პორტუგალია
თავისუფალი ქართულენოვანი ენციკლოპედია ვიკიპედიიდან
პორტუგალიის რესპუბლიკა República Portuguesa
პორტუგალია |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
ჰიმნი: A Portuguesa |
||||||
პორტუგალიის მდებარეობა ევროპაში
|
||||||
დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი |
ლისაბონი 38°46′ ჩ. გ. 9°09′ დ. გ. / 38.767° ჩ. გ. 9.150° დ. გ. |
|||||
ოფიციალური ენა | პორტუგალიური | |||||
აღიარებული რეგიონული ენები | მირანდული [ა] | |||||
ეთნიკური ჯგუფები (2007) |
|
|||||
ეთნოქორონიმი | პორტუგალიელი | |||||
მთავრობა | უნიტარული შერეული კონსტიტუციური რესპუბლიკა[1][2][3][4] |
|||||
- | პრეზიდენტი | ანიბალ კავაკუ სილვა | ||||
- | ასამბლეის პრეზიდენტი | ასუნსან ესტევესი | ||||
- | პრემიერ-მინისტრი | პედრუ პასუშ კოელიუ | ||||
საკანონმდებლო ორგანო | რესპუბლიკის ასამბლეა | |||||
ფორმირება | ||||||
- | დაარსება | 868 | ||||
- | ხელმეორედ დაარსება | 1095 | ||||
- | დამოუკიდებლობა | 24 ივნისი, 1128 | ||||
- | სამეფო | 26 ივლისი, 1139 | ||||
- | აღიარება | 5 ოქტომბერი, 1143 | ||||
- | პაპის აღიარება | 23 მაისი, 1179 | ||||
- | აღდგენა | 1 დეკემბერი, 1640 | ||||
- | რესპუბლიკა | 5 ოქტომბერი, 1910 | ||||
- | რედემოკრატიზაცია | 25 აპრილი, 1974 | ||||
- | ამჟამინდელი კონსტიტუცია [ბ] | 25 აპრილი, 1976 | ||||
- | ევროპულ თანამეგობრობაში შესვლა (ამჟამად ევროკავშირი) |
1 იანვარი, 1986 | ||||
ფართობი | ||||||
- | სულ | 92 212[5] კმ2 (111-ე) | ||||
- | წყალი (%) | 0.5 | ||||
მოსახლეობა | ||||||
- | 2014 შეფასება | 10 427 301[6] (83-ე) | ||||
- | 2011 აღწერა | 10 562 178[7] | ||||
- | სიმჭიდროვე | 115 კაცი/კმ2 (97-ე) | ||||
მშპ (მუპ) | 2014 შეფასება | |||||
- | სულ | $251.451 მილიარდი[8] (51-ე) | ||||
- | ერთ სულ მოსახლეზე | $23 671[8] (46-ე) | ||||
მშპ (ნომინალი) | 2014 შეფასება | |||||
- | სულ | $231.214 მილიარდი[8] (47-ე) | ||||
- | ერთ სულ მოსახლეზე | $21 765[8] (38-ე) | ||||
ჯინი (2011) | 34.2[9] საშუალო |
|||||
აგი (2013) | 0.822[10] ძალიან მაღალი · 41-ე |
|||||
ვალუტა | ევრო (€) [გ] (EUR ) |
|||||
სასაათო სარტყელი | WET (UTC+0) | |||||
- | ზაფხული (DST) | WEST (UTC+1) | ||||
აზორის კუნძულები სხვა სასაათო სარტყელში მდებარეობს. | ||||||
თარიღის ფორმატი |
|
|||||
მოძრაობა | მარჯვენა | |||||
სატელეფონო კოდი | +351 | |||||
ISO 3166 კოდი | PT | |||||
ინტერნეტ-დომენი | .pt | |||||
ა. | ^ მირანდულზე, ლაპარაკობენ მირანდა-დუ-დორუს მუნიციპალიტეტის რამდენიმე სოფელში, 1999 წელს მიიღო ოფიციალური აღიარება (Lei n.° 7/99 de 29 de Janeiro) და ოფიციალური გამოყენების უფლება.[11] აგრეთვე აღიარებულია პორტუგალიური ჟესტების ენაც. |
|||||
ბ. | ^ 2005 წელს კონსტიტუციამ მცირე ცვლილება განიცადა. | |||||
გ. | ^ 1999 წლამდე, ესკუდო. |
პორტუგალია (პორტუგალიური: República Portuguesa) — ევროპის უკიდურეს სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში მდებარე სახელმწიფო. პორტუგალიას დასავლეთიდან და სამხრეთიდან ესაზღვრება ატლანტის ოკეანე, ხოლო აღმოსავლეთიდან და ჩრდილოეთიდან ესპანეთი. ატლანტის ოკეანეში მდებარე აზორის კუნძულები და მადეირა ასევე პორტუგალიის შემადგენლობაში შედის.
სექციების სია
სახელწოდება[რედაქტირება]
- ოფიციალური: ქართულად - პორტუგალიის რესპუბლიკა; პორტუგალიურად - Portugal; República Portuguesa.
- ეტიმოლოგია - სახელი მომდინარეობს ქალაქ პორტუსაგან, რომლის ძველი ლათინური სახელია Portus Galle, ანუ “გალების (ძველი კელტური ტომის) ნავსადგური”. რომაელები ამ ქვეყანას ლუზიტანიას უწოდებდნენ.
- ქვეყნის კოდი - PT.
გეოგრაფია[რედაქტირება]
ქვეყანა დასავლეთ ევროპაში, პირენეის ნახევარკუნძულზე. სახმელეთო საზღვარი აქვს ესპანეთთან.
- ფართობი - 92.100 კვ.კმ.
- ბუნება: უმაღლესი მწვერვალი - პონტა დუ პიკო (აზორის კ-ებზე) 2.351, მალიაო და ეშტრელა 1.991; მდინარეები (კმ) - დუერო 195 (სულ 895), ტეჟუ 217 (სულ 1.007); ტბა - ბარაჟემ-დუ-სანტა კლარა; კუნძულები (კვ.კმ) - აზორის კუნძულები 2.247 (მათ შორის: სან-მიგელი 747), მადეირა 794; კლიმატი - ოკეანური (ატლანტიკური).
- ბუნებრივი რესურსები - თევზი, ტყეები, ვოლფრამი, რკინის მადანი, ურანი, მარმარილო, სასოფლო-სამეურნეო მიწები, ჰიდროენერგია.
სახელმწიფო[რედაქტირება]
- პოლიტიკური სისტემა - რესპუბლიკა.
- სახელმწიფოს მეთაური - პრეზიდენტი ანიბალ კავაკუ სილვა(Aníbal Cavaco Silva, 2006).
- მთავრობის მეთაური - პრემიერ-მინისტრი.
- საკანონმდებლო ორგანო - ერთპალატიანი პარლამენტი (230 წევრი).
- ადმინისტრაციული დაყოფა. პორტუგალიის რესპუბლიკის შემადგენლობაში შედის 5 პროვინცია (distrito) - ალენტეჟუ, ალგარვი, ცენტრი, ლისაბონი და ტეჟუს ველი, ჩრდილოეთი და 2 ავტონომიური რაიონი (região autónoma) - აზორის კუნძულები და კუნძული მადეირა.
- ყოფილი კოლონიები. ბრაზილია – 1822-მდე; გოა – ანექსირებულ იქნა ინდოეთის მიერ 1962 წელს; გვინეა-ბისაუ – 1974-მდე; მოზამბიკი, კაბო-ვერდე, სან-ტომე და პრინსიპი, ანგოლა და კაბინდა – 1975-მდე; ტიმორი ანექსირებული იქნა 1976 წელს; მაკაო – 1997 წლამდე.
დემოგრაფია[რედაქტირება]
- მოსახლეობა - 10.102 ათასი (2003), მათ შორის 99,4% პორტუგალიელები.
- ენა - პორტუგალიური.
- რელიგია – კათოლიციზმი.
- ქალაქები (ათ.) - ლისაბონი (559, აგლომ. - 2.618), პორტუ (264, აგლომ. - 1.213), ამადორა (176), ბრაგა (114), სეტუბალი (114), კოიმბრა (103), ფუნშალი (103).
ეკონომიკა[რედაქტირება]
პორტუგალია განვითარებული ინდუსტრიულ-აგრარული ქვეყანაა, ე.ე.პ. მოცულობით (109 მლრდ $) მას მსოფლიოში 34-ე ადგილი უკავია.
- ე.ე.პ. სტრუქტურა (%) - სოფლის მეურნეობა - 4, მრეწველობა - 36, მომსახურება - 60;
- ე.ე.პ. (1 სულზე) - 11.010 $.
- ექსპორტი - ტანსაცმელი, ფეხსაცმელი, პორტვეინი და ღვინოები, თევზის კონსერვები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია.
- ბიუჯეტი - 45,000 მლნ $.
- ვალუტა - ევრო (EUR); 2002 წლამდე ესკუდო.
ღირსშესანიშნაობები[რედაქტირება]
ისტორია[რედაქტირება]
მთავარი სტატია : პორტუგალიის ისტორია.
1926-74 წლებში ქვეყანას მართავდნენ დიქტატორები, მხოლოდ მიხაკების რევოლუციის შედეგად გახდა შესაძლებელი დემოკრატიული მმართველობის შემოღება. 1986 წლიდან ევროპის კავშირის წევრია.
მემკვიდრეობა[რედაქტირება]
- არქიტექტურა - ჟერონიმუშის მონასტერი და ბელენის ციხესიმაგრე ლისაბონში, ევორას, გიმარაინშის და პორტუს ისტორიული ცენტრები; ალტუ-დორუს მეღვინეობის რეგიონი, ქალაქი ანგრა-დუ-ეროიჟმუ (აზორის კუნძულებზე), ალკობასის და ბატალიის მონასტრები;
- ლიტერატურა - პორტუგალური ეპოსი: ლუზიადა (1572).
ცნობილი პორტუგალიელები[რედაქტირება]
- მოგზაურები - ვასკო და გამა, ფერნანდო მაგელანი.
- ფილოსოფოსები - ურიელ აკოსტა.
- მწერლები - ლუიშ დე კამოენში, ესა დი კეირუში, ფერნანდუ პესოა, ჟოზე სარამაგო.
- სპორტსმენები - ეუსებიო, ლუიშ ფიგუ, რუი კოშტა, კრიშტიანუ რონალდუ, ჟოზე მოურინიუ.
- პოლიტიკოსები - ანტონიუ დი სალაზარი, მარიუ სუარიში.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება]
ვიკისაწყობში? არის გვერდი თემაზე:
- Official Portuguese Government website (ინგლისური)/(პორტუგალიური)
- Official Parliament website (პორტუგალიური)
- Chief of State and Cabinet Members(ინგლისური)/(პორტუგალიური)
- ამინდის პროგნოზი (პორტუგალიური)
|
|
- ↑ Constituição da República Portuguesa - D.R.E. (Constitution of the Portuguese Republic) Portuguese. Diário da República Electrónico (2 April 1976). წაკითხვის თარიღი: 16 August 2013.
- ↑ Blanco de Morais, Carlos (2011). A Constituição Revista — Parte III Constituição da República Portuguesa: Semipresidencialismo "on probation?" (Portuguese). Lisboa, Portugal: Fundação Francisco Manuel dos Santos, გვ. 65–71. ISBN 978-989-8424-28-0. წაკითხვის თარიღი: 16 August 2013.
- ↑ Araújo, António; Blanco de Morais, Carlos; Campos e Cunha, Luís; M. Cardoso da Costa, José Manuel; Costa Lobo, Marina; Duarte, David; Duarte, Tiago (2011) A Constituição Revista (Portuguese). Lisboa, Portugal: Fundação Francisco Manuel dos Santos, გვ. 143. ISBN 978-989-8424-28-0. წაკითხვის თარიღი: 16 August 2013.
- ↑ Veser, Ernst (1997). Semi-Presidentialism-Duverger's Concept — A New Political System Model (English (mostly), Traditional Chinese (few)). Department of Education, School of Education, University of Cologne, გვ. 39–60. წაკითხვის თარიღი: 20 August 2013.
- ↑ (პორტუგალიური) Público, "Portugal tem 92.212 quilómetros quadrados, por enquanto..." Accessed on 2 July 2012.
- ↑ (პორტუგალიური) [1]. Accessed on 17 June 2014.
- ↑ (პორტუგალიური) Portugal. Censos 2011 (ine.pt)
- ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 Portugal. International Monetary Fund. წაკითხვის თარიღი: April 2014.
- ↑ Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC). Eurostat Data Explorer. წაკითხვის თარიღი: 13 August 2013.
- ↑ 2014 Human Development Report Summary pp. 21–25. United Nations Development Programme (2014). წაკითხვის თარიღი: 27 July 2014.
- ↑ The Euromosaic study, Mirandese in Portugal, europa.eu – European Commission website. Retrieved January 2007. Link updated December 2011