Surinam

Republiek Suriname Republika Surinam
Flaga Surinamu Herb Surinamu
Dewiza: (łac.) Justitia – Pietas – Fides
Hymn: God zij met ons Suriname (Bóg jest z naszym Surinamem)
Język urzędowy	niderlandzki
Stolica	Paramaribo
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Dési Bouterse
Szef rządu	prezydent Dési Bouterse
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	92. na świecie 163 270 km² 1800 km² (1,1%)
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	169. na świecie 476 000 2,9 osób/km²
PKB (2013)  • całkowite   • na osobę	5,057 mld USD 9240 USD
PKB (PSN) (2013)  • całkowite   • na osobę	7,179 mld USD 13 116 USD
Jednostka monetarna	dolar surinamski (SRD)
Niepodległość	od Holandii 25 listopada 1975
Strefa czasowa	UTC –3
Kod ISO 3166	SR
Domena internetowa	.sr
Kod samochodowy	SME
Kod samolotowy	PZ
Kod telefoniczny	+597
Mapa Surinamu wraz z terytoriami spornymi

Surinam (nid. Suriname, Republika Surinamu – Republiek Suriname) – państwo w północno-wschodniej części Ameryki Południowej, położone nad Oceanem Atlantyckim. Do 25 listopada 1975 kolonia holenderska pod nazwą Gujana Holenderska.

Geografia

• Długość granic: 1707 km
• lądowa
  • Brazylia 593 km
  • Gujana Francuska 510 km
  • Gujana 600 km
• morska 386 km
• Najwyższy punkt: Juliana Top 1280 (wg innych źródeł 1230) m n.p.m.
• Najniższy punkt: miejsce na równinie przybrzeżnej 2 m p.p.m.
• Najdłuższe rzeki: Courantyne, Maroni, Surinam, Saramacca, Litani i Tapanahoni.

Warunki naturalne

Wzdłuż wybrzeża rozciąga się pas nizin nadmorskich, sztucznie osuszony, skupiający większość ludności kraju. Od południa do pasa nizin przylega rozległa nizina porośnięta sawannami, która stopniowo przechodzi w niskie góry (część Wyżyny Gujańskiej) porośnięte rzadkim lasem. Najwyższy szczyt kraju – Juliana Top (1280 m n.p.m.). Sieć rzeczna składa się z 7 głównych rzek i jest ukierunkowana na północ, do Oceanu Atlantyckiego. 80% terytorium pokrywają lasy deszczowe, do tej pory w dużej mierze niezbadane. Od 1994 roku 10% obszaru pokrywają rezerwaty przyrody.

Klimat równikowy, wilgotny, z sumą opadów w granicach 2000–3040 mm rocznie. Średnia temperatura powietrza i średnie opady dla stolicy kraju wynoszą: w styczniu 26 °C i 193 mm, w lipcu 27 °C i 226 mm. Naturalną szatą roślinną na wybrzeżu są namorzyny, a w głębi lądu lasy z cennymi gatunkami drzew o bardzo twardym drewnie. Świat zwierzęcy reprezentują m.in.: tapiry, leniwce, oceloty, wiele gatunków węży, ptaków i nietoperzy.

Historia

Tereny dzisiejszego Surinamu (znanego także pod nazwą Gujany Holenderskiej) były zasiedlane przez Holendrów już w końcu XVI w., co skutkowało licznymi konfliktami z angielskimi i francuskimi kolonizatorami. W 1667 w traktacie pokojowym kończącym II wojnę angielsko-holenderską Surinam został uznany za posiadłość holenderską. Od 1814 kolonia. W 1954 terytorium to stało się pełnoprawną częścią Niderlandów, na prawach autonomii i z własną administracją. Surinam uzyskał niepodległość od Holandii w 1975. Wszyscy mieszkańcy nowego państwa zachowali holenderskie obywatelstwo i w następnych latach jedna trzecia z nich wyjechała do Europy, szczególnie robotnicy wykwalifikowani, co spowodowało załamanie gospodarcze, z którego Surinam wyszedł dzięki pomocy rządu holenderskiego. W 1980 r. po wojnie domowej władzę przejął wojskowy reżim pod przywództwem Dési Bouterse, ponowny powrót do demokracji nastąpił w 1988. W międzyczasie w 1986 roku doszło do walk rządu z guerillą o nazwie Surinamska Armia Wyzwolenia Narodowego reprezentującą interesy czarnoskórej ludności kraju. Konflikt zakończył się w 1992 roku przegraną guerilli. W 1994 roku Surinam ponownie przeżył załamanie gospodarcze, które było tak dotkliwe, że rozważano nawet sprzedaż dużych połaci puszczy firmom drzewnym. Puszcza szybko stała się atrakcją turystyczną szczególnie dla Europejczyków. W przeszłości władzę w kraju oskarżane były o udział w handlu narkotykami.

Ustrój polityczny

• Ustrój polityczny: demokracja parlamentarna z 51-miejscowym Zgromadzeniem Narodowym
• Święto narodowe: Dzień Niepodległości – 25 listopada
• Stolica: Paramaribo 242 946 mieszkańców

Podział administracyjny

Surinam dzieli się na 10 dystryktów (distrikt):

1. Brokopondo,
2. Commewijne,
3. Coronie,
4. Marowijne,
5. Nickerie,
6. Para,
7. Paramaribo,
8. Saramacca,
9. Sipaliwini,
10. Wanica.

Ludność

Struktura etniczna

Główną strukturą etniczną stanowią Hindusi (37%). Kreole stanowią 31%, Jawajczycy 15%, Murzyni 10%, Indianie 2%, Chińczycy 2%, biali 1%, a pozostali 2%. Jednakże przynależność etniczna wielu osób jest bardzo trudna do określenia, gdyż małżeństwa mieszane są bardzo częste. Hindusi, Jawajczycy, Murzyni i Chińczycy zostali sprowadzeni przez Holendrów, którzy potrzebowali taniej siły roboczej.

Religie

(2010)
Zmiana liczby ludności Surinamu w latach 1961-2003 (w tysiącach)
Liczba ludności	486 618
Ludność według wieku
0-14 lat	27,1% mężczyzn: 66 603 kobiet: 64 035
15-64 lat	66,6% mężczyzn: 159 525 kobiet: 160 871
ponad 64 lata	6,3% mężczyzn: 13 004 kobiet: 17 229
Średnia wieku
w całej populacji	27,9 lat
mężczyzn	28,3 lat
kobiet	28,7 lat
Przyrost naturalny	1,1%
Współczynnik urodzeń	16,61 urodzeń/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	5,53 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	0,0 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,07 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,04 mężczyzn/kobiet
15-64 lat	0,99 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	0,75 mężczyzn/kobiet
w całej populacji	0,99 mężczyzn/kobiet
Umieralność niemowląt
w całej populacji	18,19 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	21,48 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	14,67 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
w całej populacji	73,98 lat
mężczyzn	71,24 lat
kobiet	76,91 lat
Rozrodczość	1,97 urodzeń/kobietę
HIV/AIDS
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS	2,4% (2007)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS	6 800 (2007)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS	mniej niż 500 (2003)

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center:

• Katolicyzm – 29%
• Protestantyzm – 21%
• Hinduizm – 19,8%
• Islam – 15,2%
• Brak religii – 5,4%
• Religie plemienne – 5,3%
• Inne religie – 4,3%.

Języki

Językiem urzędowym Surinamu jest język niderlandzki. Od 2005 roku kraj ten jest również członkiem Unii Języka Niderlandzkiego. Ponad 500 słów holenderskich charakterystycznych dla Surinamu zostało zamieszczonych w najnowszej wersji (2005) tzw. „Zielonej Książeczki” (Groene Boekje, słownik języka niderlandzkiego wydawany przez Unię). Język niderlandzki jest używany w urzędach, parlamencie, szkołach, w biznesie oraz w mediach w całym kraju.

Obok niderlandzkiego używa się przede wszystkim języka kreolskiego sranan tongo, który jako język ojczysty lub obcy znają prawie wszyscy mieszkańcy, oraz języków ojczystych różnych grup etnicznych. Sranan tongo był pierwotnie językiem tzw. Kreoli, dziś wciąż pełni funkcję lingua franca na ulicach. Pozostałe ważniejsze języki to wywodzący się z języka bhodźpuri język sarnami hindustani, jawajski, języki kreolskie saramaccaans i aukaans, południowe dialekty chińskiego, syryjski dialekt arabskiego oraz portugalski. Liczba użytkowników tego ostatniego wyraźnie wzrosła w ostatnich latach ze względu na imigrację (najczęściej nielegalną) brazylijskich poszukiwaczy złota.

Według spisu ludności z 2004 najczęściej używanymi językami (biorąc pod uwagę tylko pierwszy używany język) w surinamskich gospodarstwach domowych były:

• niderlandzki – 46,6%
• sarnami hindustani – 15,8%
• języki morrońskie (Saramaccaans, Aukaans i Paramaccaans) – 15,2%
• sranan tongo – 9%
• jawajski – 5,6%

Analfabetyzm

W Surinamie powyżej 15 roku życia czytać i pisać potrafi 89,6% mieszkańców (z czego mężczyźni 92%, a kobiety 87,2%). (Dane szacunkowe na 2004)

Gospodarka

Obraz Surinamu z kosmosu we wrześniu 2002

Surinam to jeden z największych na świecie producentów boksytów. Wydobywa się ponadto niewielkie ilości złota, ropy naftowej, niklu, miedzi, platyny i rud żelaza.

Przemysł przetwórczy związany jest głównie z sektorem wydobywczym. Boksyty, kaolin i aluminium stanowią 70% towarów eksportowanych. Duże znaczenie ma obróbka drewna, cukrownictwo, przetwórstwo rybne, produkcja rumu, cementu, piwa i papierosów.

Główne uprawy to ryż, trzcina cukrowa, cytrusy, banany, palma kokosowa. Zasoby leśne są olbrzymie, ale wykorzystywane są w niewielkim stopniu z powodu braku odpowiednich inwestycji. Gospodarczo wykorzystuje się drzewo kapokowe. Wzrasta znaczenie połowu skorupiaków eksportowanych przede wszystkim do USA.

Rozwija się turystyka. PKB na jednego mieszkańca w 2006 roku wyniosło: 7100 $

Komunikacja

Paramaribo

Porty lotnicze w Surinamie

Sieć kolejowa i drogowa poza wybrzeżem jest bardzo słabo rozwinięta – z tego powodu do wielu miejsc można dotrzeć tylko samolotem bądź pieszo. Przez interior prowadzą tylko 4 drogi bite.