Dania

Dania
Kongeriget Danmark
Flago di Dania	Blazono di Dania
Nacionala devizo:
{{{Devizo}}}
Nacionala himno:
Der er et Yndigt Land
[[File:{{{Audio_ligilo}}}]]
{{{Imajo_informo}}}
Urbi:
Chefurbo:	København
· Habitanti:	1,181,239 (2010)
· Dato:	{{{Dato_chefurbo}}}
· {{{TituloChefurbo2}}}:	{{{Chefurbo2}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo2}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo2}}}
· {{{TituloChefurbo3}}}:	{{{Chefurbo3}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo3}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo3}}}
Precipua urbo:	København
· Habitanti:	{{{Lojanti_precipua}}}
Linguo:
Oficala linguo:	{{{Oficala_linguo}}}
Lingui:
Oficala lingui:	Daniana
Nacionala linguo:	{{{Nacionala_linguo}}}
Nacionala lingui:	{{{Nacionala_lingui}}}
Regionala linguo:	{{{Regionala_linguo}}}
Regionala lingui:	{{{Regionala_lingui}}}
Etnii:
· {{{Etnii_procenti}}}	{{{Etnii}}}
· {{{Etnii2_procenti}}}	{{{Etnii2}}}
· {{{Etnii3_procenti}}}	{{{Etnii3}}}
· {{{Etnii4_procenti}}}	{{{Etnii4}}}
· {{{Etnii5_procenti}}}	{{{Etnii5}}}
· {{{Etnii6_procenti}}}	{{{Etnii6}}}
· {{{Etnii7_procenti}}}	{{{Etnii7}}}
· {{{Etnii8_procenti}}}	{{{Etnii8}}}
· {{{Etnii9_procenti}}}	{{{Etnii9}}}
· {{{Etnii10_procenti}}}	{{{Etnii10}}}
Demonimo:	{{{Demonimo}}}
Guvernerio:
Tipi:	Monarkio
· Rejino:	Margrethe 2ma
· Prezidisto (serbo):	{{{Serbiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (kroato):	{{{Kroatiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (Bosno):	{{{Bosniana_prezidisto}}}
· Ko-princi:	{{{Ko-princi}}}
· Ko-princi:	{{{Chefi_di_la_Kongreso_dil_Populo}}}
· General-guverniestro:	{{{Generala_guverniestro}}}
· Chefministro:	Lars Løkke Rasmussen
Legifantaro:	[[{{{Legifantaro}}}]]
Historio:
· {{{Historio}}}:	{{{Historio_dato}}}
· {{{Historio2}}}:	{{{Historio2_dato}}}
· {{{Historio3}}}:	{{{Historio3_dato}}}
· {{{Historio4}}}:	{{{Historio4_dato}}}
· {{{Historio5}}}:	{{{Historio5_dato}}}
Surfaco:	(134ma granda)
· Totala:	43.098,31 km²
· Aquo:	1,64%
Habitanti:	(110ma granda)
· Totala:	5,543,819 (2010)
· Denseso di habitantaro:	127,9 hab./km²
KLP (KPP):
· Totala:	{{{KLP_KPP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_KPP_segun_persiono}}}
KLP:
· Totala:	{{{KLP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_segun_persiono}}}
Gini:	([[{{{Gini_yaro}}}]])
	{{{Gini_chanjo}}} {{{Gini}}}
	{{{Gini_valoro}}} · {{{Gini_rango}}}
IHD:	([[{{{IHD_yaro}}}]])
	{{{IHD_chanjo}}} {{{IHD}}}
	{{{IHD_valoro}}} · {{{IHD_rango}}}
Pluse informi:
Valuto:	Krona di Dania
· Abreviuro:	{{{Abreviuro}}}
· Simbolo:	{{{Simbolo}}}
Tempo-zono:	{{{Tempo_zono}}}
· Somero tempo:	{{{Somero_tempo}}}
Dato-formato:	{{{Dato_formato}}}
Veho-latero:	{{{Veho_latero}}}
Telefono-kodexo:	{{{Telefono_kodexo}}}
ISO:	{{{ISO}}}
	{{{ISO2}}}
	{{{ISO3}}}
Reto-domeno:	.dk
Reto-domeni:	{{{Reto_kodi}}}
	{{{Reto_kodo2}}}
	{{{Reto_kodo3}}}
	{{{Reto_kodo4}}}
	{{{Reto_kodo5}}}
Precipua religio:	kristanismo, 91,6%
Oficala retosituo:	{{{Oficalaretosituo}}}

Dania, en formo longa Rejio di Dania, en dana Danmark e Kongeriget Danmark, esas lando di Nord-Europa, e la maxim mikra di Skandinaviani. Dania esas membro di EU depos 1973. Lua chef-urbo esas København.

Rejio di Dania kompozesas de tri landi konstitucanta: Dania propre dicita membro di EU, sive Jutland, Fionia e Seelando e la proxim insuli, same kam Faero e Grenlando rispektive en Nord Atlantiko ed Arktiko qua havas singlu la statuto di lando e teritorio transmara.

Lua vicina landi esas Germania, en sudo, e Suedia en esto.

Bazala fakti pri Dania.

Historio

Videz anke: Historio di Dania.

L'unesma konocata habitanti di Dania vivis cirkum 13,500 aK. Agrokultivo existis en la regiono depos 3,900 aK.

Dum la komenco dil 8ma yarcento, pagana populi en regiono organizis e formacis Vikingi populo. Granda nav-konstruktisti, ili koloniigis e dominis multa regioni en nord-Europa note Islando, Irlando, Britania, Normandia, Rusia, e mem Newfoundland en fora westo. En 965, dum la rejio di Harald 1ma, ili esis konvertita a kristanismo.

Dum Mez-epoko, Daniana reji guvernis parto di Estonia e Skandinavia. En 1397 Dania eniris Kalmar-Uniono, kun Norvegia e Suedia. Ica uniono mantenis Skandinavia unionita til 1523, kande Suedia livis ol.

En 1536 Dania konvertesis a Luteranismo. Inter 1611 e 1613 rejulo Christian 4ma di Dania militis kontre Suedia en Kalmar-milito, ma ne sucesis en unonar Dania e Suedia. Pos la milito, Suedia koaktesis a pagar 1 milion arjenta moneti kom milita indemneso a Dania. Rejulo Christian uzis ca pekunio por fondar urbi, exemple Glückstadt, Christiania (nune Oslo) e Kristianstad.

Dum la regno di Napoleon Bonaparte en Francia, Dania probis restar neutrala, ma l'Unionita Rejio konsideris enemikala ta akto, e atakis København en 1801 ed en 1807, e kontrolis la maro inter Dania e Norvegia. Ta kontrolo esis funesta por Danian ekonomio, ed en 1813 l'uniono Dania-Norvegia divenis bankrota. Kande Napoleon 1ma vinkesis, Kongreso di Wien demandis la dissolvo dil uniono Dania-Norvegia. Pose, Kiel-kontrato demandis la sama.

En 1864 Dania cedis la provinco di Schleswig-Holstein a Prusia. Dum l'unesma mondomilito lando restis neutrala. Pos la milito, rejulo Christian 10ma insistis en plebicito pri la restituco o no di Schleswig-Holstein a Dania. Du plebiciti eventis, en 10 di februaro ed en 14 di marto 1920. Konseque la 10ma di julio sam yaro Dania retro-recevis nordo di Schleswig.

La 9ma di aprilo 1940 nacionalsocialista Germania invadis Dania. Danian armeo kapitulacis pos du hori. Dum German okupeso, en 1944 Islando ruptis ligili kun Dania e divenis nedependanta.

Pos la milito, Dania divenis membro di Unionita Nacioni, di NATO, e pos referendo en 1973, di Europana Komuneso Ekonomiala, nune Europana Uniono, ma sen partopreno di Faero. Grenlando ganis autonomio en 1979, abandonis EKE en 1986, ed en junio 2009 ol ganis suvereneso e divenis stato en la rejio di Dania.

Politiko

Rejino Margrethe 2ma.

La konstituco di Dania aprobesis en 1849 e sufris lua lasta revizo en 5 di junio 1953. Segun ol, Dania esas monarkio. Nuna chefo di stato esas rejino Margrethe 2ma di Dania. La chef-guvernerio esas la chefministro, nune Helle Thorning-Schmidt.

La Parlamento (Folketing) havas 179 membri. Grenlando e Faero Insuli esas autonoma teritorii di Daniana Rejio, e singla havas du reprezentisti en Folketing. Lando havas sistemo kun multa partisi, e de komenco di 20ma yarcento til nun, nula partiso atingis sole la majoritato en parlamento.

Judiciala povo esas nedependanta e forte profesionala. Daniana judiciisti esas indikata da rejo. Supra korto di Dania esas la maxim alta civila e kriminala korto di lando.

Geografio

Mapo di Dania.

Daniana peizajo karakterizesas per basa tereni.

Danian havas 43,094 km² di qui 55.99% esas kultivebla. Faero havas 1,399 km² ed esas arkipelago qua jacas 320 nord-nordweste de Britania. Ja Grenlando havas 2,166,086 km² ed esas la maxim granda ne-kontinentala insulo.

Dania konsistas ek la peninsulo di Jutland pluse 1,419 insuli, di qui 443 havas propra nomi. La maxim granda distanco de nordo til sudo esas 452 km, e de esto til westo esas 368 km. Tereni generale esas basa e sabloza en la litoro, e kultivebla tereni marfore. L'altitudo mezvalora di lando esas 31 metri, e la maxim alta monto havas 170.8 metri (monto Møllehøj).

Klimato di Dania esas temperema. Vintri ne esas tre kolda, kun mezvalora temperaturi di 0ºC, dum ke en someri la mezvalora temperaturo esas 15,7 °C. Pluvas dum 121 dii omnayare, specale dum autuno, kun yaral averajo di 712 mm omnayare.

Ekonomio

Videz anke: Ekonomio di Dania.

Dania refuzis l'adopto di Euro kom monetaro en 1 di januaro 1999.

Demografio

Granda parto di Daniana populo decendas de Skandinaviana populi. Enmigranti reprezentis 8,9% di totala populo en 1 di januaro 2007, segun oficala statistiki.

La tri precipua municipi di lando esas København (1,931,467 habitanti en 2012), Aarhus (252,017 habitanti en 2011) ed Aalborg (201,242 habitanti en 2012).

Kulturo

Publika skolo esas gratuita. Preske 99% de la habitantaro studias o studiis primara skolo, 86% kompletigis sekundara skolo e 41% l' universitato.

Literaturo

Hans Christian Andersen, la maxim konocata Daniana skriptisto.

La maxim anciena formo di literaturo esis miti de 10ma e 11ma yarcenti. Saxo Grammaticus, qua skribis en latina linguo, esas konsiderata l'unesma Daniana skriptisto.

Romantikismo influis verki kom "Desbela Anadyuno" de Hans Christian Andersen. En recenta yari, Nobel-laureati Henrik Pontoppidan e Johannes Vilhelm Jensen, plu Grundtvig, Karen Blixen, Gustav Wied, William Heinesen, Martin Andersen Nexø, Hans Scherfig, Tom Kristensen, Klaus Rifbjerg, Dan Turéll, Tove Ditlevsen, Inger Christensen e Peter Høeg esas important autori en Daniana linguo.

Muziko

En muziko, Carl Nielsen divenis notora por lia 6 simfonii. En recenta yari, muzikisto Lars Ulrich de bando Metallica, plu bandi kom Raveonettes, D-A-D, Volbeat, Mercyful Fate, Junior Senior, King Diamond, Goodiepal, Whigfield, Michael Learns to Rock, Alphabeat, Infernal, Oh Land e pop-bando Aqua atingis populala suceso.

Cinemo

Lars von Trier.

Lars von Trier esas nune la maxim konocata filmifisto di Dania. Aktori Gabriel Axel e Bille August en 1987, e filmifistino Susanne Bier en 2011 ganis Oscar-premio por lua verki. Malgre nulatempe recevar Oscar, Carl Theodor Dreyer nune esas konsiderata un di maxim importanta filmifisti dil historio.

Sporto

La maxim populala sporto di Dania esas futbalo. Segliro, altra aquala sporti, golf-ludo, teniso e biciklismo anke esas populala. Kelka notora Daniana sportisti esas tenisistino Caroline Wozniacki, biciklisto Bjarne Riis, futbalisti Peter Schmeichel, Michael e Brian Laudrup, edc.

Referi

	Europana Uniono
Membrostati:	Austria – Belgia – Bulgaria – Chekia – Chipro – Dania – Estonia – Finlando – Francia – Germania – Grekia – Hispania – Hungaria – Irlando – Italia – Kroatia - Latvia – Lituania – Luxemburgia – Malta – Nederlando – Polonia – Portugal – Rumania – Slovakia – Slovenia – Suedia – Unionita Rejio
Negocianta stati:	Islando - Montenegro – Republiko Macedonia – Serbia – Turkia
Peticionanta stati:	Albania
Potenciala kandidati:	Bosnia e Herzegovina - Kosovo