Malta

Repubblika ta' Malta
Republic of Malta

Flagge Wapen
Offisjele taal	Malteesk Ingelsk
Haadstêd	Valletta
Steatsfoarm	Republyk
Gebiet % wetter	316 km² 0­%
Ynwenners (2003)	399.867
Munt	Euro (EUR)
Tiidsône	UTC +1
Nasjonale feestdei	23 juny
Lânkoade	MLT
Ynternet	.mt
Tillefoan	356

Malta is in lân yn de Middellânske See yn Súd-Jeropa. De haadstêd is Valletta en de presidint fan de republyk is sûnt 2009 George Abela.

Geografy

Malta leit op de rich tusken Tuneezje en Sisylje, dy't de Middellânske See opdield ta in westlik bekken en in eastlik bekken.

It lân bestiet út trije bewenne eilannen: It grutste eilân is Malta, 246 km² grut, mei in 357.000 ynwenners. Noardwest fan Malta leit Gozo, 67 km² grut, hjir wenje sa'n 30.750 minsken. Tusken Malta en Gozo leit it tredde bewenne eilân Komino, mei mar 5 ynwenners. Dêrneist binne dêr noch in tal lytse ûnbewenne eilantsjes of rotsen sa as, Kominotto en Filfla.

Skiednis

Malta hat in lange skiednis. Op it eilân Malta en Gozo steanne in tal tige âlde prehistoryske bouwurken, sa as de Tempel fan Tarxien, boud tusken 3500 en 2500 v. Chr., de tempels fan Ħaġar Qim en Mnajdra en op it eilân Gozo de tempel fan Ġgantija. Dizze bouwurken binne âlder dan de piramiden yn Egypte, en ek âlder as Stonehenge.

De histoarje begûn yn Malta mei de komst fan de Foenisjers. By ien fan de Punyske Oarlogen waard Malta ferovere troch de Romeinen en it bleau Romeins oant it ein fan it Romeinske Ryk.

Om en de by 870 wurd Malta in besit naam troch de islamityske Arabieren, en yn 1127 troch de Wytsingen. Fanôf 1530 komt it ynkoarten steed kristliker eilân yn besit fan de Johannieters, ek wol de Maltezer Oarde of Maltezer ridders neamd. Sy bouden de grutte festings yn ûnder oaren Valletta, Mdina en Rabat op Gozo. Fan 1800 ôf wurdt Malta in Britsek koloanje.

Under de Twadde Wrâldkriich wurdt Malta swier bombardearre en oanfallen troch de Dútske Luftwaffe, foaral ûnder de Slach om Malta. Malta bliuwt in Britske koloanje oant de ûnôfhinklikens binnen it Britske Mienebest op 21 septimber 1964. Oant 1974 bleau de Britske keningin ek keningin fan Malta mar dêrnei waard it lân in republyk.

Demografy

Der wenje likernôch 400.000 minsken op it eilân. Der binne lykwols bêden foar mear as in miljoen toeristen. De offisjele talen fan it eilân binne Malteesk en Ingelsk.

Gearwurking

Malta is sûnt 1965 lid fan de Rie fan Jeropa. It is sûnt 2004 lid fan de Jeropeeske Uny mar it hat gjin diel oan de monetêre uny.

Ekonomy

BYP per persoan is $23.400 (2007). Gearstalling fan BYP per sektor is 2,7% lânbou, 22,3% yndustry en 74,9% tsjinsten.

Militêr

Struktuer

De definsje fan Malta bestiet út ien organisaasje, dêrûnder falle lânmacht, loftmacht en marine.

Mankracht

Yn 2008 wienen der 96.309 Malteeske mannen fan tusken de 16-49 jier.
Dêrfan wienen 80.227 fit foar militêre tsjinst.
Dy groep wurdt alle jierren oanfold mei manlju dy't sechtjin jier wurde, yn 2008 wienen dat der 2.815.

Budzjet

Militêr budzjet $31 miljoen (2004).
Persintaazje fan it BYP 0,7 % (2004).

Gallery

• 

  Mnajdra Timpels

• 

  Valetta

• 

  Kaart fan Malta