 1792 Próbę krytyki wszelkiego objawienia. Spodobała się ona Kantowi i została wydana z pewnymi problemami z krytyką teologiczną na początku roku 1793. Autor nie podpisał się na swym dziele, dlatego krytycy uznali je za kolejną rozprawę Kanta. Sam filozof z Królewca sprostował ten błąd i wtedy nazwisko Fichtego stało się powszechnie znane.

Poglądy

W 1794 roku został profesorem filozofii na uniwersytecie w Jenie, a w 1805 w Erlangen. Był zwolennikiem teorii czynu – świadomego działania, które tworzy rzeczywistość i nadaje jej sens. Przeciwstawiał się dogmatyzmowi. „Ja” było dla niego czystą nieskończoną czynnością, która tworzy świat czynnością rozumu.

Prace w języku polskim

• Powołanie człowieka, wstęp Tadeusz Kroński, wyd. PWN, Warszawa 1956;
• Zamknięte państwo handlowe i inne pisma, tłum. Paweł Dybel (i in.), wyd. Aletheia, Warszawa 1996;
• Teoria wiedzy: wybór pism, t. 1, wybrał, przełożył i przypisami opatrzył Marek J. Siemek; aneks przełożył Jan Garewicz, wyd. PWN, Warszawa 1996;
• Filozofia wolnomularza, tłum. i oprac. Jerzy Drewnowski, wyd. Książka i Prasa, Warszawa 2004.
• Kilka wykładów o powołaniu uczonego, Wydawnictwo UMK, Toruń 2012.

Ważniejsze opracowania

• Zbigniew Kuderowicz, Fichte, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1963;
• Marek J. Siemek, Teoria Wiedzy jako system filozofii transcendentalnej, w: J. G. Fichte, Teoria wiedzy: wybór pism, t. 1, wyd. PWN, Warszawa 1996;
• Marek J. Siemek, Idea transcendentalizmu u Fichtego i Kanta. Studium z dziejów filozoficznej problematyki wiedzy, Warszawa 1977;
• M. Poręba, Transcendentalna teoria świadomości. Próba rekonstrukcji semantycznej, Warszawa 1999;
• Justyna Nowotniak, Samowiedza filozofa, Warszawa 1995;
• Filozofia transcendentalna a dialektyka, red. M. J. Siemek. Warszawa 1994;
• Frederick Copleston, Historia filozofii, t. 7, Od Fichtego do Nietzschego, Warszawa 2006.

Zobacz też

• Teoria Wiedzy

Bibliografia

• Matthias Vogt „Filozofia dla wszystkich”
• Słownik Filozofów, Warszawa 1966, s. 207-208; 211-212, artykuł napisany przez Zbigniewa Kuderowicza

Linki zewnętrzne

• Filozof i filozofia w poszukiwaniu budowniczych lepszego świata
• J. Kochan J.G.Fichte /w:/Wolność i interpelacja