პორტუგალია

თავისუფალი ქართულენოვანი ენციკლოპედია ვიკიპედიიდან
გადასვლა: ნავიგაცია, ძიება
პორტუგალიის რესპუბლიკა
República Portuguesa
პორტუგალია
პორტუგალიის
დროშა გერბი
ჰიმნი: A Portuguesa
პორტუგალიის მდებარეობა ევროპაში
პორტუგალიის მდებარეობა ევროპაში
დედაქალაქი
და უდიდესი ქალაქი
ლისაბონი
38°46′ ჩ. გ. 9°09′ დ. გ. / 38.767° ჩ. გ. 9.150° დ. გ. / 38.767; -9.150
ოფიციალური ენა პორტუგალიური
აღიარებული რეგიონული ენები მირანდული [ა]
ეთნიკური ჯგუფები (2007)
ეთნოქორონიმი პორტუგალიელი
მთავრობა უნიტარული შერეული
კონსტიტუციური
რესპუბლიკა
[1][2][3][4]
 -  პრეზიდენტი ანიბალ კავაკუ სილვა
 -  ასამბლეის პრეზიდენტი ასუნსან ესტევესი
 -  პრემიერ-მინისტრი პედრუ პასუშ კოელიუ
საკანონმდებლო ორგანო რესპუბლიკის ასამბლეა
ფორმირება
 -  დაარსება 868 
 -  ხელმეორედ დაარსება 1095 
 -  დამოუკიდებლობა 24 ივნისი, 1128 
 -  სამეფო 26 ივლისი, 1139 
 -  აღიარება 5 ოქტომბერი, 1143 
 -  პაპის აღიარება 23 მაისი, 1179 
 -  აღდგენა 1 დეკემბერი, 1640 
 -  რესპუბლიკა 5 ოქტომბერი, 1910 
 -  რედემოკრატიზაცია 25 აპრილი, 1974 
 -  ამჟამინდელი კონსტიტუცია [ბ] 25 აპრილი, 1976 
 -  ევროპულ
თანამეგობრობაში
შესვლა
(ამჟამად ევროკავშირი)
1 იანვარი, 1986 
ფართობი
 -  სულ 92 212[5] კმ2 (111-ე)
 -  წყალი (%) 0.5
მოსახლეობა
 -  2014 შეფასება 10 427 301[6] (83-ე)
 -  2011 აღწერა 10 562 178[7]
 -  სიმჭიდროვე 115 კაცი/კმ2 (97-ე)
მშპ (მუპ) 2014 შეფასება
 -  სულ $251.451 მილიარდი[8] (51-ე)
 -  ერთ სულ მოსახლეზე $23 671[8] (46-ე)
მშპ (ნომინალი) 2014 შეფასება
 -  სულ $231.214 მილიარდი[8] (47-ე)
 -  ერთ სულ მოსახლეზე $21 765[8] (38-ე)
ჯინი (2011) 34.2[9]
საშუალო
აგი (2013) Steady2.svg 0.822[10]
ძალიან მაღალი · 41-ე
ვალუტა ევრო () [გ] (EUR)
სასაათო სარტყელი WET (UTC+0)
 -  ზაფხული (DST) WEST (UTC+1)
აზორის კუნძულები სხვა სასაათო სარტყელში მდებარეობს.
თარიღის ფორმატი
  • დდ/თთ/წწწწ
  • დდ-თთ-წწწწ
მოძრაობა მარჯვენა
სატელეფონო კოდი +351
ISO 3166 კოდი PT
ინტერნეტ-დომენი .pt
ა. ^  მირანდულზე, ლაპარაკობენ მირანდა-დუ-დორუს მუნიციპალიტეტის რამდენიმე სოფელში, 1999 წელს მიიღო ოფიციალური აღიარება (Lei n.° 7/99 de 29 de Janeiro) და ოფიციალური გამოყენების უფლება.[11]
აგრეთვე აღიარებულია პორტუგალიური ჟესტების ენაც.
ბ. ^  2005 წელს კონსტიტუციამ მცირე ცვლილება განიცადა.
გ. ^  1999 წლამდე, ესკუდო.

პორტუგალია (პორტუგალიური: República Portuguesa) — ევროპის უკიდურეს სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში მდებარე სახელმწიფო. პორტუგალიას დასავლეთიდან და სამხრეთიდან ესაზღვრება ატლანტის ოკეანე, ხოლო აღმოსავლეთიდან და ჩრდილოეთიდან ესპანეთი. ატლანტის ოკეანეში მდებარე აზორის კუნძულები და მადეირა ასევე პორტუგალიის შემადგენლობაში შედის.

სახელწოდება[რედაქტირება]

  • ოფიციალური: ქართულად - პორტუგალიის რესპუბლიკა; პორტუგალიურად - Portugal; República Portuguesa.
  • ეტიმოლოგია - სახელი მომდინარეობს ქალაქ პორტუსაგან, რომლის ძველი ლათინური სახელია Portus Galle, ანუ “გალების (ძველი კელტური ტომის) ნავსადგური”. რომაელები ამ ქვეყანას ლუზიტანიას უწოდებდნენ.
  • ქვეყნის კოდი - PT.

გეოგრაფია[რედაქტირება]

ქვეყანა დასავლეთ ევროპაში, პირენეის ნახევარკუნძულზე. სახმელეთო საზღვარი აქვს ესპანეთთან.

  • ფართობი - 92.100 კვ.კმ.
  • ბუნება: უმაღლესი მწვერვალი - პონტა დუ პიკო (აზორის კ-ებზე) 2.351, მალიაო და ეშტრელა 1.991; მდინარეები (კმ) - დუერო 195 (სულ 895), ტეჟუ 217 (სულ 1.007); ტბა - ბარაჟემ-დუ-სანტა კლარა; კუნძულები (კვ.კმ) - აზორის კუნძულები 2.247 (მათ შორის: სან-მიგელი 747), მადეირა 794; კლიმატი - ოკეანური (ატლანტიკური).
  • ბუნებრივი რესურსები - თევზი, ტყეები, ვოლფრამი, რკინის მადანი, ურანი, მარმარილო, სასოფლო-სამეურნეო მიწები, ჰიდროენერგია.

სახელმწიფო[რედაქტირება]

  • პოლიტიკური სისტემა - რესპუბლიკა.
  • სახელმწიფოს მეთაური - პრეზიდენტი ანიბალ კავაკუ სილვა(Aníbal Cavaco Silva, 2006).
  • მთავრობის მეთაური - პრემიერ-მინისტრი.
  • საკანონმდებლო ორგანო - ერთპალატიანი პარლამენტი (230 წევრი).
  • ადმინისტრაციული დაყოფა. პორტუგალიის რესპუბლიკის შემადგენლობაში შედის 5 პროვინცია (distrito) - ალენტეჟუ, ალგარვი, ცენტრი, ლისაბონი და ტეჟუს ველი, ჩრდილოეთი და 2 ავტონომიური რაიონი (região autónoma) - აზორის კუნძულები და კუნძული მადეირა.

დემოგრაფია[რედაქტირება]

ეკონომიკა[რედაქტირება]

პორტუგალია განვითარებული ინდუსტრიულ-აგრარული ქვეყანაა, ე.ე.პ. მოცულობით (109 მლრდ $) მას მსოფლიოში 34-ე ადგილი უკავია.

  • ე.ე.პ. სტრუქტურა (%) - სოფლის მეურნეობა - 4, მრეწველობა - 36, მომსახურება - 60;
  • ე.ე.პ. (1 სულზე) - 11.010 $.
  • ექსპორტი - ტანსაცმელი, ფეხსაცმელი, პორტვეინი და ღვინოები, თევზის კონსერვები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია.
  • ბიუჯეტი - 45,000 მლნ $.
  • ვალუტა - ევრო (EUR); 2002 წლამდე ესკუდო.

ღირსშესანიშნაობები[რედაქტირება]

ვასკო და გამას ხიდი ყველაზე გრძელი ხიდია ევროპაში

ისტორია[რედაქტირება]

Searchtool-80%.png მთავარი სტატია : პორტუგალიის ისტორია.

1926-74 წლებში ქვეყანას მართავდნენ დიქტატორები, მხოლოდ მიხაკების რევოლუციის შედეგად გახდა შესაძლებელი დემოკრატიული მმართველობის შემოღება. 1986 წლიდან ევროპის კავშირის წევრია.

მემკვიდრეობა[რედაქტირება]

ცნობილი პორტუგალიელები[რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება]

Commons-logo.svg
ვიკისაწყობში? არის გვერდი თემაზე:
  1. Constituição da República Portuguesa - D.R.E. (Constitution of the Portuguese Republic) Portuguese. Diário da República Electrónico (2 April 1976). წაკითხვის თარიღი: 16 August 2013.
  2. Blanco de Morais, Carlos (2011). A Constituição Revista — Parte III Constituição da República Portuguesa: Semipresidencialismo "on probation?" (Portuguese). Lisboa, Portugal: Fundação Francisco Manuel dos Santos, გვ. 65–71. ISBN 978-989-8424-28-0. წაკითხვის თარიღი: 16 August 2013. 
  3. Araújo, António; Blanco de Morais, Carlos; Campos e Cunha, Luís; M. Cardoso da Costa, José Manuel; Costa Lobo, Marina; Duarte, David; Duarte, Tiago (2011) A Constituição Revista (Portuguese). Lisboa, Portugal: Fundação Francisco Manuel dos Santos, გვ. 143. ISBN 978-989-8424-28-0. წაკითხვის თარიღი: 16 August 2013. 
  4. Veser, Ernst (1997). Semi-Presidentialism-Duverger's Concept — A New Political System Model (English (mostly), Traditional Chinese (few)). Department of Education, School of Education, University of Cologne, გვ. 39–60. წაკითხვის თარიღი: 20 August 2013. 
  5. (პორტუგალიური) Público, "Portugal tem 92.212 quilómetros quadrados, por enquanto..." Accessed on 2 July 2012.
  6. (პორტუგალიური) [1]. Accessed on 17 June 2014.
  7. (პორტუგალიური) Portugal. Censos 2011 (ine.pt)
  8. 8.0 8.1 8.2 8.3 Portugal. International Monetary Fund. წაკითხვის თარიღი: April 2014.
  9. Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC). Eurostat Data Explorer. წაკითხვის თარიღი: 13 August 2013.
  10. 2014 Human Development Report Summary pp. 21–25. United Nations Development Programme (2014). წაკითხვის თარიღი: 27 July 2014.
  11. The Euromosaic study, Mirandese in Portugal, europa.eu – European Commission website. Retrieved January 2007. Link updated December 2011