Portogało
| Portogało | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
|
|
|||||||||
| Informasion | |||||||||
| Nome par intiero: | Portogało | ||||||||
| Nome ufisiałe: | (PT) República Portuguesa<br\>Modèl:Mwl República Pertuès | ||||||||
| Łéngoa uficiałe: | portoghéxe,mirandéxe | ||||||||
| Cavedal: | Lisbóna (564 657 ab. / 2001) | ||||||||
| Polìtega | |||||||||
| Governo: | Repùblica | ||||||||
| Capo de stato: | Aníbal Cavaco Silva | ||||||||
| Capo de governo: | Pedro Passos Coelho | ||||||||
| Indipendensa: | 1139 | ||||||||
| Ingreso a l'ONU: | 14 de diçenbre 1955 | ||||||||
| Area | |||||||||
| Totale: | 92 391 km² | ||||||||
| Pos. nel mondo: | 109° | ||||||||
| % delle acque: | 0,5 % | ||||||||
| Popolasion | |||||||||
| Totałe: | 10 356 117 ab. (2001) | ||||||||
| Pos. nel mondo: | 79° | ||||||||
| Densità: | 112 ab./km² | ||||||||
| Giografia | |||||||||
| Continente: | Europa | ||||||||
| Fuxo oràrio: | UTC +0 | ||||||||
| Economia | |||||||||
| Vałuta: | euro | ||||||||
| Energia: | 0,45 kW/ab. | ||||||||
| Varie | |||||||||
| TLD: | .pt | ||||||||
| Prefiso tełef.: | +351 | ||||||||
| Sigla autom.: | P | ||||||||
| Ino nasionałe: | A Portuguesa | ||||||||
| Festa nasionałe: | 10 de giugno | ||||||||
|
|
|||||||||
| el mirandéxe el xe anca łéngua oficial inte'l nord-est insieme al portoghéxe | |||||||||
El Portogało el xe un stato de l'Europa meridional.
El confina sol co ła Spagna[1] a est.
Indice
Giografia[canbia | canbia sorxente]
El xe el stato pi osidental de l'Europa, dopo de l'Islanda.
Fasà su l'Oçeano Atlantego, co sérca 830 chiłòmetri de coste a sud e a òvest.
El so teritorio, el òcupa na fasa de teritorio łónga quaxi 600 km e larga 150/200 km che dai riłievi de ła Meséta spagnoła el va el va do fin a ła costa atlàntica.
Istòria[canbia | canbia sorxente]
El so teritorio, corisponde a l'antiga provinsia romana de Łusitania.
Favorìo da ła so particołar poxision inte'l córso dei sècołi el ceo regno del Portogało el xe riesést a vadagnar na notévołe esperiénsa marinara che ła ghe a permetest de tacar su grant dominio cołonial, co posediménti in tuti i continenti, desfà sol na scianta manco de trénta ani indrìo.
Giografia połitega[canbia | canbia sorxente]
Divixion aminitrative[canbia | canbia sorxente]
El Portogało el xe divixo in 18 distreti (distritos) e 2 rejon tònome (regiões autónomas)[2].
 |
Par saverghene de pì, varda ła pajina Divixion aministrative del Portogało. |
Partecipasion a organixasioni sovrastatatałi[canbia | canbia sorxente]
El xe menbro de l'Union Europea, de ła Nato, del Conséjo de Europa, de l' OCSE e de l'Unione Europea Occidentale.
Łe sità prinsipałi[canbia | canbia sorxente]
Łisbóna, ła cavedal ła xe tacada su ła riva destra del grando estuario del Tago (Tejo). Ła xe na beła e vivaxe sità dal caràtere mediteràneo nonostante ła sìe situada su l'Atlàntico. Ła ga grandi viałi albarai e quartieri che i se rànpega su łe cołine sircostanti, onde se leva na vexetasion lusurejante quaxi tropical. Łe do rive del Tago, che l'é largo quaxi un chiłòmetro, łe xe cołegae da do pónti: el xigantésco pónte de el XXV Abril, in fer; e el longhìsimo (sérca 18 km) ponte Vasco de Gama. El porto de Łisbóna el xe el pi grando del paéxe e qua ghe xe anca qûalcheduna de łe prinsipałi industrie.
Oporto, situada su l'Atlàntico, inte ła part setentrional del paéxe, ła xe na sità sióra de òpare de art medievałi e rinasimentałi. Ła xe traversà dal fiume Douro e ła xe el prinzipal porto de inbarco dei vin portoghéxi, largaménte esportai in tut el móndo. El só séntro stòrico, l'antigo quartier de ła Ribeira el xe stà ciamà da l'UNESCO patrimonio de l'Umanità.
Coinvra, ła xe situada inte ła rejon de Beira [3], ła xe bagnada del fiume Mondégo. Tersa çità del paéxe, ła xe famóxa pa' ła só università, fondada inte'l 1290, intra łe prime in Eoropa. A uncuò ła xe el pi grando çéntro universitario del Portogało e ła òspita , oltra che i studénti del liogo, anca 20 000 toxati e tóxe del resto del paéxe.
Braga, antica Bracara Augusta, ła xe 'na importante sità de ła rejon de el Minho[4]. Ła xe 'na sità istorega e moderna, sede de 'na arsidiocexi.
Funchal, ła xe ła capital de ła rejon autonoma de Madeira.
Popołasion[canbia | canbia sorxente]
El Portogało el ga na popołasion de 10 421 000 abitanti.
Ła densità media ła xe de 110 ab./km². Łe xone pi popołae łe xe qûełe costiere setentrionałi e sentrałi.
El 7% sérca de ła popołasion conplesiva del paéxe, el xe formà da imigrai africani che i xe a trasferìo in Portogało da łe ex-cołonie [5] a partir dai anni setanta.
Quaxi tuti i abitanti i xe de rełijon catòłica.
Ła łéngua uficiale ła xe el portoghéxe, che l'apartegne al grupo de łe łéngue neołatine.
Cultura[canbia | canbia sorxente]
Ła mentałità e łe tradision del pòpol portoghéxe łe xe łigae a łe inumerévołi visénde stòreghe che łe ło ga vist a contato có tante culture difarénti e foreste.
Caraterìstghe in qualche rejon costiera, łe xe łe caxe in legne dei pescadori piturae a strise cołorae o łe caxe inbiancae co ła calsina có tóchi de cołori vivi o decorasion có piastrełe de majiòłica.
N'altro tipo de costruzion che ancora tira vanti xe i molini: ghe ne xe restà de pi en Portogalo che in ogni altra parte d'Europa. Sparsi in xiro par tuto el paese, ghe xe molini a vento e a aqua, tanti dei quali i va ancora.
Par via de feste tradizionai, la pi conosua la xe la corida, che in portoghese la se ciama "tourada". La version portoghese la se destingue de quela spagnola parché el toro nol vien mia copà drento ne l'arena, di fronte ai spetatori.
Tra i canti, el pi popolar el xe el fado: canto urbano conpagnà da la chitara e da la viola che l'esprime dei sentimenti de profonda malinconia.
Personałità[canbia | canbia sorxente]
- poeti: Fernando Pessoa (1888-1935), Luis de Camões, Bocage, Miguel Torga (anca escritor), Sophia de Mello Breyner Andresen (1919-2004), Zeca Afonso (anca cantor).
- cantori: Amália Rodrigues (anca fadista), Dulce Pontes, Mariza, Misía, Paulo de Carvalho, Herminia Silva (fadista), Tonicha, Zeca Afonso (anca poeta).
- atori: Carmen Miranda (teatro e sinema), Laura Alves, Beatriz Costa.
- pintori: Vieira da Silva, Amadeo de Sousa Cardoso (anca scultor).
- scultori: Soares dos Reis, Amadeo de Sousa Cardoso (anca pintor).
Note[canbia | canbia sorxente]
- ↑ Gałisia a nord, Castiłia e Leon, Estremadura e Andałuxìa a est
- ↑ I do arsipełaghi de łe Axore e de Madeira, che łe fa part del teritorio nasional cofà rejon tònome, i xe qûel che resta de qûel grant dominio cołonial
- ↑ inte'l distréto de Coinvra (distrito de Coimbra)
- ↑ situata inte'la subrejon Cávado
- ↑ Angoła, Mozanbico, Guinea-Bissau, Ìxołe de Cavo Vérdo
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg)
