Sivas (il)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Şuraya atla: kullan, ara
Bu madde bir il hakkındadır. Şehir için Sivas (merkez) sayfasına bakınız.
Sivas
—  İl  —
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Sivas haritası
Sivas haritası
Ülke Türkiye
Coğrafi bölge İç Anadolu
Yönetim
 - Vali Alim Barut
Yüzölçümü
 - Toplam 28,488 km2 (11 mi2)
Nüfus (2014)[1]
 - Toplam 623.116
 - Yoğunluk 22,41/km² (58/sq mi)
 - Kır 176.453
 - Şehir 446.663
Zaman dilimi DAZD (+2)
 - Yaz (YSU) DAYZD (+3)
İl alan kodu 346
İl plaka kodu 58
İnternet sitesi: www.sivas.gov.tr

Sivas, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesinde yer alan bir il. Sivas ili, Mezopotamya ve arasında kervanların geçtiği bölgede olduğu için, Selçuklular döneminde tüccarların ziyaret ettiği bir merkez haline gelmiştir. Türkiye'de Konya'dan sonra en çok Selçuklu eserinin bulunduğu il Sivas'tır. 13.yüzyıl'a ait Gök Medrese, Çifte Minareli Medrese ve Mavi Medreseleri çini sanatı açısından mutlaka görülmeye değer yerlerdir. Ulu Camii ise 1100 yılında inşaa edilmiştir. Ayrıca Sivas, Türkiye'nin yüzölçümü açısından en büyük ikinci ilidir. Toplam nüfusu 623.116, merkez nüfusu 319.532'dir.

Sivas Kızıldağ'dan doğan Kızılırmak, Köse Dağı'ndan doğan Yeşilırmak ve yine Köse Dağı'ndan doğan Fırat'ın en önemli kollarından biri olan Karasu Nehri, Sivas ili sınırları içinde doğmaktadır. Sivas coğrafi açıdan kıraç, yeşili az, sert iklimli bir yerdir. İkliminin elverdiği ölçüde yetiştirilebilen ancak tahıl ürünleri, şeker pancarı, patates gibi ürünlerdir.

Türk Kurtuluş Savaşı'nın temellerinin atıldığı, Selçuklu devrinin dev eserleriyle süslü, yüzölçümü bakımından Konya'dan sonra ikinci sırada yer alan bir ilimiz. Sivas ili topraklarının büyük kısmı İç Anadolu'nun yukarı Kızılırmak bölümünde diğer kısımları ise Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgesinde olup, 35° 50’ ve 38° 14’ doğu boylamları ile 38° 32’ ve 40° 16’ kuzey enlemleri arasında yer alır. Kuzeyden Giresun, Ordu ve Tokat; doğudan Erzincan; güneyden Malatya, Kahramanmaraş, Kayseri; batıdan Yozgat illeriyle çevrilidir. Trafik numarası 58’dir.

Sivas'da Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır.[2]

Adlandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin adı kentin antik dönemdeki adı olan Sebastia sözcüğünün evrimleşerek Türkçeleşmesiyle bugünkü halini almıştır. Sebastia ismi de Yunancada saygıdeğer, yüce anlamına gelir ki, Latince Augustus'un Yunanca karşılığıdır. Bu da Pontuslar tarafından kurulan kentin Roma İmparatoru Augustus onuruna onun ismiyle adlandırıldığına delalet eder.

Halk arasindaki rivâyetlere göre ise Sivas kurulmadan önce ulu ağaçlar altında kaynayan üç pınar varmış. Bu pınar Tanrıya şükür, ana ve babaya minnet ve küçüklere şefkat duygularını ifâde edermiş. Bu üç pınara “Sipas Suyu” denirmiş. Zamanla mukaddes sayılan bu üç pınarın etrâfında küçük bir yerleşim merkezi kurulmuş ve “Sipas” ismi verilmiştir. Diğer bir rivâyete göre ise Sivas ismi eski kavimlerden “Sibasipler”den gelmektedir. Sivas ilk çağlarda Talavra, Megalapolis, Karana ve Diyapolis isimleriyle anılmıştır.

Sivas ismi ile ilgili bir başka rivâyete göre ise, kentin adı Farsçada “üç değirmen” mânâsına gelen “Sebast” kelimesinden gelmektedir; Sebast ismi zamanla halk dilinde Sivas olarak yerleşmiştir. Sivas ismi bu şekilde oluşmuştur

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Üç vadi arasındadır. Sivas halkının büyük çoğunluğu çeşitli zamanlarda bölgeye yerleşmiş Türkmenlerdir. İlde Kafkasya göçmenleri de mevcuttur. Kızılırmak Havzası; kenti İç Anadolu iklimine, Yeşilırmak; Karadeniz, Fırat Havzası ise Doğu Anadolu iklimine bağlamaktadır. Bu üç su, üç yol, üç farklı kültür demektir.

Kuzeyden Kelkit vadisi, doğuda Köse Dağları'nın uzantısı olan Kuruçay vadisi ve Yaman Dağı, güneyde Kulmaç Dağı, Tahtalı Dağları'nın uzantılarıyla, Hezanlı Dağı, batıda Karababa, Akdağlar ve İncebel Dağları gibi yükseklikler çizer kentin doğal sınırlarını.

35 derece-50 dakika ve 38 derece-14 dakika doğu boylamlarıyla, 38 derece-32 dakika ve 40 derece-16 dakika kuzey enlemleri arasında kalan il, 28,488 km2 lik yüzölçümü ile Türkiye'nin toprak bakımından ikinci büyük ili olan Sivas'ın il topraklarının büyük bölümü Kızılırmak, bir bölümü de Yeşilırmak ve Fırat havzalarına girer.

İl alanı kuzeyden Kelkit Vadisi, doğudan Köse Dağları'nın uzantıları, Kuruçay Vadisi ve Yama Dağı, güney­den Kulmaç Dağları, Tahtalı Dağları'nın uzantıları ve Hezanlı Dağı, batıdan Karababa, Akdağlar ve incebel Dağları gibi doğal sınırlarla çevrilidir. Kızılırmak, Kelkit Çayı, Tozanlı Çayı, Yıldız Irmağı, Çallı Çayı ve Tohma Çayı en önemli akarsularıdır.

Sarkışla-Gemerek Ovası. Yıldızeli (Bedehdun) Ovası, Suşehri Ovası, Tohma Vadisi, Kızılırmak Vadisi. Çallı Suyu Vadisi ve Kelkit Vadisi ilin belli beşli tarım alanları ve ulaşımı belirleyen önemli alanlarıdır.

Sivas ilinde ağırlıklı yeryüzü seklini platolar oluşturmakladır, il oranının % 47,6'sı platolarla, % 46,2'si dağlarla, %6,2'si ise ovalarla kaplıdır. Sivas'ın en büyük platosu Uzunyayla'dır. Ayrıca, Uzunyayla'ya oranla daha zengin otlaklara sahip olan Meraküm Platosu da ilin ender yüksek düzlüklerindendir.

Kuzey Anadolu Dağlarıyla Güney Anadolu Dağlarının birbirine yaklaştığı bir yöre olan Sivas il alanında kıvrılma ve yükselmeler sırasında bazı kesimler Çöküntüye uğramıştır. Bu çöküntü alanları ilin önemli su merkezlerinden olan gölleri oluşturmuştur. Hafik Gölü, Tödürge Gölü, Lota Gölleri, Gürün - Gökpınar Gölü bu göllerden bazılarıdır.

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sivas il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Değişim Sıra Oran Kır - Şehir Erkek - Kadın
1965[3] 705.186 — 10  %2.25 536.501  
  %76
%24  
  168.685 350.377  %49.7  %50.3 354.809
1970[4] 731.921 %4 Dark Green Arrow Up.svg 11  %2.06 520.547  
  %71
%29  
  211.374 358.440  %49  %51 373.481
1975[5] 741.713 %1 Dark Green Arrow Up.svg 13  %1.84 503.395  
  %68
%32  
  238.318 375.507  %50.6  %49.4 366.206
1980[6] 750.144 %1 Dark Green Arrow Up.svg 17  %1.68 476.929  
  %64
%36  
  273.215 372.771  %49.7  %50.3 377.373
1985[7] 772.209 %3 Dark Green Arrow Up.svg 21  %1.52 456.873  
  %59
%41  
  315.336 382.806  %49.6  %50.4 389.403
1990[8] 767.481 -%1 Red Arrow Down.svg 24  %1.36 385.534  
  %50
%50  
  381.947 383.155  %49.9  %50.1 384.326
2000[9] 755.091 -%2 Red Arrow Down.svg 29  %1.11 333.287  
  %44
%56  
  421.804 383.254  %50.8  %49.2 371.837
2007[10] 638.464 -%15 Red Arrow Down.svg 32  %0.9 222.503  
  %35
%65  
  415.961 320.557  %50.2  %49.8 317.907
2008[11] 631.112 -%1 Red Arrow Down.svg 32  %0.88 225.343  
  %36
%64  
  405.769 316.848  %50.2  %49.8 314.264
2009[12] 633.347 %0 Dark Green Arrow Up.svg 32  %0.87 215.591  
  %34
%66  
  417.756 318.905  %50.4  %49.7 314.442
2010[13] 642.224 %1 Dark Green Arrow Up.svg 32  %0.87 208.292  
  %32
%68  
  433.932 328.304  %51.1  %48.9 313.920
2011[14] 627.056 -%2 Red Arrow Down.svg 32  %0.84 201.759  
  %32
%68  
  425.297 314.206  %50.1  %49.9 312.850
2012[15] 623.535 -%1 Red Arrow Down.svg 32  %0.82 195.109  
  %31
%69  
  428.426 311.893  %50  %50 311.642
2013[16] 623.824 %0 Dark Green Arrow Up.svg 32  %0.81 184.260  
  %30
%70  
  439.564 311.798  %50  %50 312.026

Değişim, bir önceki nüfus sayımına göre artış veya azalış yüzdesidir. Sıra, Sivas il nüfusunun Türkiye illeri arasındaki sıralamasıdır. Oran, Sivas il nüfusunun, Türkiye nüfusuna oranıdır.

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Ortaköy Çermik, Şarkışla ilçesinin Ortaköy köyüne bağlı bir kaplıcadır.Kaplıca suyu 246 metre aşağıdan çıkmaktadır.Kaplıcanın suyu sıcaktır yaz kış 37 derecedir ve kükürtlüdür kükürtlü olmasından dolayı birçok cilt ve kemik hastalığına iyi gelmektedir.Kaplıcada 15 adet oda 25'e 10 metre bir adet açık havuz, bayanlar ve erkek için ayrı 2 havuz ve 1 adet özel aile havuzu bulunmaktadır.Ayrıca kaplıca Kızılırmak nehrine çok yakın bulunduğundan dolayı kaplıca çevresi doğanın çok iyi bir şekilde sergilendiği bir mekandır.Kaplıca ilçe merkezine 18 km uzaklıktadır asfalt yolu bulunmaktadır.

Sivas soğuk çermik, İl merkezine 19 km. uzaklıkta, Başıbüyük Köyü'nün girişinde olup, suyun sıcaklığı 28 derecedir. Konaklama tesislerinin yanı sıra çoğunlukla çadır kurulmaktadır. Kaplıca çevresi ilginç bir topografya ve bitki örtüsüne sahiptir. Kaplıca suyu içildiğinde mide, bağırsak ve safrakesesi hastalıklarına iyi gelmektedir.

Yıldızeli sıcak çermik, Sivas Yıldızeli yolu üzerinde sivasa yaklaşık 30 km, Yıldızeline 16 km uzaklıkta olup toplu taşıma araçları ile ulaşmak mümkündür

Gürün-Gökpınar,Suyu çok temiz ve duru olan Gökpınar Gölü, Gürün’e 10 km. uzaklıktadır. Doğal güzellikleri ve alabalıklarıyla ünlü olan göl; dipten gelen kaynaklarla beslenmektedir.Turkuaz ve mavi yeşil renklerinin her tonunu bünyesinde barındıran gökpınar bir dünyaca ünlü bir doğa harikasıdır.

Kangal balıklı çermik, Sivas'a 96 km. , Kangal ilçe merkezine 13 km. uzaklıkta olup sivastan her saat başı toplu taşıma araöları ile varmak mümkündür.Kangal Balıklı Kaplıca; Türkiye'deki termal kaplıcaları içerisinde kendine özgü bir yeri vardır. Tedavi özelliği itibari ile dünyada bir benzerini bulmanın mümkün olmadığı kaplıca, ilmi ve tıbbi bir mucizeyi "Sedef Hastalığını tedavi ederek" sergilemektedir.

Divriği Ulu Camii Sivas Divriği ilçesi merkezinde bulunmaktadır. Divriği ulu cami ve Daru'ş-şifası adıyla dünya sanat tarihinde yer alan bu eşsiz eser, Anadolu Selçuklu Devleti Mengücek Oğulları Beyliği döneminde (1228) Mengücek Beyi Ahmet Şah tarafından, Şifahane ise Ahmet Şah'ın eşi Melike Turan tarafından yaptırılmıştır.UNESCO tarafından DÜNYANIN 8. HARİKASI olarak gösterilip koruma altına alınmıştır.

Kongre Müzesi 4 Eylül 1919'da Türkiye Cumhuriyetinin temellerinin oluşturulduğu 4 EYLÜL SİVAS KONGRESİ'nin gerçekleştirildiği ihtişamlı binadır.Şu an müze olarak kullanılmakta olup müze içersinde Mustafa Kemal ATATÜRK'ün birçok şahsi eşyası ve Selçuklu,Osmanlı zamanından birçok tarihi eser sergilenmektedir.Müze kent meydanındadır.

Şehirde birçok Selçuklu ve Osmanlı eserleri bulunmaktadır:

  • Osman Ağa Konağı
  • Ali Baba Konağı
  • Taş Han
  • Behram Paşa Hanı
  • Ziya Bey Kütüphanesi
  • Kale Camii
  • Ulu Camii
  • Kargakalesi Köyü
  • Eğri Köprü
  • Kesik Köprü
  • Güdük Minare
  • Meydan Hamamı
  • Meydan Camii

Şehir dışı diğer tarihi yapılar:

  • Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Divriği)
  • Divriği Kalesi ve Kale Camisi (Divriği)
  • Yıldız köprüsü (Yıldızeli-Sivas karayolu Yıldız Nehri üzeri)
  • Tödürge Kaya Mağaraları (Zara)
  • Doğanşar Kalesi (Doğanşar)

Doğa Harikaları:'

  • Dipsiz Göl (Doğanşar)
  • Eğriçimen Yaylası (Koyulhisar)
  • Sızır Şelalesi (Gemerek)
  • Hafik Gölü ve Lota Gölü (Hafik)
  • Tödürge Gölü (Zara)
  • Gökpınar Gölü (Gürün)
  • Tekeli Dağı (Doğanşar)
  • Boğazköy
  • Kızılçan (Zara - Canova)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDTT4TV. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  2. ^ Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996)
  3. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtmPZwJ0. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  4. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bto1YgzI. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  5. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtqyzYvG. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  6. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuzMOtM. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  7. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btx6OE0X. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  8. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtymIOVs. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu0xkgt9. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu2IGyfA. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCCX1Eg. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEIgRn7. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuFxsYIP. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuHC1AMa. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxwIf88. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  16. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPVHZVZv. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Flag of Turkey.svg Türkiye portali
Sivas'ın ilçeleri
İl merkezi
Bağlı ilçeler
Türkiye Türkiye'nin illeri
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sivas_(il)&oldid=15858704" adresinden alındı.