Niemiecka Republika Demokratyczna
Niemiecka Republika Demokratyczna (oficjalny skrót NRD; niem. Deutsche Demokratische Republik, DDR) – nieistniejące państwo położone w Europie Środkowej powstałe 7 października 1949 na terenie byłej radzieckiej strefy okupacyjnej (niem. Sowjetische Besatzungszone in Deutschland, SBZ). Likwidacja NRD nastąpiła 3 października 1990, gdy powstałe w jej miejsce landy przystąpiły do RFN tworząc jednolite Niemcy.
Spis treści
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Osobny artykuł: NRD graniczyło od zachodu z Republiką Federalną Niemiec, od południa z Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną, od wschodu z Polską Rzeczpospolitą Ludową oraz z enklawą Berlin Zachodni wewnątrz terytorium NRD, a jej całkowita powierzchnia liczyła 108 333 km².
Północną część NRD stanowiło pobrzeże Morza Bałtyckiego i obszar Pojezierzy Meklemburskich. Północną i środkową stanowiła Nizina Północnoniemiecka oraz Nizina Sasko-Łużycka, na południu rozciągał się obszar wyżyn Średniogórza Niemieckiego oraz gór Masywu Czeskiego.
Rekordy geograficzne[5]:
- Najwyższe wzniesienia kraju – Fichtelberg (1214 m n.p.m.) w Rudawach i dalej Brocken (1142 n.p.m.) w górach Harzu, Auersberg (1019 n.p.m.) w Rudawach, Grosser Beerberg (982,9 n.p.m.) w Lesie Turyńskim;
- Największa wyspa – Rugia (926,4 km²);
- Największe jeziora – Müritz (116,8 km²), Schweriner See (63,4 km²);
- Najdłuższe rzeki – Łaba (566,3 km), Soława (427 km), Odra (161,7 km);
- Najdłuższy kanał – Odra-Hawela (84,6 km).
Demografia[edytuj | edytuj kod]
NRD zamieszkana była przez 17 milionów osób, w latach 1949-1990 liczba ludności nie zmieniła się w znaczący sposób.
| Rok | Ludność (w mln) | Pracujący (w mln) |
|---|---|---|
| 1950 | 18,388 | 7,196 |
| 1960 | 17,188 | 7,686 |
| 1970 | 17,068 | 7,769 |
| 1980 | 16,740 | 8,225 |
| 1988 | 16,675 | 8,594 |
Największe miasta NRD[edytuj | edytuj kod]
| L.p. | Miasto | Liczba ludności (w tys.)[6] | Okręg (Bezirk) |
|---|---|---|---|
| 1. | Berlin Wschodni | 1 094 | – |
| 2. | Lipsk | 577,1 | Okręg Lipsk |
| 3. | Drezno | 507,7 | Okręg Drezno |
| 4. | Karl-Marx-Stadt | 303,8 | Okręg Karl-Marx-Stadt |
Ustrój[edytuj | edytuj kod]
_1972,_MiNr_1760.jpg)
NRD było państwem o ustroju socjalistycznym, wprowadzono system polityczny i społeczny oparty na wzorach radzieckich. Najwyższym organem władzy państwowej NRD była Izba Ludowa (niem. Volkskammer), która wybierała Radę Państwa (niem. Staatsrat der DDR). Władzę wykonawczą sprawował rząd odpowiedzialny przed Izbą Ludową. Kierowniczą rolę sprawowała Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności (SED), a prócz niej istniały jeszcze cztery inne partie polityczne. Wszystkie partie i organizacje masowe działały we wspólnym bloku – Narodowy Front Niemieckiej Republiki Demokratycznej (niem. Nationalen Front).
Święta państwowe w NRD[2]:
- 8 maja – Rocznica wyzwolenia od faszyzmu (1945)
- 7 października – Rocznica proklamowania NRD (1949)
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
Jednostką podziału administracyjnego (przeprowadzonego w 1952 roku, do tego roku istniały kraje związkowe (landy) stały się okręgi (Bezirk), których było łącznie czternaście (ich stolicami były Chociebuż, Drezno, Erfurt, Frankfurt nad Odrą, Gera, Halle, Karl-Marx-Stadt, Lipsk, Magdeburg, Neubrandenburg, Poczdam, Rostock, Schwerin oraz Suhl).
Stolicą NRD był Berlin, a konkretnie jego część zwana Berlinem Wschodnim (oddzielona od Berlina Zachodniego tak zwanym Murem Berlińskim). Berlin jako całość, podzielony na cztery sektory, podlegał okupacji czterech zwycięskich mocarstw, a Berlin Wschodni był częścią strefy sowieckiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Proklamacja i pierwsze lata[edytuj | edytuj kod]
Państwo to powstało z inicjatywy komunistycznej partii o nazwie Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności (niem. Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED) i pod auspicjami Związku Radzieckiego. W latach 1946-1948 SED ugruntowała swoją pozycję polityczną i zdominowała organy władzy w strefie okupacyjnej. Partia ta w marcu 1948 roku powołała Niemiecką Radę Ludową, która 7 października 1949 roku przekształciła się w Tymczasową Izbę Ludową, przyjęła konstytucję i proklamowała powstanie nowego państwa.
Władzę objęła SED. Jej kierownictwo było zdominowane przez działaczy prokomunistycznych, będących wcześniej członkami Komitetu Narodowego „Wolne Niemcy”. Pierwszymi przywódcami partii byli Otto Grotewohl oraz Wilhelm Pieck, którzy pełnili funkcje współprzewodniczących. Pierwszym prezydentem NRD został Johannes Dieckmann, który swój urząd pełnił przez cztery dni, po czym został zastąpiony przez Wilhelma Piecka (w zamian za to Dieckmann objął urząd przewodniczącego Izby Ludowej). 12 października na urząd premiera wybrano Otto Grotewohla; tego samego dnia Izba Ludowa przyjęła konstytucję.
Konstytucja gwarantowała SED kierowniczą rolę w państwie, wprowadzała gospodarkę planową.
SED pod nadzorem radzieckich władz okupacyjnych - Radzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech SMAD (1945-1949 r.), następnie Radzieckiej Komisji Kontroli w Niemczech (1949-1953 r.) i aparatu Wysokiego Komisarza ZSRR w Niemczech (1953-1955 r.), przeprowadziła m.in. częściowo reformę rolną, nacjonalizację przemysłu, środków transportu, banków, częściową denazyfikację i demilitaryzację.
Państwo było rządzone autorytarnie, a SED sprawowała kontrolę nad większością dziedzin życia. Wyjątkowo rozbudowany był aparat policji politycznej Stasi.
Polityka gospodarcza była wzorowana na radzieckiej. Na terenie całego kraju były rozmieszczone jednostki wojsk radzieckich.
III Zjazd SED w 1950 roku przyjął uchwałę o pierwszym planie rozwoju gospodarki. W następstwie zjazdu podjęto likwidację sektora prywatnego gospodarki i rozpoczęto rozbudowę przemysłu państwowego.
NRD od 1950 roku była członkiem RWPG. Rząd ZSRR przyznał NRD 20 września 1955 roku suwerenność i jeszcze w tym samym roku przyjął wschodnioniemieckie państwo (Nationale Volksarmee) do Układu Warszawskiego.
Kryzys i kolejne lata[edytuj | edytuj kod]
W 1953 w Berlinie i innych miastach wybuchło krwawo stłumione powstanie robotnicze. W styczniu 1957 uchwalono dyrektywę o kolektywizacji rolnictwa, zrealizowaną w 1960. Powstały państwowe gospodarstwa rolne (VEB) i spółdzielcze (LPG).
W latach 1960–1961 doszło do ponownego kryzysu wewnętrznego, nasiliły się ucieczki z NRD. W nocy z 12 na 13 sierpnia 1961 odizolowano Berlin Zachodni Murem Berlińskim.
9 maja 1968 uchwalono nową konstytucję, która za najważniejsze zadanie uznała rozwój wszechstronnej współpracy i trwałej przyjaźni z ZSRR. W tym samym roku planowano wysłać wojska NRD do Czechosłowacji w celu pacyfikacji Praskiej Wiosny wspólnie z wojskami innych krajów Układu Warszawskiego. Wojska wschodnioniemieckie zatrzymały się jednak na granicy postawione w stan gotowości bojowej a do kraju tego wkroczyło jedynie ok. 30 żołnierzy w sztabie wojsk interwencyjnych w Milovicach.
W 1970 NRD podpisała z RFN układ normujący podstawy stosunków dwustronnych (układ wszedł w życie w 1973 roku)[7].
Upadek NRD i Zjednoczenie Niemiec[edytuj | edytuj kod]
Jesienią 1989 w NRD nasiliły się żądania reform i demokratyzacji życia, powstały organizacje opozycyjne i nowe partie. 18 października 1989 Erich Honecker został zwolniony z funkcji partyjnych i stanowisk państwowych, a 9 listopada obalono Mur Berliński. 13–14 lutego 1990 w Bonn odbyło się wspólne posiedzenie rządów NRD i RFN. 1 lipca 1990 wszedł w życie układ o unii walutowej, gospodarczej i socjalnej między NRD i RFN. 20 września 1990 Izba Ludowa i Bundestag przyjęły podpisany w Berlinie układ między RFN a NRD o przywróceniu jedności Niemiec, 3 października 1990 NRD przystąpiła do RFN.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Głównymi ośrodkami przemysłowymi NRD były miasta: Berlin Wschodni, Drezno (przemysł ceramiczny), Halle, Karl-Marx-Stadt, Magdeburg, Lipsk (przemysł poligraficzny, maszynowy, włókienniczy, chemiczny i elektrotechniczny). Niemiecka Republika Demokratyczna była krajem przemysłowym z wyjątkowo niewydajnym rolnictwem. Kraj był zależny od wsparcia i pomocy finansowej Związku Radzieckiego. Był największym na świecie producentem węgla brunatnego. Jednak metody jego wydobywania wbrew pozorom nie były efektywne, co pokazał kryzys energetyczny zimą 1973.
 |
| Historia Niemiec Monografie |
| Państwo niemieckie |
| Pozostałe |
| Portale |
|
|
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Tablice rejestracyjne w NRD
- Ostalgia
- Niemcy Wschodnie
- Ambasada Rosji w Berlinie
- Grupa Wojsk Radzieckich w Niemczech
- Radziecka Administracja Wojskowa w Niemczech (1945-1949)
- Niemiecka Komisja Gospodarcza (1947-1949)
- Radziecka Komisja Kontroli w Niemczech (1949-1953)
- Wysoki Komisarz ZSRR w Niemczech (1953-1955)
Przypisy
- ↑ Oficjalne nazewnictwo, niem.: Berlin, Hauptstadt der DDR.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Encyklopedia Świat w Przekroju '77, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 201, ISSN 0137-6799.
- ↑ Do 30 lipca 1990.
- ↑ Domena .dd była przewidziana dla NRD, była używana jedynie wewnętrznie na komputerach uniwersyteckich w Jenie i Dreźnie. Domena ta nigdy nie była osiągalna z zewnątrz. Stosowne informacje nie znajdowały się na serwerach nazw IANA. Po upadku NRD dla całego RFN-u stosowana jest domena .de. Informacje o domenie w języku niemieckim.
- ↑ NRD się przedstawia, Zeit im Bild, Drezno 1971, s. 7.
- ↑ Stan na VI 1975.
- ↑ Niemcy. Historia. (pol.). encyklopedia.pwn.pl. [dostęp 2015-09-01].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mémo Larousse: Encyklopedia, 4 – Kraje świata, BGW Warszawa 1992, s. 441, ISBN 83-7066-390-7
- Encyklopedia historii świata dla całej rodziny, Przegląd Reader’s Digest Warszawa 2002, s. 411, ISBN 83-88243-27-6
- Gazety wojenne, 108 – W podzielonych Niemczech, P.O. Polska, Warszawa 1998, ISSN 1505-0122
|
|||||||
