Austria
Austria (
pronunciación (axuda · info)) (en alemán: Österreich, [ˈøːstɐˌʁaɪç] (axuda · info)), oficialmente República de Austria ( pronunciación (axuda · info)) (en alemán: Republik Österreich, [Republik Österreich] (axuda · info))), é un estado da Europa central sen saída cara o mar, con máis de 8,5 millóns de habitantes.[2] Fai fronteira con Alemaña e a República Checa ao norte, Eslovaquia e Hungría ao leste, Eslovenia e Italia ao sur, e Suíza e Liechtenstein ao oeste. O territorio de Austria abrangue 83.872 quilómetros cadrados e posúe un clima temperado e alpino. O terreo austríaco é altamente montañoso debido á presenza dos Alpes, polo que tan só o 32% do país se atopa por debaixo dos 500 metros, sendo o seu punto máis alto 3.798 metros.[3] A meirande parte da poboación fala en lingua alemá, a cal é o idioma oficial da República.[4][5] A parte do alemán, son linguas rexionais oficiais o croata, o esloveno e o húngaro.
As orixes de Austria datan da época do Imperio Romano, cando un reino celta foi conquistado polos romanos ao redor do ano 15 a.C.. Ese territorio pasou a ser a mediados do século I a provincia romana de Noricum, nun área que se correspondería aproximadamente ao actual país. No ano 788 d.C., o rei franco Carlomagno conquistou a area e introduciu o cristianismo. Baixo a dinastía Habsburgo, Austria converteuse nunha das principais potencias europeas.[6][7] En 1867, o Imperio Austríaco foi pasou ser Austria-Hungría.
O Imperio Austro-Húngaro colapsou en 1918 co fin da Primeira Guerra Mundial, sendo estabelecida en 1919 a Primeira República Austríaca. No Anschluss de 1938, Austria foi ocupada e anexionada pola Alemaña nazi.[8] Esta situación durou até a fin da Segunda Guerra Mundial en 1945, despois de que o país fose ocupado polas forzas aliadas, sendo restaurada a súa antiga constitución democrática. En 1955, despois da restauración definitiva do Estado, Austria declarouse permanentemente neutral.
Hoxe, Austria é unha democracia parlamentar composta por nove estados federais. A capital, é cidade máis grande do país, con 1,7 millóns de habitantes, é Viena.[9] Austria é ademais un dos países máis ricos do mundo, cun PIB nominal per cápita de 43.723 dólares estadounidenses. O país desenvolveu pois un alto nivel de vida, e en 2008 era o número catorce do mundo en Índice de Desenvolvemento Humano. Austria é membro das Nacións Unidas dende 1955, forma parte da Unión Europea dende 1995 e é membro fundador da OCDE.[10] Austria tamén asinou o Acordo de Schengen en 1995,[11] adoptando como moeda o euro en 1999.
Índice
Etimoloxía[editar | editar a fonte]
O nome alemán de Austria, Österreich, deriva da lingua alto alemá antiga na que se lle denominaba Ostarrîchi, cuxo significado é territorio ou dominio oriental. O primeiro manuscrito onde rexistra esta denominación é o "Ostarrîchi document" de 996 subscrito polo emperador Otón III. A finalidade do texto foi determinar a área gobernada polo conde de Babenberg, Henrique I e, igualmente, sometela á xurisdición do bispo de Frisia. A zona indicada no documento corresponde maiormente ao actual estado austríaco (Land) chamado Burgenland. O nome Austria deriva dunha errónea latinización da palabra xermánica "Leste" (Öst) en "austrō" ou "auster" (metaforicamente significan austral, austrālis). O termo Ostarrîchi, de onde deriva Österreich/Austria, orixinouse probablemente na denominación latina do territorio: Marchia Orientalis.
A súa tradución é marca oriental ou límite oriental, xa que a súa situación xeográfica situábaa no límite sur-oriental do Sacro Imperio Romano. Isto motivo que un nome alternativo para o devandito territorio fose Ostmark. Con todo, o historiador austríaco Friedrich Heer, no seu libro Der kampf um die österreichische identität (A loita pola identidade austríaca), sostén que a denominación germánica Ostarrîchi non foi unha tradución da denominación latina de Marchia Orientalis. A súa orixe remóntase a 2.500 anos antes de Cristo coa cultura celta de Hallstatt que denominaron á zona como Norig, en que No- ou Nor- significa oriental e Rig, que é a orixe da palabra alemá Reich, pode traducirse como dominio ou territorio. A conquista romana habería latinizado o nome como Noricum, pero sen perder o significado intrínseco. O que determinaría o nome primitivo de Ostarrîchi e, con iso, as actuais denominacións de Österreich e Austria.
Historia[editar | editar a fonte]
Prehistoria e Idade Media[editar | editar a fonte]
Colonizada xa dende tempos prehistóricos, as terras centroeuropeas que hoxe son coñecidas como Austria foron habitadas por tribos prerromanas, incluíndo os celtas. Despois da caída do Imperio Romano, do cal a maior parte de Austria foi parte (todo o territorio baixo o Danubio), a área foi invadida por bávaros, eslavos e avaros. Carlomagno conquistou o territorio no ano 788 e promoveu a colonización e a cristianización da zona. Como parte do leste de Francia, as áreas do centro da actual Austria pertencían á casa dos Babenberg. O territorio era coñecido como marchia orientalis e fora dado a Leopoldo de Babenberg en 976.
O primeiro documento que amosa o nome de Austria data do ano 996 onde está escrito Ostarrîchi, referíndose o territorio dos Babenberg. O termo Ostmark parece ser unha tradución do termo marchia orientalis.
Os séculos seguintes caracterizáronse pola colonización do país. En 1156 o Privilegium Minus elevou a Austria ó status de ducado. No ano 1192, os Babenbergs engadíronlle o ducado de Estiria.
Co asasinato de Federico II en 1246, a liñaxe dos Babenbergers desaparece. Otakar III de Bohemia queda co control dos ducados de Austria, Estiria e Carintia trala súa morte. O seu reinado veuse a baixo coa perda da batalla de Dürnkrut da man de Rudolfo de Habsburgo en 1278. A partir dese momento, ata a Primeira Guerra Mundial, a historia de Austria pasará polas mans dos Habsburgo.
Ascenso de Austria a potencia mundial[editar | editar a fonte]
Nos séculos XIV e XV, os Habsburgo comezan a ampliar as terras do condado de Austria. No ano 1438, o Duque Alberte V de Austria foi elixido como herdeiro do seu padrastro, o Emperador Sexismundo. Aínda que Alberte só reinou durante un ano, foi a única excepción nunha longa dinastía de Habsburgos.
Os Habsburgo comenzaron a expandi-las súas terras máis aló do seu condado. En 1477, o Arquiduque Maximiliano, fillo único do Emperador Federico III, casa coa herdeira de Borgoña, adquirindo así a maioría das terras dos Países Baixos. O seu fillo Filipe I de Castela alcumado ¨o fermoso¨ faría crecer as terras da familia ó casar con Xoana I de Castela alcumada ¨a tola¨ engadindo ó condado as terras de España e as súas dependencias en Italia, África e no novo mundo.
En 1526, trala Batalla de Mohács, Austria expandiu as súas dependencias, engadindo ó seu reino Bohemia e a parte de Hungría non ocupada polos otománs. A expansión dos Habsburgo nas terras húngaras, tivo como consecuencia , a chamada a ¨Longa guerra¨ que durou dende 1593 a 1606.
Austria como potencia mundial[editar | editar a fonte]
- Artigos principais: Congreso de Viena, Ausgleich e Imperio Austrohúngaro.
O longo reinado de Leopoldo I (1657-1705) viu a fin do conflito entre Austria e o Imperio Otomán. Trala batalla de Viena en 1683 e tras unha serie de campañas, asínase o Tratado de Carlowitz, polo que se incorpora en 1699 o territorio húngaro ó territorio austríaco.
Ó final do reinado de Carlos VI (1711-1740) viu como perigaba o futuro de Austria, debido ós receos de Carlos pola inminente desaparición da casa dos Habsburgo ó non ter herdeiros homes. Carlos estaba disposto a ofrecer todo tipo de vantaxes para poder publicar unha pragmática sanción que fixera á súa filla María Teresa a súa herdeira.
A Guerra de Sucesión Austríaca (1740 - 1748) chegou a ser inevitable despois de que María Teresa de Austria sucedera en 1740 ó seu pai Carlos VI nos seus dominios converténdose en raíña de Hungría e de Bohemia, arquiduquesa de Austria, duquesa de Parma, de Piacenza, e de Guastalla. Que unha muller herdara tan extensos territorios, na súa época, implicou moitas complicacións e o emperador Carlos VI anticipounas de longo, conseguindo aprobar a Pragmática Sanción de 1713. O plan estaba en ser ela elixida para os dominios hereditarios dos Habsburgo e o seu marido, Francisco I, duque de Lorena, ser elixido emperador.
A finais do século XVIII Austria enfrontouse á Francia revolucionaria , conflito que finalizou no ano 1797 coa derrota de Austria. A derrota contra Napoleón significou a fin do Sacro Imperio Romano Xermánico en 1806. Dous anos antes da fin do reino, en 1804 o Imperio de Austria fora fundado, transformándose en 1867 na monarquía dúal do Imperio Austrohúngaro. A pesares diso, en 1814 Austria formou parte das forzas aliadas invandindo Francia e conquistándoa. Tralas guerras contra Napoleón Austria emerxeu do Congreso de Viena en 1815 como unha das tres potencias dominantes de Europa (xunto con Rusia e Prusia).
O Ausgleich de 1867 proveu ó Imperio de Austria e ó Reino de Hungría dunha dobre soberanía, baixo o mandato de Francisco Xosé I, quen gobernou ámbolos dous reinos ata a súa morte o 21 de novembro de 1916. O reinado do Imperio Austrohúngaro, o que incluía terras alemás, checas, romanesas, serbias, entre outras, comezou a facerse máis e máis difícil cos agromos dos sentimentos nacionalistas.
Austria na Primeira Guerra Mundial[editar | editar a fonte]
O asasinato do Arquiduque Francisco Xosé, por un radical Serbio na cidade de Saraxevo, fixo que en 1914 estourase a Primeira Guerra Mundial e a desintegración do Imperio Austrohúngaro. Durante a guerra, Austriahungría foi unha das Potencias Centrais xunto con Alemaña, Bulgaria, e Turquía, a guerra acabou deixando ó país nun caos político e económico. Austria, unha vez separada de Hungría, convertíase nunha república en 1918. (Vexa Tratado de Saint-Germain.)
Entre 1918 e 1919 Austria foi coñecida co nome de Austria alemá (Republik Deutschösterreich). Despois de que os Aliados da Segunda Guerra Mundial prohibiran a unión de Alemaña con Austria, prohibíndolle tamén o nome, sendo coñecida dende aqueña co nome de República de Austria.
A monarquía disolveuse en 1919, sendo declarada a democracia parlamentaria e maila constitución o 10 de novembro de 1920.
Austrofascismo e o Terceiro Reich[editar | editar a fonte]
Esta república democrática, a primeira República Austríaca, durou ata 1933 cando o chanceler Engelbert Dollfuss estableceu un réxime autocrático orientado ó fascismo italiano (Austrofascismo) o chanceler Engelbert Dollfuss, foi asasinado polo Nazismo o 25 de xullo de 1934. Kurt Schuschnigg, o seu sucesor, tratou de manter o estado independente, pero o 12 de marzo de 1938, as tropas alemás ocuparon o país, e Hitler proclamou o seu Anschluss con Alemaña, uníndoo ó Terceiro Reich.
Despois da Segunda Guerra Mundial, os Estados Unidos e o Reino Unido declararon a nova liberdade de Austria. Tras concluír o seu tratado coa Unión Soviética e os outros poderes ocupantes, Austria recuperou a súa independencia de novo o 15 de maio de 1955. A segunda República Austríaca, establecida o 19 de decembro de 1945, e baseada na constitución de 1920 (modificada no 1929), foi declarada polo parlamento federal como permanentemente neutral.
Historia recente[editar | editar a fonte]
Austria converteuse nun estado membro da Unión Europea en 1995, conservando a súa estrita constitución neutral e coa prohibición de tropas estranxeiras no seu territorio.
Política[editar | editar a fonte]
.jpg)
Austria é unha república federal e democrática gobernada segundo unha constitución que data de 1920, aínda que foi modificada máis tarde.
O poder executivo é exercido polo presidente, que é elixido por sufraxio universal cada seis anos, e polo Consello de Ministros que dirixe un chanceler, designado polo presidente para un período non superior a catro anos.
O parlamento é bicameral, composto por:
- Consello Nacional (Nationalrat), con 183 membros, e
- Consello Federal (Bundesrat), con 64 membros.
Principais partidos:
- Partido Socialdemócrata de Austria (SPÖ),
- Partido Popular Austríaco (ÖVP),
- Os Verdes - Alternativa Verde (Die Grünen),
- Partido Liberal Austríaco (FPÖ)
- Liga polo Futuro de Austria (BZÖ)
- Foro Liberal (LIF)
- Partido Comunista de Austria (KPÖ)
- A Lista Hans-Peter Martin (HPM)
Divisións administrativas[editar | editar a fonte]
Como república federal, Austria está subdividida en nove estados (Bundesländer en alemán). Cadanseu estado está dividido en distritos (Bezirke) e cidades (Statutarstädte). Os distritos están divididos en municipios (Gemeinden). As cidades teñen as competencias dos estatutos de municipio e distrito. Os estados non constitúen divisións só administrativas; dispoñen de autoridade lexislativa autónoma en relación ó goberno federal.
| En galego | En alemán | Mapa | ||
|---|---|---|---|---|
| Estado | Capital | Bundesland | Landeshauptstadt | |
| 1 Burgenland | Eisenstadt | Burgenland | Eisenstadt |  |
| 2 Carintia | Klagenfurt | Kärnten | Klagenfurt | |
| 3 Baixa Austria | St. Pölten | Niederösterreich | St. Pölten | |
| 4 Alta Austria | Linz | Oberösterreich | Linz | |
| 5 Salzburgo | Salzburgo | Salzburg | Salzburg | |
| 6 Estiria | Graz | Steiermark | Graz | |
| 7 Tirol | Innsbruck | Tirol | Innsbruck | |
| 8 Vorarlberg | Bregenz | Vorarlberg | Bregenz | |
| 9 Viena | Viena | Wien | Wien | |
Xeografía[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Xeografía de Austria.
A maior parte do territorio de Austria está dentro da sección oriental dos Alpes[12] que acadan alturas de máis de 3.000 m. Os Alpes Orientais Centrais, os Alpes Orientais-Norte e os Alpes Orientais-Sur forman todos parte de Austria. Da área total do país, 84.000km2, só un cuarto é considerado de baixa altitude, e tan só o 32% do país está por debaixo dos 500m de altitude. Os Alpes do oeste de Austria ceden nas terras baixas e as chairas da parte oriental.
A montaña máis elevada é o Grossglockner, con 3.798 metros sobre o nivel do mar. A poboación se concentra nos vales dos ríos entre os que destaca o máis importante, o Danubio, que entra en Austria por Passau, na fronteira con Alemaña; pasando por Linz e Viena, ata Bratislava, na fronteira con Eslovaquia. En Alemaña recibe o Inn, que pasa por Innsbruck, co seu afluente o Salzach, que pasa por Salzburgo. O lago Constanza é o máis grande do país e forma a fronteira oeste con Liechtenstein e Suíza. O clima austríaco é temperado e se caracteriza polos seus invernos fríos e veráns frescos.
As seis montañas máis altas de Austria son:
| Nome | Altura | Cordilleira | |
|---|---|---|---|
| 1 | Großglockner | 3.798 m | Hohe Tauern |
| 2 | Wildspitze | 3.772 m | Alpes de Ötztal |
| 3 | Kleinglockner | 3.770 m | Hohe Tauern |
| 4 | Weißkugel | 3.739 m | Alpes de Ötztal |
| 5 | Pöschlturm | 3.721 m | Hohe Tauern |
| 6 | Hörtnagelturm | 3.719 m | Hohe Tauern |
Dende o punto de vista fitoxeográfico, Austria pertence á zona central europea da Rexión Circumboreal, no Reino Holártico. Segundo WWF, o territorio de Austria pode subdividirse en catro ecorexións: a de bosques mixtos da Europa central, bosques mixtos de Panonia, coníferas dos Alpes e bosques mixtos de folla caduca de Europa occidental.
-
Vista de Krems no val de Wachau
-
Vista de Hallstatt
-
Área rural de Schoppernau no verán
-
Vista de Großglockner dende Heiligenblut
-
Chairas de Weinviertel
-
Clima de montaña dos Alpes Austríacos
-
Ferrocarril de Semmering nos Alpes Orientais
.jpg)
Clima[editar | editar a fonte]
A maioría de Austria atópase na zona climática fría/temperada, onde predominan os ventos húmidos do oeste. Con tres cuartas partes do país baixo a influencia dos Alpes, o clima alpino é o dominante. Na chaira panónica do leste e no val do Danubio o clima é continental, con menos choiva que nas zonas alpinas. Malia que Austria é fría no inverno (−10 a 0 °C), as temperaturas do verán son relativamente altas,[13] con temporaturas medias de 20º, e coa máxima 40,5 °C rexitrada en agosto de 2013.[14]
Economía[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Economía de Austria.
Austria posúe unha desenvolvida economía social de mercado e un alto nivel de vida. Ata a década de 1980 moitas das grandes firmas austríacas foron nacionalizadas, esta tendencia virou nas últimas décadas coa chegada das privatizacións, axustándose así á media europea. Os movementos laborais son particularmente fortes en Austria e teñen unha grande influencia nas políticas de traballo.
Alemaña é dende tempos históricos, o maior socio comercial de Austria, facendo que a economía austríaca sexa vulnerable ós cambios da economía alemá. Dende que Austria se converteu en membro da Unión Europea o país viu reforzado as súas relacións económicas con outros países membros , reducindo a súa dependencia da economía alemá. Ademais, a estratéxica situación xeográfica de Austria preto dos países aspirantes á unión europea fixo que moitos inversores estranxeiros, atraídos polas economías emerxentes investisen no país. As estimacións de crecemento do país para o 2006 (sobre un 3%) son moito máis favorables que as da economía veciña alemá.
A moeda oficial de Austria é o Euro.
Demografía[editar | editar a fonte]
| Composición étnica de Austria | ||||
|---|---|---|---|---|
| austríacos | 92% | |||
| eslovenos, húngaros, checos, eslovacos e croatas | 4% | |||
| turcos | 1.6% | |||
| outros | 2.4% | |||
Os austríacos son un grupo homoxéneo, aínda que nas últimas décadas, a forte inmigración a Austria está a cambiar a composición étnica do país.
Segundo o censo do 2001, o 88.6% da poboación son falantes nativos de alemán (96% Bávaro e 4% Alemánico) mentres que o 11.4% restante fala diferentes linguas minoritarias. Os falantes non alemáns de Austria pódense dividir en dous grupos: as minorías tradicionais, relacionados cos antigos territorios do Imperio dos Habsburgo, e as novas minorías, resultantes da nova inmigración.
Cultura[editar | editar a fonte]
Austria foi a terra natal de varios compositores famosos, como Wolfgang Amadeus Mozart, Johann Strauss (pai e fillo), Arnold Schoenberg, Anton Webern, Alban Berg. Outros austríacos famosos foron os físicos Ludwig Boltzmann e Erwin Schrödinger, os filósofos Ludwig Wittgenstein e Kurt Gödel, o psicanalista Sigmund Freud, o poeta Peter Rosegger, e o pintor Gustav Klimt.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Statistik Austria (19 de maio de 2011). «"Bevölkerungsstand und −veränderung".». Consultado o 2011-07-24.
- ↑ «Bevölkerungsstand und −veränderung». Statistik Austria. 19 de maio de 2011. Consultado o 24 de xullo de 2011.
- ↑ «Austria». The World Factbook. Central Intelligence Agency. 14 de maio de 2009. Arquivado dende o orixinal o 10 de xuño de 2009. Consultado o 31 de maio de 2009.
- ↑ «Die Bevölkerung nach Umgangssprache, Staatsangehörigkeit und Geburtsland» (PDF). Statistik Austria. Arquivado (PDF) dende o orixinal o 13 de novembro de 2010. Consultado o 17 de novembro de 2010.
- ↑ «Austria». Encyclopædia Britannica. 31 de maio de 2009. Arquivado dende o orixinal o 19 April 2009. Consultado o 31 de maio de 2009.
- ↑ Market Liberalism: A Paradigm for the 21st Century, page 247, David Boaz, Edward H. Crane, Cato Institute, Washington D.C. 1993, ISBN 978-0-932790-98-9
- ↑ The Transformation of European Politics, 1763–1848, Oxford History of Modern Europe, page 209, Paul W. Schroeder, Oxford University Press, 1996, ISBN 978-0-19-820654-5
- ↑ «Anschluss». Encyclopædia Britannica. 24 de setembro de 2009. Consultado o 31 de maio de 2009.
- ↑ «Probezählung 2006 – Bevölkerungszahl» (PDF). Statistik Austria (en alemán). 31 de outubro de 2006. Consultado o 27 de maio de 2009.
- ↑ «Austria About». OECD. Arquivado dende o orixinal o 6 de maio 2009. Consultado o 20 de maio de 2009.
- ↑ «Austria joins Schengen». Migration News. maio de 1995. Consultado o 30 de maio de 2009.
- ↑ «Alps». Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. 11 de xuño de 2009. Arquivado dende o orixinal o 1 de xuño de 2009. Consultado o 12 de xuño de 2009.
- ↑ «Average Conditions, Vienna, Austria». British Broadcasting Corporation. 2006. Arquivado dende o orixinal o 2 de decembro de 2010. Consultado o 24 de maio de 2009.
- ↑ Klima. Central Institute for Meteorology and Geodynamic
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Brook-Shepherd, Gordon (1998). The Austrians: a thousand-year odyssey. Nova York: Carroll & Graf Publishers, Inc. ISBN 0-7867-0520-5.
- Jelavich, Barbara (1987). Modern Austria: empire and republic 1815–1986. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-31625-1.
- Johnson, Lonnie (1989). Introducing Austria: a short history. Riverside, Calif.: Ariadne Press. ISBN 0-929497-03-1.
- Rathkolb, Oliver. The Paradoxical Republic: Austria, 1945–2005 (Berghahn Books; 2010, 301 pages). Translation of 2005 study of paradoxical aspects of Austria's political culture and society.
- Schulze, Hagen (1996). States, nations, and nationalism: from the Middle Ages to the present. Cambridge, Mass.: Blackwell. ISBN 0-631-20933-6.
Outros artigos[editar | editar a fonte]
Ligazóns externas[editar | editar a fonte]
- Goberno Federal de Austria (en alemán).
|
|||||||
.svg){kind=small}
|
|||||
