Кытай Җөмһүрияте

Кытай Республикасы кыт. 中華民國 (Zhōnghuá Mínguó) Тайвань Байрак Илтамга Ил көе: Өч милли принцип Бәйсезлек 10 октябрь, 1911 ел Дәүләт төзелеше танылмаган дәүләт Идарә итү формасы республика Рәсми тел кытай теле Башкала Тайпей Эре шәһәрләр Тайпей, Гаосюн президент Ма Инцзю премьер-министр У Дуньи Мәйдан – Барлыгы – % Су 36 191 км² 10,3% Халык саны – Барлыгы (2009) – Тыгызлык 23 119 772 кеше 639 кеше/км² Акча яңа тайвань доллары Вакыт UTC +8 Пәрәвез домены .tw Телефон коды 886

Кытай Республикасы (кыт. трад. 中華民國, гади. 中华民国, пиньинь Zhōnghuá Mínguó, палл. {{{4}}}; еш кына дәүләтнең төп территориясен тәшкил итүче Тайвань утравының исеме буенча Кытай Республикасын Тайва́нь дип атыйлар) — Көнчыгыш Азиядә урнашкан өлешчә танылган дәүләт. Элек бер партияле системалы һәм хакимияте барлык Кытайга җәелгән дәүләт була, бүгенге көндә исә Тайвань утравын һәм аның тирәсендәге вак утрауларны үз кулында тотучы демократик дәүләт. БМОга нигез салучыларның берсе була.

Географик урнашуы

«Тайвань өлкәсе» дип үз эченә Тайвань, Пенху, Цзиньмень, Мацзу һәм башка вак утрауларны үз эченә алучы һәм якынча 36 191 км² мәйдан биләүче территория атала.

Тайвань утравының озынлыгы 394 км һәм иң киң урынында 144 км тәшкил итә. Яр сызыгы озынлыгы 1566 км (Пенху архипелагы утрауларын да исәпкә кертеп). Материктан киңлеге 130дан 220 кмга кадәр булган Тайвань бугазы белән аерылган.

Дәүләт гимны

三民主義

三民主義，吾黨所宗，

以建民國，以進大同。

咨爾多士，為民前鋒；

夙夜匪懈，主義是從。

矢勤矢勇，必信必忠；

一心一德，貫徹始終。

Тайвань диалектындагы транскрипциясе:

Sān’mín’ chǔyì

Sān’mín’ chǔyì, wú dǎng sǒ chūng,

Yǐ jiàn Mín’guó, yǐ jìn Dàtóng.

Zī ě duō shì, wèi mín qiánfēng;

Sù yè fěi xiè, Zhǔyì shì cóng.

Shǐ qín shǐ yǒng, bì xìn bì chōng;

Yì xīn yì dé, guànchè shǐ chōng.

Путунһуа транскрипциясе:

Sānmín zhǔyì, wú dǎng suǒ zōng,

Yǐ jiàn mínguó, yǐ jìn dàtóng.

Zī ěr duō shì, wèimín qiánfēng;

Sùyè fěi xiè, zhǔyì shì cóng.

Shǐ qín shǐ yǒng, bì xìn bì zhōng;

Yīxīn yī dé, guànchè shǐzhōng.

Тәрҗемәсе:

San’min’ çui – bezneñ teräk:

İrekle ildä – xörriät.

Härbarçabız – yaqın tuğan,

Qaharmannar iñen quyğan.

Qıyu bulıyq, zatlı bulıyq,

İlebezne saqlap qalıyq.

Ber fikerdä, ber teläktä,

Urtaq maqsat – här yöräktä.

Административ бүленеш

Муниципалитетлар

Кытай Республикасы тарафыннан кәнтрүл астында тотылган территорияләрнең административ бүленеше

市 [shì] шәһәр, муниципалитет

Шәһәр	Кытай иероглифлары	Пиньинь	Традицион инглиз язылышы	Язылу варианты
Тайпей	臺北市, 台北市	Táiběi	Taipei	Taibei
Гаосюн	高雄市	Gāoxióng	Kaohsiung	Gaoxiong

Өязләр

縣 (гади. 县) [xiàn] өяз, өлкә. (台灣省, 臺灣省)

Тайвань провинциясендә:

Өяз	Оригиналь аталышы	Пиньинь	Традицион (альтернатив) инглиз язылышы	Башкала
Чжанхуа өязе	彰化縣	Zhānghuà	Changhua (Zhanghua)	Чжанхуа (彰化)
Цзяи өязе	嘉義縣	Jiāyì	Chiayi (Jiayi)	Тайбао (太保)
Синьчжу өязе	新竹縣	Xīnzhú	Hsinchu (Xinzhu)	Чжубей (竹北)
Хуалянь өязе	花蓮縣	Huālián	Hualien (Hualian)	Хуалянь (花蓮)
Гаосюн өязе	高雄縣	Gāoxióng	Kaohsiung (Gaoxiong)	Феншань (鳳山)
Мяоли өязе	苗栗縣	Miáolì	Miaoli	Мяоли (苗栗)
Наньтоу өязе	南投縣	Nántóu	Nantou	Наньтоу (南投)
Пенху өязе	澎湖縣	Pénghú	Penghu (Pescadores)	Магун (馬公)
Пиндун өязе	屏東縣	Píngdōng	Pingtung (Pingdong)	Пиндун (屏東)
Тайчжун өязе	台中縣	Táizhōng	Taichung (Taizhong)	Феньюань (豐原)
Тайнань өязе	台南縣	Táinán	Tainan	Синьин (新營)
Тайпей өязе	台北縣	Táiběi	Taipei (Taibei)	Баньцяо (板橋)
Тайдун өязе	台東縣	Táidōng	Taitung (Taidong)	Тайдун (台東)
Таоюань өязе	桃園縣	Táoyuán	Taoyuan	Таоюань (桃園)
Илань өязе	宜蘭縣	Yílán	Ilan (Yilan)	Илань (宜蘭)
Юньлинь өязе	雲林縣	Yúnlín	Yunlin	Доулю (斗六)

Фуцзянь провинциясендә: (福建省)

Өяз	Кытай иероглифлары	Пиньинь	Традицион (альтернатив) инглиз язылышы	Башкала
Ляньцзян өязе (Мацзу утраулары)	連江縣	Liánjiāng	Lienchiang (Lianjiang) яки Matsu Islands (Mazu Islands)	Наньгань (南竿)
Цзиньмен өязе	金門縣	Jīnmén	Kinmen яки Chinmen (Jinmen)	Цзиньчен (金城)

Провинциаль муниципалитетлар (市)

Шәһәр	Кытай иероглифлары	Пиньинь	Традицион (альтернатив) инглиз язылышы
Цзяи	嘉義市	Jiāyì	Chiayi (Jiayi)
Синьчжу	新竹市	Xīnzhú	Hsinchu (Xinzhu)
Цзилун	基隆市	Jīlóng	Keelung яки Chilung (Jilung)
Тайчжун	台中市	Táizhōng	Taichung (Taizhong)
Тайнань	台南市	Táinán	Tainan

Халкы

2009 ел исәбе буенча Кытай Республикасы халык саны 23 119 772 кеше. Халык тыгызлыгы буенча ул дөньяда 15 урынны алып тора. Көнбатыш ярында халык тыгызлыгы көнчыгыш ярына караганда югарырак.

Халыкның күпчелеге шәһәр агломерацияләрендә яши. Алар арасында иң эреләре: Тайпей (6 607 115 кеше), Гаосюн (2 752 008), Тайчжун — Чжанхуа (2 161 327), Таоюань (1 814 437), Тайнань (1 237 886), Синьчжу (671 464), Цзяи (373 417). Барысы да көнбатыш ярда урнашканнар. Иң эре шәһәрләр: Тайпей (2 620 273), Гаосюн (1 526 128), Тайчжун (1 067 366), Тайнань (768 891), Синьчжу (396 983), Цзилун (390 299), Цзяи (272 718).

Милләтләр һәи телләр

Тайвань халкының 98 % — этник кытайлар (хань), 2 % — «гаошань»-аборигеннар (Тайвань утравының борынгы халкы). Рәсми тел — кытайча (гоюй), ләкин күпчелек кытай теленең тайвань һәм хакка диалектларында сөйләшә.

Дин

Халыкның 94 % буддизм, даосизм һәм конфуций дине иярүчеләре булып киләләр. 4,5 % азрагы - христианлык һәм ислам динен тота.