Peru

República del Perú
Motto: Libertad y Orden (Spanyol: "Kebebasan dan Orde")
Lagu kabangsan: Somos libres, seámoslo siempre
Ibu kutha and largest city		Lima
Basa resmi		Spanyol
Pamaréntahan		Republik
Kamardikan
-	Banyu (%)	8,8%
Pedunung
-	2006 estimate	27.219.264 (39)
-	- census	-
PDB (KKB)		2005 estimate
-	Total	US$153 miliar (47)
-	Per capita	US$5.556 (99)
Valuta		Nuevo Sol (PEN)
Zona wektu		(UTC-5)
-	Summer (DST)	(UTC-5)
Kodhe tilpun		51
Internet TLD		.pe

Republik Peru (basa Spanyol: Perú; basa Quechua, basa Aymara: Piruw) kuwi sawijining negara ing Amérika Kidul bagéan kulon, wewatesan karo Ekuador lan Kolombia ing sisih lor, Brasil ing sisih wétan, Bolivia ing wétan, kidul-wétan lan kidul, Chili ing kidul lan Samudra Pasifik ing kulon. Peru minangka negara kang sugih bab budaya antropologi, lan dikenal minangka panggonan lair Krajaan Inca kang ibukuthané ing Macchu Piccu.

Sajarah

Sadurungé wong Spanyol teka, Peru minangka panggonan saka werna-werna kabudayan pra-Inca lan sabanjuré, Krajaan Inca. Francisco Pizarro ndharat ing panté Peru taun 1532, lan ing pungkasan taun 1530-an, Peru dadi Viceroy lan minangka sumber emas lan perak utama kanggo Krajaan Spanyol.

Peru ngumumaké kamardikané saka Spanyol ing tanggal 28 Juli 1821 amarga anané aliansi antara tentara Argentina José de San Martín, lan tentara Neogranadine Simon Bolivar. Presiden kapilih pisanan, nanging, ora kuwasa nganti taun 1827. Saka 1836 nganti 1839 Peru lan Bolivia dadi siji jroning Konfederasi Peru-Bolivia, dibubaraké sawisé konflik mawa sanjata karo Chili lan Argentina. Antara taun-taun iki, kahanan isih durung aman, lan tentara minangka kakuatan politik wigati.

Antara taun 1879 lan 1883, Peru lan Bolivia nggawé aliansi manèh lan perang nglawan Chili jroning Perang Pasifik. Sawisé perang rampung (kanthi kèlangan provinsi Tarapaca), kastabilan politik bisa digayuh, ing wiwitan taun 1900-an; nganti tekané mangsa kadiktatoran Augusto Leguia.

Politik

Casa de Pizarro, Gedung Pamaréntahan Peru

Presiden Alejandro Toledo kuwi pemimpin negara Peru wektu iki lan Ketua Perú Posible. Dhèwèké kapilih kanthi 53% swara pemilih ing Pemilu babak kaloro taun 2001 lan ngalahaké tilas Presiden Sosialis Alan García Pérez. Perú Posible ngraih 45 kursi saka 120 kursi parlemen. Kanggo posisi kaloro lan katelu, dinggoni Partido Aprista Peruano (PAP, 28 kursi) pimpinan Alan García Pérez lan Unidad Nacional (UN, 17 kursi) pimpinan Lourdes Flores Nano.

Wewengkon

Wilayah Peru dipérang dadi 25 region (jamak:regiones; tunggal: región). Region iki dibagi dadi provinsi, kang dumadi saka distrik. Peru ndarbèni 180 provinsi lan 1747 distrik.

Tlatah kang dipanggoni déning kutha Lima disebut Lima Metropolitana (Metropolitan Lima) lan ora klebu region kasebut.

Nganti taun 2002, Peru dipérang dadi 24 departamentos (departemen), lan akèh wong isih migunakaké istilah iki kanggo ngarani region kang saiki, senadyan istilah departemen iki wis ora dianggo manèh.

Amazonas Ancash Apurímac Arequipa Ayacucho Cajamarca Callao Cusco Huancavelica Huánuco

Ica Junín La Libertad Lambayeque Provinsi Lima Loreto Madre de Dios Moquegua Pasco Piura

Puno San Martín Tacna Tumbes Ucayali Metropolitan Lima

Geografi

Peru dumunung ing Amérika Kidul bagéan kulon, wewatesan karo Samudra Pasifik Kidul, antara Chili lan Ekuador. Uga wewatesan karo Kolombia, Brasil, lan Bolivia.

Dhataran panté kulon dipisahaké déning dhataran endèk alas Basin Amazon, ing kidul karo Andes kang dhuwur. Ing tapelwates Bolivia ana Tlaga Titicaca, tlaga paling dhuwur (kang bisa dilayari) sadonya kanthi elevasi 3821 m.

Ekonomi

Ekonomi Peru wis ana paningkatan orientasi pasar, kanthi rampungé privatisasi wiwit taun 1990; jaroning industri pertambangan, listrik lan telekomunikasi. Amarga anané investasi manca kang kuwat lan kerja sama antara pamaréntahan Alberto Fujimori, IMF lan Bank Donya, pertumbuhan kuwat kagayuh ing antara taun 1994-1997 lan inflasi bisa kakendhali. Ing taun 1998 lan 1999, akibat El Niño ana ing babagan pertanian, krisis finansial Asia, lan kahanan ora stabil ing pasar Brasil ngurangi pertumbuhan mau. Peru kasil ngatur negosiasi kanggo Fasilitas Dana Tambahan karo IMF ing sasi Juni 1999, senadyan kudu bolak-balik negosiasi sasarané. Tekanan jroning gunggungé pengeluaran (blanja)tansaya nambah ing Pemilihan taun 2000.

Urutan internasional

• Reporters sans frontieres - indeks kabebasan pers sadonya 2004: Urutan ka-123 saka 167 negara
• Indèks Pembangunan Manungsa 2004: Urutan ka-85 saka 177 negara

Delengen uga

• Daftar negara
• Daftar negara miturut bawana
• Daftar lagu kabangsan

Pranala jaba

Wikimedia Commons gadhah galeri bab:

Peru

   Pirsani pandhuan wisata Peru ing Wikivoyage

• Situs pemerintah Peru
• (en) Situs resmi pariwisata
• (en) PeruInfo.org
• (en) Pic Peru south