Almanya

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Here cem: navîgasyon, lêgerîn
Deutschland
Komara Federal a Almanyayê
Almanya yan jî Komara Federal a Almanyayê
Alaya Almanyayê Arma Almanyayê
(Ala) (Nîşan)
Gotina netewî:
Einigkeit und Recht und Freiheit[1][2][3]
Sirûda netewî: Das Lied der Deutschen
EU-Germany.svg
Zimanên fermî Almanî


Paytext Berlîn
52°31′Bk 13°23′Rh / 52.517°Bk 13.383°Rh / 52.517; 13.383
Bajarê mezin Berlîn
Sîstema siyasî Demokrasiya parlemanî
 - Serekkomarê Federal
 - Şansolyeya Federal
Joachim Gauck
Angela Merkel
Rûerd
 - Giştî

357.167,94 km2
Gelhe
 - Giştî (2011)
 - Berbelavî

80.219.695[4] kes
226 kes/km2


Dirav Ewro (EUR)
Dem UTC+1
Nîşana înternetê .de
Koda telefonê +49
Deutschland politisch bunt.png

Almanya (wekî Elmanya jî tê naskirin; bi almanî: Deutschland) anjî Komara Federal a Almanyayê (bi almanî: Bundesrepublik Deutschland), dewleteke federal e û cihê xwe di navenda Ewropayê de girtiye. Tixûbên wî digihên Danîmarka, Polenda, Komara Çek, Awistriya, Swîsre, Fransa, Lûksembûrg, Belçîka û Holenda. Li bakurê Almanya Deryaya Bakur û Deryaya Rojhilat digihên Almanyayê.

Paytext û cihê rûniştina hikûmetê Berlîn e, lê berê wezareta federal li Bonnê bû Sîstema polîtîk federalî ye û ev sîstem bi şiklê demokratiya parlemanî hatiye organîzekirin. Li gorî benda 20emîn ya Destûra Bingehîn, Almanya dewleteke federal, demokratîk û sosyal e. Ev dewleta federal ji 16 dewletên federe (dewletên herêmî, federedûgel) pêk tê. Dewleta Federal endamê Neteweyên Yekbûyî, Yekîtiya Ewropayê, NATO û G8 e.

Erdnîgarî[biguherîne]

Li Almanya derdora 80 bajarê mezin (hejmara rûniştvanan di ser 100.000) hene. Ji wana 14 bajar hejmara rûniştvanên wan di ser 500.000 hezarî deye.

Pênc bajaren herî mezin evin (dem: berfanbar 2005):

  1. Berlîn, 3,51 milyon
  2. Hamburg, 1,75 milyon
  3. München, 1,38 milyon
  4. Köln, 1.024.373
  5. Frankfurt am Main, 687.775

Berlin bi 3,5 Milyon rûniştvan bajarê almanya yê herî mezine.

Wekî din der dora van bajaran herêmên avakirî (metropol) çê bûne, ku bi milyona mirov lê dijîn. Li gor hejmara rûniştvanan herêmen herî mezin evin:

  1. Herêma Rhein-Ruhr, 11,3 milyon
  2. Herêma Berlin-Brandenburg, 4,5 milyon
  3. Herêma Frankfurt-Rhein-Main, 5,8 milyon
  4. Herêma Stuttgart, 3,9 milyon
  5. Herêma Hamburg, 5 milyon

Herêmên Almanyayê[biguherîne]

16 Herêmên Almanyayê hêne. Ew her herêmê parlementoya bixwe heye û di hundur de gelek aiyan de zagonên xwe hê ne. Ew 16 herêm û paytextê xwe wiha ne:

Rêz Herêm Paytext Rûerd (km²) Nifûs (bi hezaran)
1 Baden-Württemberg Stuttgart 35.751,46 10.632
2 Bayern München 70.551,57 12.604
3 Berlin [5] 891,85 3.419
4 Brandenburg Potsdam 29.485,63 2.450
5 Bremen Bremen[5] 419,38 654
6 Hamburg [5] 755,26 1.753
7 Hessen Wiesbaden 21.114,94 6.046
8 Mecklenburg-Vorpommern Schwerin 23.180,14 1.598
9 Niedersachsen Hannover 47.634,90 7.792
10 Nordrhein-Westfalen Düsseldorf 34.097,72 17.572
11 Rheinland-Pfalz Mainz 19.853,36 3.995
12 Saarland Saarbrücken 2.569,69 991
13 Saksonya Dresden 18.415,51 4.047
14 Sachsen-Anhalt Magdeburg 20.446,31 2.246
15 Schleswig-Holstein Kiel 15.799,38 2.814
16 Thüringen Erfurt 16.172,50 2.162

Ol[biguherîne]

Li gelî Almanyayê 60% xwe xiristiyanên ne (30.2% Katolîk û 29.2% Protestanî). 4% en xwe misilman û 34.1% ateîst û agnostîk in. [6]

Çavkanî[biguherîne]

  1. Die zentralen Worte daraus, 'Einigkeit und Recht und Freiheit', waren zum offiziellen Wahlspruch der BRD erhoben worden." – Peter Ebenbauer, Christian Wessely und Reinhold Esterbaue: Religiöse Appelle und Parolen: Interdisziplinäre Analysen zu einer neuen Sprachform, Kohlhammer, 2008, p. 84 Online
  2. Other Than Identity: The Subject, Politics and Art - Google Books
  3. The complete guide to national symbols and emblems - James Minahan - Google Books
  4. Zensus 2011: Bevölkerung am 9. Mai 2011. Retrieved 1 June 2013.
  5. a b c Navçeyên Berlin û Hamburg ji bajarên hewşêwe navî de de pêk tên. Bremen jî navçeyeke ji bajarekî de pêk têye jî, bajarê Bremerhaven jî di hundura Bremen da ye.
  6. [1]

Girêdanên derve[biguherîne]