12 september

12 september is de 255ste dag van het jaar (256ste dag in een schrikkeljaar) in de gregoriaanse kalender. Hierna volgen nog 110 dagen tot het einde van het jaar.

Gebeurtenissen

•  Algemeen
  • 443 - In Rome weigert de Senaat de jaarlijkse schatting aan de Hunnen te betalen. Ter voorbereiding van een onvermijdelijke oorlog wordt er een wet uitgevaardigd die aan iedere dux (gouverneur) extra taken toebedeelt.
  • 1835 - De dirigent Wilhelm Friedrich Wieprecht en de muziekinstrumentenbouwer Johann Gottfried Moritz vragen het patent aan voor hun "Bass Tuba" in F1.
  • 1940 - Schooljongens ontdekken prehistorische schilderingen in de grotten van Lascaux.
  • 1949 - Na een verschijningsverbod van vier jaar mag het dagblad De Telegraaf weer verschijnen.
  • 1953 - John F. Kennedy trouwt met Jackie Bouvier.

•  Media
  • 2007 - De NOS begint met het uitzenden van alle journaals, sport- en evenementenprogramma's in breedbeeld.

•  Oorlog
  • 1943 - Benito Mussolini wordt uit huisarrest bevrijd door de Duitsers, onder leiding van Otto Skorzeny.
  • 1944 - Noorbeek wordt als eerste gemeente van Nederland bevrijd door de geallieerden.
  • 1944 - In Limburg begint de bevrijding van Nederland.
  • 1969 - Op last van president Nixon hervatten de Amerikanen zware bombardementen op Vietnam.

•  Politiek
  • 1683 - Het beleg van Wenen wordt gebroken bij aankomst van een strijdmacht van 30.000 Poolse, Oostenrijkse en Duitse troepen onder leiding van de Poolse koning Jan Sobieski.
  • 1949 - Verkiezing van Theodor Heuss tot eerste bondspresident van West-Duitsland.
  • 1974 - In Ethiopië wordt de keizer, Haile Selassie, na een 58-jarige regeringsperiode afgezet.
  • 1977 - Steve Biko overlijdt als gevolg van mishandeling door politie in Zuid-Afrika. Zijn dood krijgt een symboolfunctie in het anti-Apartheidsprotest.
  • 1980 - Militaire staatsgreep in Turkije.
  • 1990 - In Moskou ondertekenen Oost- en West-Duitsland en de vier geallieerde winnaars van de Tweede Wereldoorlog het zogenaamde "2 + 4"-verdrag. Dit verdrag herstelt de soevereiniteit van Duitsland en legt het internationale statuut van het nieuwe herenigde Duitsland vast.
  • 2001 - Als gevolg van de aanslagen op 11 september 2001 stelt de NAVO voor het eerst in zijn geschiedenis vast dat er sprake is van een situatie als bedoeld in Artikel 5 van het NAVO-akkoord.
  • 2006 - 61ste zitting van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties gaat van start.
  • 2012 - Verkiezingen voor de Nederlandse Tweede Kamer der Staten-Generaal. De VVD behaalt het historische aantal van 41 zetels.

•  Recreatie
  • 1986 - Opening van de attractie Captain EO in Epcot.
  • 2005 - Opening van Hong Kong Disneyland, het eerste disneypark binnen het Hong Kong Disneyland Resort

•  Religie
  • 1842 - Verheffing van de Apostolische Prefectuur Nederlands Guyana of Suriname tot Apostolisch vicariaat.
  • 1972 - Benoeming van Paul Schruers tot bisschop-coadjutor met recht van opvolging van Hasselt in België.

•  Sport
  • 1922 - Opening van het Stade Marcel Picot in de Franse stad Tomblaine.
  • 1973 - Het Nederlands voetbalelftal verslaat Noorwegen in Oslo met 2-1 in de kwalificatiereeks voor het WK voetbal 1974 in West-Duitsland. Doelpuntenmakers zijn Johan Cruijff en Barry Hulshoff.
  • 1982 - De Amerikaanse tennisser Jimmy Connors wint de US Open door de Tsjech Ivan Lendl te verslaan.
  • 1988 - Mats Wilander lost Ivan Lendl na 157 weken af als nummer één op de wereldranglijst der tennisprofessionals; de Zweed wordt de zevende aanvoerder van die lijst na Ilie Năstase (1), John Newcombe (2), Jimmy Connors (3), Björn Borg (4), John McEnroe (5) en Lendl (6).
  • 1990 - Tegen België speelt het voetbalelftal van de Duitse Democratische Republiek zijn allerlaatste interland uit de geschiedenis.
  • 1999 - In Padova verliest de Nederlandse hockeyploeg in de finale van het Europees kampioenschap opnieuw op strafballen van titelverdediger Duitsland.
  • 2003 - Opening van de Arena Petrol, een multifunctioneel voetbalstadion in de Sloveense stad Celje, dat aanvankelijk bekendstaat als Športni Park Pod Golovcem.

•  Wetenschap en technologie
  • 1909 - De Duitser Max Wolf maakt de eerste fotografische opname van de komeet Halley.
  • 1958 - Jack Kilby presenteert de eerste werkende geïntegreerde schakeling maar verliest het patent 11 jaar later aan Robert Noyce.
  • 1959 - Lancering van de Russische Loena 2.
  • 1962 - President John F. Kennedy verklaart dat de VS voor het eind van het decennium een mens naar de maan en weer terug zullen brengen.
  • 1970 - Lancering van Luna 16, het eerste onbemande ruimtetuig dat bodemmonster van de maan naar de aarde terugbrengt.

Geboren

Frans I van Frankrijk
geboren in 1494

Lodewijk IV van Hessen-Darmstadt
geboren in 1837

Al Barr
geboren in 1968

Jennifer Hudson
geboren in 1981

• 1494 - Frans I van Frankrijk, koning van Frankrijk (overleden 1547)
• 1797 - Emilie de Vialar, heilige van de Rooms-katholieke kerk (overleden 1856)
• 1818 - Richard Gatling, Amerikaans uitvinder (overleden 1903)
• 1837 - Lodewijk IV van Hessen-Darmstadt, groothertog van Hessen (overleden 1892)
• 1857 - George Hendrik Breitner, Nederlands kunstschilder (overleden 1923)
• 1858 - Fernand Khnopff, Belgische symbolistische schilder, beeldhouwer en ontwerper (overleden 1921)
• 1878 - Jimmy Ashcroft, Engels voetballer (overleden 1943)
• 1888 - Maurice Chevalier, Frans zanger (overleden 1972)
• 1897 - Grietje Jansen-Anker, oudste persoon van Nederland (overleden 2009)
• 1897 - Irène Joliot-Curie, Frans chemicus (overleden 1956)
• 1898 - Ben Shahn, Amerikaans fotograaf en artiest (overleden 1969)
• 1900 - Haskell Curry, Amerikaans wiskundige (overleden 1982)
• 1900 - Eduard Elias, Nederlands columnist, journalist en schrijver (overleden 1967)
• 1901 - Ernst Pepping, Duits componist (overleden 1981)
• 1903 - Hubert van Hille, Nederlands kunstschilder en lithograaf (overleden 1983)
• 1906 - Gerhard Winkler, Duits componist (overleden 1977)
• 1908 - Jarl Malmgren, Fins voetballer (overleden 1942)
• 1909 - Benne Holwerda, Nederlands theoloog, predikant en hoogleraar (overleden 1952)
• 1909 - Bull Verweij, Nederlands ondernemer (overleden 2010)
• 1910 - Billy Devore, Amerikaans autocoureur (overleden 1985)
• 1911 - Gerhart Riegner, Duits godsdienstfilosoof en Joods verzetsstrijder (overleden 2001)
• 1912 - Osvaldo Bailo, Italiaans wielrenner (overleden 1997)
• 1913 - Jesse Owens, Amerikaans atleet (overleden 1980)
• 1914 - Desmond Llewelyn, Brits acteur (overleden 1999)
• 1916 - Tony Bettenhausen, Amerikaans autocoureur (overleden 1961)
• 1916 - Edward Binns, Amerikaans acteur (overleden 1990)
• 1916 - Henri van Praag, Nederlands parapsycholoog (overleden 1988)
• 1916 - Ebe Yoder, Amerikaans autocoureur (overleden 1995)
• 1919 - Jean Prouff, Frans voetballer en voetbalcoach (overleden 2008)
• 1920 - Fokke Jagersma, Nederlands verzetsstrijder (overleden 1944)
• 1921 - Stanisław Lem, Pools schrijver (overleden 2006)
• 1924 - Gust Van Brussel, Vlaams auteur (overleden 2015)
• 1925 - Dickie Moore, Amerikaans acteur (kind-ster)
• 1926 - Paul Janssen, Belgisch arts en farmacoloog (overleden 2003)
• 1927 - Mathé Altéry, Frans sopraan
• 1927 - Gianna Maria Canale, Italiaans actrice (overleden 2009)
• 1927 - Ina Müller-van Ast, Nederlands politica
• 1929 - Guus Zoutendijk, Nederlands politicus (overleden 2005)
• 1931 - Ian Holm, Brits acteur
• 1931 - George Jones, Amerikaans countryzanger (overleden 2013)
• 1934 - Jaegwon Kim, Koreaans-Amerikaans filosoof
• 1936 - Michael Posner, Amerikaans psycholoog
• 1937 - Gus Backus, Amerikaans zanger
• 1938 - Arie van der Hek, Nederlands politicus
• 1938 - Joop van Tijn, Nederlands journalist (overleden 1997)
• 1940 - Linda Gray, Amerikaans actrice
• 1941 - Hiroaki Kuwahara, Japans componist en dirigent
• 1943 - Kurt Demmler, Duits singer-songwriter (overleden 2009)
• 1944 - Eddie Keizan, Zuid-Afrikaans autocoureur
• 1944 - Barry White, Amerikaans soulzanger (overleden 2003)
• 1946 - David Garrick, Brits zanger (overleden 2013)
• 1947 - Diana Lebacs, Curaçaos auteur, zangeres en actrice
• 1948 - Jean-Louis Schlesser, Frans autocoureur
• 1948 - Abdulqawi Yusuf, Somalisch rechter
• 1950 - Bob van Hellenberg Hubar, Nederlands filmproducent en advocaat (overleden 2008)
• 1951 - Bertie Ahern, Iers premier
• 1951 - Tom Fontana, Amerikaans acteur en filmproducent
• 1951 - Joe Pantoliano, Italiaans-Amerikaans acteur
• 1952 - Neil Peart, Canadees drummer
• 1952 - Roger Philippi, Luxemburgs voetbalscheidsrechter
• 1953 - Bernt Ivar Eidsvig, Noors geestelijke, theoloog en bisschop
• 1953 - Nan Goldin, Amerikaans fotografe
• 1953 - O-gon Kwon, Zuid-Koreaans rechter
• 1953 - Gé Reinders, Nederlands zanger, musicus en schrijver
• 1954 - Scott Hamilton, Amerikaanse saxofonist
• 1956 - Leslie Cheung, Chinees acteur (overleden 2003)
• 1957 - Bud Brocken, Nederlands voetballer
• 1957 - Hans Zimmer, Duits componist
• 1958 - Mark Demesmaeker, Vlaams politicus
• 1959 - Scott Brown, Amerikaans politicus
• 1959 - Sigmar Gabriel, Duits politicus
• 1959 - Dag Otto Lauritzen, Noors wielrenner
• 1960 - Robert John Burke, Amerikaans acteur
• 1960 - Ladislav Molnár, Slowaaks voetballer en voetbalcoach
• 1961 - Mylène Farmer, Frans zangeres
• 1963 - Patrick Dybiona, Nederlands zwemmer
• 1964 - Peter Blangé, Nederlands volleyballer
• 1964 - Dieter Hecking, Duits voetballer en voetbalcoach
• 1966 - Anousheh Ansari, Amerikaans zakenvrouw
• 1966 - Jari Kinnunen, Fins voetballer
• 1967 - Bart Schouten, Nederlands schaatstrainer
• 1967 - Alexander Shabalov, Amerikaans schaker
• 1967 - Jason Statham, Brits acteur
• 1968 - Al Barr, Amerikaans zanger
• 1968 - Kin Veng Ng, Macaus-Chinees autocoureur
• 1968 - Kees van der Staaij, Nederlands politicus
• 1969 - Mika Myllylä, Fins langlaufer (overleden 2011)
• 1970 - José Fernando Santa, Colombiaans voetballer
• 1971 - Younes El Aynaoui, Marokkaans tennisser
• 1971 - Chandra Sturrup, Bahamaans atlete
• 1971 - Perry Ubeda, Nederlands vechtsporter
• 1972 - Ferry de Haan, Nederlands voetballer
• 1972 - Stephen van Haestregt, Nederlands drummer
• 1972 - Chris Willemsen, Belgisch acteur
• 1973 - Darren Campbell, Brits atleet
• 1973 - Jack Rosendaal, Nederlands atleet
• 1973 - Paul Walker, Amerikaans acteur (overleden 2013)
• 1974 - Emebet Abossa, Ethiopisch atlete
• 1976 - Johan Bruinsma, Nederlands wielrenner
• 1976 - Jolanda Čeplak, Sloveens atlete
• 1976 - Maciej Żurawski, Pools voetballer
• 1977 - 2 Chainz, Amerikaans hip-hopartiest
• 1977 - Remco van Eijden, Nederlands darter
• 1977 - Joseph Ngeny, Keniaans atleet
• 1978 - Sverrir Guðnason, IJslands acteur
• 1978 - Benjamin McKenzie, Amerikaans acteur
• 1979 - Jonathan Joubert, Luxemburgs voetbaldoelman
• 1980 - Yao Ming, Chinees basketballer
• 1981 - Arata Fujiwara, Japans atleet
• 1981 - Jennifer Hudson, Amerikaans actrice en zangeres
• 1981 - Greg Nixon, Amerikaans atleet
• 1982 - Kiran Bechan, Nederlands voetballer
• 1982 - Isabelle Caro, Frans actrice en fotomodel (overleden 2010)
• 1983 - Medi Broekman, Nederlands actrice
• 1983 - Gijs Luirink, Nederlands voetballer
• 1984 - Petra Eos Marklund, Zweeds zangeres
• 1984 - Rhoshandiatelly-neshiaunneveshenk Koyaanfsquatsiuty Williams, Amerikaanse vrouw met de langste voornaam ter wereld
• 1985 - Kim Chang-soo, Zuid-Koreaans voetballer
• 1985 - Jamie Cope, Engels snookerspeler
• 1985 - Sascha Klein, Duits schoonspringer
• 1985 - Willem Rebergen, Nederlands dj
• 1985 - Matthias Velghe, Belgisch voetballer
• 1986 - Alfie Allen, Brits acteur
• 1986 - Kamila Chudzik, Pools atlete
• 1986 - Joanne Jackson, Brits zwemster
• 1986 - Emmy Rossum, Amerikaans actrice
• 1986 - Kevin Seeldraeyers, Belgisch wielrenner
• 1986 - Tim Vincken, Nederlands voetballer
• 1986 - Freddy Wennemars, Nederlands schaatser
• 1986 - Yuto Nagatomo, Japans voetballer
• 1986 - Aleksej Zjigin, Kazachs schaatser
• 1987 - Elena Könz, Zwitsers snowboardster
• 1987 - Jeffrey Rijsdijk, Nederlands voetballer
• 1987 - Kelvin Snoeks, Nederlands autocoureur
• 1987 - Mulualem Girma Teshale, Ethiopisch zwemmer
• 1988 - Nastasia Noens, Frans alpineskiester
• 1989 - Maarten Boddaert, Nederlands voetballer
• 1989 - Aberu Kebede, Ethiopisch atlete
• 1989 - Tim Knol, Nederlands singer-songwriter
• 1991 - Thomas Meunier, Belgisch voetballer
• 1991 - Dilan Yurdakul, Nederlands/Turks actrice

Overleden

Johnny Cash
overleden in 2003

Big John Russell
overleden in 2010

• 551 - Sacerdos (64), aartsbisschop van Lyon
• 640 - Sac K'uk', Maya koningin van Palenque
• 1500 - Albrecht van Saksen (57), Hertog van Saksen, landgraaf van Thüringen
• 1660 - Jacob Cats (82), Nederlands dichter, jurist en politicus
• 1683 - Alfons VI van Portugal (40), Portugees koning
• 1712 - Jan van der Heyden (75), Nederlands schilder en uitvinder
• 1733 - François Couperin (64), Frans componist
• 1812 - Pjotr Bagration (47), Russisch generaal
• 1819 - Gebhard Leberecht von Blücher (76), Pruisisch veldmaarschalk
• 1836 - Christian Dietrich Grabbe (34), Duits toneelschrijver
• 1963 - Modest Altschuler (90), Russisch cellist, dirigent en componist
• 1965 - Chris Berger (54), Nederlands atleet
• 1973 - Armas Toivonen (74), Fins atleet
• 1977 - Steve Biko (34), Zuid-Afrikaans student
• 1990 - Max Tailleur (81), Nederlands humorist
• 1991 - Albert Bruce Matthews (82), Canadees militair
• 1992 - Anthony Perkins (60), Amerikaans filmacteur
• 1993 - Raymond Burr (76), Amerikaans acteur
• 1994 - Boris Jegorov (56), Russisch ruimtevaarder (kosmonaut) en arts
• 1995 - Jeremy Brett (61), Brits acteur
• 1995 - John Grahame Douglas Clark (88), Brits archeoloog
• 1998 - Henricus Bomers (62), Nederlands bisschop van Haarlem
• 2003 - Johnny Cash (71), Amerikaans country-zanger
• 2004 - Jack Turner (84), Amerikaans autocoureur
• 2005 - Reinold Kuipers (91), Nederlands ondernemer
• 2008 - Pacita Madrigal-Gonzales (93), Filipijns senator
• 2009 - Norman Borlaug (95), Amerikaans agronoom en Nobelprijswinnaar (1970)
• 2009 - Antônio Olinto (90), Braziliaans schrijver
• 2009 - Willy Ronis (99), Frans fotograaf
• 2010 - Claude Chabrol (80), Frans regisseur
• 2010 - Bert Champagne (73), Belgisch acteur
• 2010 - Albert Claes (95), Belgisch liberaal politicus
• 2010 - Henk van Dorp (63), Nederlands (televisie)meteoroloog
• 2010 - Big John Russell (67), Nederlands soulzanger
• 2010 - Giulio Zignoli (64), Italiaans voetballer
• 2011 - Alexander Galimov (26), Russisch ijshockeyer
• 2011 - Frits Castricum (64), Nederlands politicus
• 2012 - J. Christopher Stevens (52), Amerikaans ambassadeur van Libië
• 2013 - Ray Dolby (80), Amerikaans audiopionier
• 2013 - Erich Loest (87), Duits schrijver
• 2014 - Atif Obaid (82), Egyptisch minister-president
• 2014 - Ian Paisley (88), Noord-Iers politicus en dominee
• 2014 - Joe Sample (75), Amerikaans jazzpianist

Viering/herdenking

• Ethiopië - Nationale dag van de revolutie (sinds 1974)
• Kaapverdië - Nationale feestdag
• Spanje - El Viso del Alcor - Feesten ter ere van Santa Maria van Alcor.
• Rooms-Katholieke kalender:
  • Heilige Naam van Maria (1683) - Vrije Gedachtenis
  • Heilige Guido van Anderlecht, Patroon v/d kosters en de koetsiers († 1012)
  • Heilige Ailb(h)e van Emly († c. 530/41)
  • Zalige Apollinaris (Franco) († 1622)
  • Zalige (Maria) Victoria Fornari(-Strata) († 1617)

Weerextremen

Nederland

Dagrecords

• 1931 - Laagste etmaalgemiddelde temperatuur 7,9 °C
• 1919 - Hoogste etmaalgemiddelde temperatuur 21,5 °C
• 1991 - Laagste minimumtemperatuur 2,5 °C
• 1919 - Hoogste maximumtemperatuur 30,9 °C
• 1957 - Hoogste uurgemiddelde windsnelheid 11,8 m/s
• 2002 - Langste zonneschijnduur 12 uur
• 1955 - Langste neerslagduur 11,4 uur
• 1939 - Hoogste etmaalsom van de neerslag 28 mm
• 1911 - Laagste etmaalgemiddelde relatieve vochtigheid 46 %

België

Dagrecords

• 1986 - Laagste etmaalgemiddelde temperatuur 9,2 °C
• 1919 - Hoogste etmaalgemiddelde temperatuur 25 °C
• 1940 - Laagste minimumtemperatuur 3,5 °C
• 1919 - Hoogste maximumtemperatuur 31,5 °C
• 1933 - Hoogste etmaalsom van de neerslag 21,5 mm

Uitzonderlijke gebeurtenissen

• 1902 - Tornado in Schellebelle (Wichelen).

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie 12 September van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.