Կազմակերպություն
Կազմակերպությունը մեկ միասնական սոցիոտեխնիկական համակարգ է։ Կազմակերպության արդյունավետ կառավարման համար խիստ կարևոր է բացահայտել նրա բոլոր բաղադրամասերի փոխազդեցության առանձնահատկությունները։
Բովանդակություն
Կատեգորիաներ[խմբագրել]
Կազմակերպության՝ որպես սոցիոտեխնիկական համակարգի, հիմնական բաղադրամասերն են՝
- նպատակները,
- կառուցվածքը,
- խնդիրները,
- տեխնոլոգիան,
- մարդկային ռեսուրսները։
Նպատակներ[խմբագրել]
Նպատակը կառավարման տեսության հիմնական կատեգորիաներից մեկն է, ներկայացնում է կառավարվող համակարգի հնարավոր ցանկալի վիճակը։ Նպատակը բնութագրում է կազմակերպության ակնկալվող տեղը հասարակական միջավայրում, թե կազմակերպությունը արտադրատեսակների և ծառայությունների նկատմամբ ամբողջական պահանջարկի որ մասն է բավարարելու։ Անկախ կազմակերպությունների առջև դրված նպատակների բազմազանությունից՝ դրանք պետք է բավարարեն հետևյալ հիմնական պահանջներին՝
- բխեն արտաքին միջավայրի պահանջներից
- լինեն իրատեսական և հասանելի,
- լինեն որոշակի և ենթակա քանակական ու որակական գնահատման։
Նպատակը պետք է բխի շուկայի իրական պահանջներից և հասցեագրված լինի սպառողներին։
Դասակարգում[խմբագրել]
Նպատակներն ընդունված է դասակարգել ըստ չորս հայտանիշների՝
- բովանդակային,
- ժամանակային,
- աստիճանակարգային
- կառավարման մակարդակների
Ըստ բովանդակային հայտանիշի, տարբերում են`
- տնտեսական,
- սոցիալական,
- քաղաքական
- գիտատեխնոլոգիական նպատակներ։
Սոցիալական նպատակներն առնչվում են մարդկանց բնականոն կենսագործունեության ապահովման, զբաղվածության աճի, մարդկային կապիտալի ավելացման /կրթություն, առողջապահություն/ հետ կապված խնդիրների լուծմանը։
Կառուցվածքն[խմբագրել]
Յուրաքանչյուր կազմակերպություններ աշխատանքի հորիզոնական և ուղղահայաց բաժանման շնորհիվ ստեղծում են առանձին ստորաբաժանումներ ու կառավարման մակարդակներ։ Կազմակերպության ստորաբաժանումները նաև անվանում են գործառնական ոլորտներ, որոնցից յուրաքանչյուրն իրականացնում է աշխատանքների մի որոշակի համախումբ։ Աշխատանքի ուղղահայաց բաժանման հետևանքով ձևավորվում են կազմակերպության կառավարման մակարդակները։ Կառավարման յուրաքանչյուր օղակի ղեկավար իր ենթակայության տակ կարող է ունենալ կառավարման ավելի ցածր մակարդակում գտնվող ստորաբաժանումներ և ղեկավար աշխատողներ։ Կառավարման հարթ կառուցվածքները հնարավորություն են տալիս կրճատել կառավարչական որոշումների ձևավորման և իրացման շղթան։ Բայց դրանց ոչ ճիշտ կիրառումը կարող է գործնականում նպատակահարմար չլինել՝ վերահսկման ոլորտի ավելորդ ընդլայնման պատճառով։ Դրանից խուսափելու նպատակով ստեղծում են մեծ թվով կառավարման մակարդակներ ունեցող կառուցվածքներ, որոնք ընդունված է անվանել բարձր։
Խնդիրներ[խմբագրել]
Խնդիրն իրենից ներկայացնում է կարգադրված աշխատանք, աշխատանքների համախումբ կամ դրանց մի մասը, որը պետք է կատարվի նախօրոք սահմանված եղանակով՝ և նախատեսված ժամկետներում։ Յուրաքանչյուր ստորաբաժանման բոլոր աշխատողների առաջ դրված խնդիրները պետք է ձևավորվեն՝ ելնելով խմբի գործունեության միասնականության և խմբին առաջադրված ընդհանուր նպատակների իրականացման առաջնայնությունից։ Յուրաքանչյուր աշխատողի խնդիրների տարածության և ժամանակի մեջ համակարգված, փոխհամաձայնեցված կատարումը պետք է հնարավորություն տա հասնել առանձին ստորաբաժանումների և կազմակերպության նպատակների իրականացմանը։ Կազմակերպության խնդիրները ընդունված է բաժանել հետևյալ երեք խմբերի՝
- աշխատանք մարդկանց,
- առարկաների
- տեղեկատվության
Տեխնոլոգիա[խմբագրել]
Սոցիոլոգ Չարլզ Պերոուն տեխնոլոգիան համարում է հումքը արտադրանքի և ծառայությունների վերափոխման միջոց։ Լյուիս Դեյվիսի մեկնաբանմամբ՝ «տեխնոլոգիան իրենից ներկայացնում է մասնագիտական կարողությունների, սարքավորումների, ենթակառուցվածքի, գործիքների և համապատասխան տեխնիկական միջոցների այնպիսի զուգորդում, որը թույլ է տալիս նյութերի, տեղեկությունների և մարդկանց մեջ անհրաժեշտ փոփոխություններ իրականացնել»։ Տեխնոլոգիաների զարգացմանը բնորոշ են երեք փուլեր՝
- արդյունաբերական հեղաշրջում,
- ստանդարտացում և մեքենայացում,
- հոսքային գծերի կիրառում։
Մարդկային ռեսուրսներ[խմբագրել]
Կազմակերպության ներքին միջավայրում աշխատողների մասնագիտական որակավորման մակարդակը, նրանց վարքի և փոխհարաբերությունների առանձնահատկությունները վճռորոշ ներգործություն են ունենում նպատակների իրականացման և խնդիրների լուծման գործընթացի արդյունավետության վրա։ Ինչպես կազմակերպությունը, այնպես էլ ղեկավարներն ու ենթականերն իրենցից ներկայացնում են մարդկանց խմբեր։ Ղեկավարը կազմակերպության նպատակների իրականացմանը հասնում է աշխատողների ջանքերի շնորհիվ։ Հետևապես, մարդիկ կառավարման ամեն մի մոդելի պայմաններում հանդես են գալիս որպես այդ գործընթացի արդյունավետության վրա ազդող վճռորոշ փոփոխական։ Տարբերում են մարդկային ռեսուրսների երեք տեսանկյուներ՝
- առանձին անհատի վարքը,
- մարդկանց վարքը խմբերում,
- ղեկավարի վարքը
- ազդեցությունն առանձին մարդկանց ու նրանց խմբերի վարքի դրսևորման վրա։
Գրականություն[խմբագրել]
- Սուվարյան Յու.Մ. - Մենեջմենթ-2002
- Мескон М., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента. М., Дело. 1992
- Герчикова И.Н. менеджмент М., Банки и Биржи, 1995
