Nebraska

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
Thiàu khì: Se̍h chāmchhiau-chhoē
Map of USA highlighting Nebraska.png

NebraskaBí-kok ê chi̍t-ê chiu. Siú-húLincoln. Siāng toā ê siâⁿ-chhī sī Omaha.

Le̍k-sú[siu-kái]

Chá-liân tī Nebraska khiā-khí ê goân-chū-bîn pō͘-lo̍k ū Omaha, Missouria, Ponca, Pawnee, Otoe, kap kî-tha chi̍t-kóa Lakota (Sioux) lâng, in chi̍t pō͘-hūn sī tùi tang-pêng î-bîn kòe--lâi.

Au-chiu-lâng tī chit ūi oa̍h-tāng ê sî-chūn, Hoat-kok kap Se-pan-gâ sī chú-iāu tī chia kēng-cheng ê sè-le̍k. 1690 nî-tāi, Se-pan-gâ kiàn-li̍p liáu kap Apache-lâng (ū ùi Nebraska se-pō͘ oa̍h-tāng) ê bō͘-e̍k lâi-óng. 1703 nî, Hoat-kok mā kah Nebraska Missouri Hô tē-khu ê goân-chūn-bûn hoat-tián seng-lí koan-hē. Kàu 1719 nî, koh kah chia ê lâng chhiam liáu chi̍t kóa tiâu-iok.

Se-pan-gâ kap Hoat-kok au-lâi hoat-seng chiàn-cheng, 1720 nî Se-pan-gâ Pedro de Villasur chiong-kun hiòng Nebraska chhut-peng, soah hō͘ kap Hoat-kok kiat-bêng ê Pawnee kap Otoe cho̍k ê lâng phah-pāi.

1762 nî, Hoat-kok tī Chhit-nî Chiàn-cheng tiong, kā Louisiana Léng-thó͘ kòa-niū hō͘ Se-pan-gâ, che chō-sêng Eng-kok kap Se-pan-gâ tī Mississippi Hô tē-khu ê kēng-cheng khai-sí. Eng-kok tī 1773 nî chiū kap Nebraska goân-chū-bûn ū seng-lí lâi-óng, Se-pan-gâ mā phài lâng tī 1794 kap 1795 nî hiòng Missouri Hô thàm-hiám, jî-chhiá tī James Mackay ê niá-chhōa hā ùi Platte Hô chhut-kháu hū-kīn kiàn-li̍p Nebraska siāng chá ê Au-chiu-lâng ke-chhī, in-ê lâng āu-bóe koh tī kin-á-ji̍t Homer siâⁿ hū-kīn khí-chō bo̍k-e̍k-chām.

1819 nî, Bí-kok siat Fort Atkinson chò Missouri Hô͘ sai-pêng thâu chi̍t-ê lio̍k-kun tūn-iâⁿ.

Bí-kok tī 1854 nî 5 goe̍h 30, kun-kù Kansas-Nebraska Hoat-àn, Kansas kap Nebraska Léng-thó͘ kiàn-li̍p. Kî-tiong Nebraska Léng-thó͘ pau-koat liáu kin-á-ji̍t ê Colorado, North Dakota, South Dakota, Wyoming kap Montana. Léng-thó͘ siú-hú sī Omaha.

Nebraska koh tī 1867 nî 3 goe̍h kái siat chò Bí-kok tē-37-ê chiu, hit-tong-sî siú-to͘ tùi Omaha sóa kòe Lancaster (āu-lâi kái miâ Lincoln). 1873 nî 8 goe̍h 5 ji̍t, Pawnee kap Sioux nn̄g cho̍k tī Massacre Canyon sio-thâi.

Trans-Mississippi Exposition.

19 sè-kí bóe-kî, chin chē Hui-chiu-hē Bí-kok-lâng î-bîn tùi lâm-pêng hiòng pak î-bîn, Nebraska sī in chiân-óng kî-tiong chi̍t ūi. Chia-ê î-bîn khì hia liáu-āu, tōa-hūn chò kang seng-oa̍h.

1898 nî 6 goe̍h kàu 11 goe̍h kî-kan, Gōa-Mississippi Phok-lám-hōe (Trans-Mississippi Exposition) tī Omaha kí-pān.

O͘-lâng tī Omaha siū tio̍h chha-pia̍t tùi-thāi, chit ūi mā piàn chò sī bîn-khoân ūn-tōng ê oa̍h-tāng tē-tiám chi it. Kàu 1960 nî-tāi, Bí-kok goân-chū-bîn ê ūn-tōng mā tī chiu lāi liû-hêng khì--lâi.

Tē-lí[siu-kái]

Pún chiu sī Bí-kok Chêng-hong Sòaⁿ (Frontier Strip) ê chi̍t pō͘-hūn, ūi tī South Dakota ê lâm-pêng, Iowa ê sai-pêng kap Missouri ê sai-pak, nn̄g chiu sio keh Missouri Hô; lēng-gōa mā sī tī Kansas pak-pêng, Colorado ê tang-pak kap Wyoming tang-pêng.

Chiu lāi ū hūn 93-ê kūn. Jîn-chhiá khòa nn̄g-ê sî-khu: tang pòaⁿ-pêng sio̍k Tiong-iong Sî-kan (Central Time); se pêng sī Soaⁿ-khu Sî-kan (Mountain Time).

Ū saⁿ tiâu tōa hô tùi sai-pêng hiòng tang keng-kòe Nebraska: Platte Hô tùi tiong-ng, Niobrara Hô tùi pak-pō͘, Republican Hô tùi lâm-pō͘. Chiàu tē-hêng lâi kóng, Nebraska ē-sài hun nn̄g-ê tōa khu, óa tang-pêng sī sǹg Dissected Till Plains khu, Omaha kap Lincoln nn̄g-ê tōa siâⁿ lóng tī chit pêng; nā sai-pêng sī Great Plains khu.

Jîn-kháu[siu-kái]

Nebraska ê jîn-kháu bi̍t-tō͘.

Kun-kù Bí-kok Phó͘-cha Kio̍k (United States Census Bureau) ê ko͘-sǹg, Nebraska tī 2014 nî-tiong jîn-kháu ū 1,881,503 lâng.

Keng-chè[siu-kái]

Kun-kù Keng-chè Hun-sek Kio̍k (Bureau of Economic Analysis) kè-sǹg Nebraska tī 2014 nî ê chiu-lāi chóng seng-sáng (GDP) ū 992 ek bí-kim[1] . In chú-iàu lông-sán ū gû-bah, ti-bah, hoan-be̍h, kap tōa-tāu téng-téng. Kî-tha pí-lūn thih-lō͘ kap khah-chhia ūn-su-gia̍p, chè-chō-gia̍p, thong-sìn mā sī hoat-ta̍t.

Chiàu 2015 nî 4 goe̍h sò͘-jī, Nebraska sit-gia̍p-lu̍t sī 2.5%, sī kok-lāi siāng kē[2].

Chham-khó[siu-kái]

Bí-kok ê hêng-chèng-khu Flag of the United States
Chiu: Alabama | Alaska | Arizona | Arkansas | California | Colorado | Connecticut | Delaware | Florida | Georgia | Hawaiʻi | Idaho | Illinois | Indiana | Iowa | Kansas | Kentucky | Louisiana | Maine | Maryland | Massachusetts | Michigan | Minnesota | Mississippi | Missouri | Montana | Nebraska | Nevada | New Hampshire | New Jersey | New Mexico | New York | North Carolina | North Dakota | Ohio | Oklahoma | Oregon | Pennsylvania | Rhode Island | South Carolina | South Dakota | Tennessee | Texas | Utah | Vermont | Virginia | Washington | West Virginia | Wisconsin | Wyoming
Tia̍t-pia̍t-khu: Washington, D.C.
Léng-thó·: Baker-tó | Bí-kok Samoa | Guahan | Howland-tó | Jarvis-tó | Johnston Khoân-chiau | Kingman-chiau | Midway Khoân-chiau | Navassa-tó | Pak Mariana Kûn-tó | Palmyra Khoân-chiau | Puerto Rico | Virgin Kûn-tó | Wake-tó