Karakalpakstano

Karakalpakstano
uzbeke: Qoraqalpog‘iston Respublikasi, karakalpake: Qaraqalpaqstan Respublikasi
aŭtonoma respubliko
Fortreso Ayaz Kal en ĥanato Ĥorezmo
Flago Blazono
Lando	Uzbekio
Riveroj	Amudarjo, Sirdarjo
Ĉefurbo	Nukus
Areo	164 900,0 km² (16 490 000 ha)
Loĝantaro	1 727 813 (komence de 2008)
Denseco	10,48 loĝ./km²
Dezerto	Kizilkumo
Horzono	UTC (UTC+4)
ISO 3166-1	UZ-QR
Vikimedia Komunejo: Karakalpakstan

Karakalpakstano (karakalpake Qaraqalpaqstan Respublikasi, Qaraqalpaqstan [nova latinalfabeta literumo]; Қарақалпақстан Республикасы, Қарақалпақстан [malnova cirilalfabeta literumo]; uzbeke Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Qoraqalpog‘iston), oficiale Respubliko Karakalpakstano aŭ Respubliko Karakalpakio, estas aŭtonoma respubliko en la okcidento de Uzbekio, proksime de la lago Aralo. Ĝi kovras areon de 164 900 km² kaj komence de la jaro 2008 en ĝi vivis 1 727 813 loĝantoj. La ĉefurbo estas Nukus.

Geografio

Oriente de la areo situas la dezerto Kizilkumo, okcidente la ebenaĵo Ustjurt, kaj meze la delto de la rivero Amudarjo.

La akvo en la lago Aralo dum la lastaj jardekoj pli kaj pli malmultiĝis, ĉar la antaŭaj alfluoj per la riveroj Amudarjo kaj Sirdarjo pro tre fortiĝinta akvigo de kotonoplantejoj kaj aliaj agrikulturaj areoj ne plu atingas la lagon. Tio en la lastaj jardekoj gvidis al fortaj ekologiaj ŝanĝoj en la tuta regiono, al klimataj kaj geologiaj ŝanĝoj - sume al ekologia katastrofo. La bordoj de la lago retiriĝis de la tradiciaj havenurboj kaj ripozlokoj. Granda nombro de ŝipoj nun seke kuŝas sur sabla kaj sala fundo de la lago, anstataŭ en la akvo, kaj donas la impreson kvazaŭ temus pri "ŝipa tombejo".

Loĝantaro

La loĝantaro je po triono konsistas el karakalpakoj, el uzbekoj kaj kazaĥoj.

Politiko

La aŭtonoma respubliko havas propran parlamenton, propran ministraron kaj propran flagon. La karakalpaka lingvo kaj la uzbeka lingvo estas la du oficialaj lingvoj de la regiono.

Unu el la vicgvidantoj de la Parlamento de Uzbekio (Oliy Majlis) estas reprezentanto de la aŭtonoma respubliko - ĉiam tiu, kiu momente estas la gvidanto de la Parlamento de Karakalpakistano (Joqargʻi Kenʻes).

Administra divido

Karakalpakstano estas dividita en 14 distriktojn (karakalpake rayon laŭ la paralela rusa vorto, uzbeke tuman) kaj en 7 eksterdistriktajn urbojn (karakalpake qalas, uzbeke shahar). La eksterdistriktaj urboj estas Beruniy (uzbeka nomo; karakalpake Biruniy), Nukus (No'kis), Taxiatosh (Taxıyatas), Toʻrtkoʻl (To'rtku'l), Xoʻjayli (Xojeli), Chimboy (Chimbay) kaj Qoʻngʻirot (Qon'rat). La distrikto Kegeyli en sia nuna formo ekestis en 2004 per kunigo de la antaŭaj du distriktoj Kegeyli kaj Boʻzatov (Buzatov; ĉefloko estis Qozonketkan/Qazanketken).

distriktoj de Karakalpakstano

n-ro	distrikto	ĉefloko	n-ro	distrikto	ĉefloko	n-ro	distrikto	ĉefloko	n-ro	distrikto	ĉefloko
1	Amudaryo A'mu da'rya	Mangʻit Man'g'ıt	5	Kegeyli Kegeyli	Kegeyli Kegeyli	9	Qongʻirot Qon'rat	Qongʻirot Qon'rat	13	Toʻrtkoʻl To'rtku'l	Toʻrtkoʻl To'rtku'l
2	Beruniy Biruniy	Beruniy Biruniy	6	Moʻynoq Moynaq	Moʻynoq Moynaq	10	Qoraoʻzak Qarao'zek	Qoraoʻzak Qarao'zek	14	Xoʻjayli Xojeli	Xoʻjayli Xojeli
3	Chimboy Chimbay	Chimboy Chimbay	7	Nukus No'kis	Oqmangʻit Aqman'g'ıt	11	Shumanay Shomanay	Shumanay Shomanay	la uzbekaj nomoj estas la uzbekaj, la subaj la karakalpakaj/small>
4	Ellakqala Ellikqala	Boʻston Bustan	8	Qanlikoʻl Qan'lıku'l	Qanlikoʻl Qan'lıku'l	12	Taxtakoʻpir Taxtako'pir	Taxtakoʻpir Taxtako'pir

Historio

Ĝis la jaro 1924 la nordo de la regiono kun la regiono de la dezerto Kizilkumo apartenis al la Kirgiza ASSR ene de la Rusia Soveta Socialisma Respubliko - la nuna Kazaĥio. La sudo de Karakalpakstan ĝis la jaro 1924 estis parto de la Ĥorazma Popola Soveta Respubliko (ĝis 1920 Ĥanlando de Ĥiva). Ekde la 27-a de oktobro 1924 la nordo kaj sudo konsistigis komunan administran regionon - unue kiel aŭtonoma oblasto, ekde la 20-a de marto 1932 kiel Karakalpaka Aŭtonoma Soveta Socialisma Respubliko, post la 5-a de decembro 1936 kiel parto de Uzbeka SSR, kaj post 1991 de la postsocialisma Respubliko Uzbekio.

Ekonomio

La ĉefaj ekonomiaj branĉoj estas la prenado de nafto kaj gaso, de saloj kaj fosfatoj el la tero, la akvige subtenata kultivo de kotono kaj rizo, la bredado de ŝafoj kaj silkraŭpoj kaj la tekstila industrio - surbaze de la produktata lano kaj silko.

Por havi sufiĉan akvon por la kultivo de kotono, ordonita de Jozef Stalin, granda kvanto el la akvo de la riveroj Amudarjo kaj Sirdarjo estis forkondukita en sennombrajn kanaletojn, tiel ke multe maltro da rivera akvo atingas la lagon Aralo, kiu sekve pli kaj pli malaperas.

Eksteraj ligiloj

• fotoj pri Karakalpakstano (anglalingva retejo)