Mehiko

Tikang ha Wikipedia
Laktaw ngadto ha: paglayag, bilnga
Para han lain nga kagamit han Mexico, kitaa an Mexico (pansayod).
Estados Unidos Mehikanos
Estados Unidos Mexicanos
Nasodnon nga awit: "Himno Nacional Mexicano"
Mehikano nga Nasodnon nga Kanta
Nasodnon nga Selyo:
Selyo han Estados Unidos Mehikanos Seal of the Government of Mexico.svg
Kapital (Pamunuan) Syudad han Mehiko
19°03′N 99°22′W / 19.050°N 99.367°W / 19.050; -99.367
Gidako-i nga syudad Syudad han Mehiko
(Mga) Opisyal nga Pinulongan Waray ha federal nga nivel.
Kinatsila (de facto)
Nasodnon nga yinaknan Kinatsila, ngan 62 ka Tuminongnong o Lumadnon nga Amerindianhon nga mga yinaknan[1]
Demonimo Mehikano
Kagamhanan Federal nga presidensyal nga republika
 -  Mangulo Enrique Peña Nieto
Lehislatura Kongreso
 -  Igbaw nga Balay Senado
 -  Ubos nga Balay Kamara hin Mga Delegado
Independensya tikang han Espanya 
 -  Gindeklara Nobyembre 6, 1813 
 -  Ginkilala Septyembre 27, 1821 
 -  Ginsasaurog Septyembre 16, 1810 
Kahaluag
 -  Bug-os 1,972,550 nga km2 (ika-15)
761,606  nga kw nga mi 
 -  Katubigan nga (%) 2.5
Katawhan
 -  butnga
han 2008 nga banabana		 109,955,400 (1-1-2009)[2] (ika-11)
 -  2005 census 103,263,388 
 -  Densidad 55/km2 (ika-142)
142/kw nga mi
GDP (PPP) 2007 nga banabana
 -  Total $1.550 ka trilyon[3] (ika-11)
 -  Per capita $14,119[3] (ika-54)
GDP (nominal) 2008 nga banabana
 -  Total $1.022 ka trilyon[3] (13th)
 -  Per capita $10,747[3] (ika-54)
Gini (2008) ▼ 46.1[4] (high) 
HDI (2008) ▲ 0.842 (hataas) (ika-51)
Salapî Peso (MXN)
Zona hin oras Opisyal nga Mehikano nga mga zona hin oras (UTC-8 tubtob -6)
 -  Summer (DST) nagdudurudilain (UTC-7 tubtob -5)
Namanehar ha tuo
Internet nga TLD .mx
Kodigo hin pagtawag 52

An Mehiko (puyde liwat igsurat ha Winaray nga Méhiko o Mexico; kasurat ha Kinatsila ngan pormal nga Winaray: México, puyde liwat igsurat nga Méjico) usa nga nasod ha Amihanan nga Amerika. Usa ini nga konsitutusyonal nga federasyon hin katloan kag duha nga mga entidad federativa. An opisyal nga ngaran han nasod Estados Unidos Mehikanos (ha Kinatsila: Estados Unidos Mexicanos). Ginsasapitan ini han Estados Unidos ha amihanan, han Dagat Caribe ngan Golfo han Mehiko ha sidlangan, han Belize, Guatemala ha timugan o salatan-sidlangan ngan han Kalawdan Pacifico ha katundan.


Pagbahin nga politiko-administratibo[igliwat | igliwat an pinagtikangan]

An Estados Unidos Mehikanos usa nga federasyon hin katloan kag usa (31) nga gawasnon ngan soberano nga mga estado nga nahimo hin Paghiusa o Unyon nga may-ada yakanbalaod han Distrito Federal ngan iba nga mga teritoryo. An tagsa estado mayda kalugaringon nga batakan balaod ngan kongreso pati poder judicial ngan an mga bungtohanon hin nan-eelehir o namimili ha direkta nga pagpili o pagbotos hin gobernador para hin unom-ka-tuig nga panahon hin serbisyo, pati liwat hin mga representante (diputados locales) ngado han ira mga tagsa-tagsa nga mga kongreso hin estado, para hin tulo-ka-tuig nga panahon hin serbisyo.[5] An 31 nga mga estado ngan an Distrito Federal tinatawag nga mga "entidades federativas", ngan ini ngatanan patas hin representasyon dida han Kongreso han Paghiusa o Kongreso han Unyon.

It mga estado Mehikano ginbahin liwat ngadto hin mga munisipyo (municipios), an giguti-ayi nga opisyal nga politikal nga entidad dida han nasod, nga gindudumara hin alkalde o "presidente han munisipyo" (presidente municipal), nga na-iilihir han mga nangungukoy hin pluralidad.[6] It mga munisipyo puyde pa igbahin ngadto hin mga diri-autonomo nga mga delegasyon (delegaciones) o ha mga semi-autonomo nga mga presidensya auxilyar (presidencia auxiliar).

Ha batakan balaod, an Syudad han Mehiko, komo kapital o ulohan han federasyon ngan lingkoranan han mga gahom han Paghiusa o Unyon, amo an Distrito Federal, usa nga ispisyal nga pagbahin ha politika ha Mehiko nga gintatag-iyahan han federasyon hin bug-os ngan diri ngadto hin partikular nga estado, ngan sugad man, mas limitado an lokal nga pagdumara hini kaysa han mga iba nga mga estado han nasod.[7] Bisan pa man, tikang han 1987 nagkaada ini hin sunod-sunod nga pagtikadako nga grado hin autonomiya ngan yana, an mga nangungukoy hini naka-elihir hin mangulo han gobyerno (Jefe de Gobierno) ngan hin mga representante hin Asablea Lehislatiba hin direkta. Kondi an pagkaiba tikang han iba nga mga estado amo nga an Distrito Federal waray konstitusyon kundi balaod hin pan-gobyerno. An Syudad han Mehiko conterminous ngan coextensive han Distrito Federal.

An mga ngaran han katloan kag usa nga mga estado ngan han Distrito Fderal ngan an ira mga opisyal nga mga pagpahalipot nga postal ha parentesis ginpapakita ha nasunod nga tabla, upod an mga agsob gamiton nga mga bandira han estado:

 Aguascalientes (Ags)  Distrito Federal (DF)  Estado han Mexico (Edomex)  San Luis Potosí (SLP)
 Baja California (BC) Batakan:Country data Durango (estado) (Dgo)  Nayarit (Nay)  Sonora (Son)
 Baja California Sur (BCS)  Guerrero (Gro)  Nuevo León (NL)  Tabasco (Tab)
 Chihuahua (Chih)  Guanajuato (Gto)  Oaxaca (Oax)  Tlaxcala (Tlax)
 Colima (Col)  Hidalgo (Hgo)  Puebla (Pue)  Tamaulipas (Tamps)
 Campeche (Camp)  Jalisco (Jal)  Quintana Roo (Q Roo)  Veracruz (Ver)
 Coahuila (Coah)  Michoacán (Mich)  Querétaro (Qro.)  Yucatán (Yuc)
 Chiapas (Chis)  Morelos (Mor)  Sinaloa (Sin)  Zacatecas (Zac)

Pinanbasaran[igliwat | igliwat an pinagtikangan]

  1. ↑ Waray opisyal nga yinaknan nga ginpahayag ha batakan-balaod. Kondi, an Kasahiran nga Balaod hin Katungdanan nga Lingguwistiko para han mga Lumadnon nga mga Katawhan nagkikilala han ngatanan nga mga Amerindianhon nga mga yinaknan hin minoridad, upod han Espanyol o Kinatsila nga mga nasodnon nga yinaknan ngan patas ini nga valido ha mga teritoryo nga diin ginyayakan ini. Ginkikilala han gobyerno in 62 nga mga lumadnon nga mga yinaknan, ngan damo pa nga mga variant nga diri nagkaka-intindihan.[1]
  2. ↑ INEGI,Consulta de resultados. Numeralia (Publicaciones de contenido general sobre el país), http://www.inegi.gob.mx/est/contenidos/espanol/proyectos/integracion/inegi324.asp?s=est&c=11722#tres, retrieved on June 23, 2008
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Mexico. International Monetary Fund. Ginkità dida han 2008-10-09.
  4. ↑ untitled
  5. ↑ Article 116. Political Constitution of the United Mexican States. Congress of the Union of the United Mexican States. Ginkità dida han 2007-10-07.
  6. ↑ Article 115. Political Constitution of the United Mexican States. Congress of the Union of the United Mexican States. Ginkità dida han 2007-10-07.
  7. ↑ Article 112. Political Constitution of the United Mexican States. Congress of the Union of the United Mexican States. Ginkità dida han 2007-10-07.

Bibliograpiya[igliwat | igliwat an pinagtikangan]

  • Camp, Roderic A. Politics in Mexico: Democratic Consolidation Or Decline? (Oxford University Press, 2014)
  • Davis, Diane. Urban leviathan: Mexico City in the twentieth century (Temple University Press, 2010)
  • Domínguez, Jorge I (2004). "The Scholarly Study of Mexican Politics". Mexican Studies / Estudios Mexicanos 20 (2): 377–410. 
  • Edmonds-Poli, Emily, and David Shirk. Contemporary Mexican Politics (Rowman and Littlefield 2009)
  • Kirkwood, Burton. The History of Mexico (Greenwood, 2000) online edition
  • Krauze, Enrique (1998). Mexico: Biography of Power: A history of Modern Mexico 1810–1996. New York: Harper Perennial. p. 896. ISBN 0-06-092917-0.
  • Meyer, Michael C.; Beezley, William H., eds. (2000). The Oxford History of Mexico. Oxford University Press. p. 736. ISBN 0-19-511228-8.
  • Levy, Santiago. Good intentions, bad outcomes: Social policy, informality, and economic growth in Mexico (Brookings Institution Press, 2010)
  • Meyer, Michael C., William L. Sherman, and Susan M. Deeds. The Course of Mexican History (7th ed. Oxford U.P., 2002) online edition
  • Russell, Philip (2010). The history of Mexico: from pre-conquest to present. Routledge. ISBN 978-0-415-87237-9. http://www.routledge.com/books/details/9780415872379/. Ginkúhà dida han July 9, 2010.
  • Tannenbaum, Frank. Mexico: the struggle for peace and bread (2013)
  • Werner, Michael S. ed. Encyclopedia of Mexico: History, Society & Culture (2 vol 1997) 1440pp online edition
    • Werner, Michael S. ed. Concise Encyclopedia of Mexico (2001) 850pp; a selection of unrevised articles

Mga sumpay ha gawas[igliwat | igliwat an pinagtikangan]

Dugang nga pamiling mahitungod han Mehiko ha kanan Wikipedia mga bugto nga proyekto:
Mga kasirigngon tikang ha Wiktionary
Sarigan nga basahon tikang ha Wikibooks
Mga hulád tikang ha Wikiquote
Gintikangan nga mga kasuratan tikang ha Wikisource
Mga imahe ngan medya tikang ha Commons
Mga sumat notisya tikang ha Wikinews
Pagkukuhaan hin pagtuon tikang ha Wikiversity
Ginkuha tikang ha "https://war.wikipedia.org/w/index.php?title=Mehiko&oldid=6177433"