Albania
Republika e Shqipërisë | |||||
|
|||||
Lema nacional: Feja e Shqiptarit eshte Shqiptaria | |||||
Himno nacional: {{{himno_nacional}}} | |||||
Capital • Población • Coordenatas |
Tirana 353.400 (2003) 41°20′ N 19°48′ E |
||||
Mayor ciudat | Tirana | ||||
Idiomas oficials | Albanés | ||||
Forma de gubierno
Presidén
Primer menistro |
Republica parlamentaria Bujar Nishani Edi Rama |
||||
Independencia • Calendata |
D'os Imperio Otomán 28 de noviembre de 1912 |
||||
Superficie • Total • % augua Mugas Costas |
Posición 139º 28.748 km² 4,7% 720 km 362 km |
||||
Población • Total • Densidat • Densidat |
Posición 126º 3.582.205 (2003) 125 ab./km² 125 hab/km² |
||||
PIB (PPA) • Total (2005) • PIB per capita |
Posición 112º 18.933 millons US$ US$ 5.323 |
||||
Moneda | Lek (Lk, ALL ) = 100 qindarka |
||||
Chentilicio | Albanés, albanesa | ||||
Zona horaria • en Verano |
UTC+1 UTC+2 |
||||
Dominio d'Internet | .al | ||||
Codigo telefonico | +355 |
||||
Prefixo radiofonico | ZAA-ZAZ |
||||
Codigo ISO | 008 / ALB / AL | ||||
Miembro de: ONU, OSCE | |||||
Albania (Shqipëria en albanés) ye un país mediterranio d'o sudeste d'Europa. Muga con Montenegro a lo norte, Serbia (Kosovo) a lo noreste, Macedonia a l'este y Grecia a lo sud, tien una costa en a mar Adriana a l'ueste frente a Italia y atra en a mar Chonica a lo sudueste.
Contenius
Población[editar | editar código]
A suya población ye de 3.582.205 habitants (2003) en una superficie de 28.748 km², con una densidat de población de 125 hab./km². A capital d'o país ye a ciudat de Tirana, y as ciudatz principals son Durrazo, Elbasan, Vlorë y Shkodër, con una población d'arredol de 100.000 habitants.
A nacionalidat etnica mayoritaria ye l'albanesa. Bi ha minorías arrumanas, macedonianas (en l'este), y griegas (en l'Epiro).
Etimolochía[editar | editar código]
O nombre d'o país en albanés (Shqipëria) significa tierra d'as aligas, y fue adoptato por os albaneses en 1433 con a rebelión contra l'Imperio Otomán dirichita por Gjergj Kastriot (más conoixito como Skanderbeg) porque a bandera de Skanderbeg yera un aliga bicefala, herencio d'o Imperio Bizantín.
O nombre en latín d'o país, Albania, por a suya parte, fa referencia a Albus, por os altos monts de color blanco por a nieu, ye un nombre transferito dende o lugar a on orichinalment yera aplicato, os montes d'o Caucas.
Historia[editar | editar código]
Sieglo XX[editar | editar código]
A independencia de facto d'o país plegó en 1912, con a redota d'as tropas de l'Exercito turco en a Primera Guerra Balcanica y a reculada d'o territorio turco dica as puertas d'Istambul. Sindembargo, a suya independencia yera menazata por as potencias d'arredol (o Imperio Austro-Hongaro y Italia) y por os atros países mugants: Serbia, Montenegro y Grecia, interesatos en a suya posición estratechica entre a mar Hadriana y a mar Chonica.
A historia moderna d'Albania encomienza quan ista emerche extrematament subdesembolicata dimpués d'a Primera Guerra Mundial. Ta par d'alavez Albania yera o fogar d'una mica menos d'un millón de presonas dividitas en tres grupos relichiosos y dos grupos socials: aquells que yeran sinyors d'a tierra y esfendeban os suyos dreitos semifeudals, y aquells que no en yeran. Os primers siempre tenioron o control d'os puestos de poder en o centro y sud d'o país; por consiguient, esperaban de mantener os suyos privilechios malas que Albania fuese independient. A mayoría d'a población heba encomenzato a qüestionar a situación. Además, quasi tota l'aristocracia terratenient yera musulmana, asinas como a mayoría d'os oficials y funcionarios publicos entrenatos por l'administración de l'Imperio Otomán. En conseqüencia, a mayoría d'os puestos administrativos de totz os nivels yeran controlatos por os albaneses musulmans.
De 1928 a 1943, Albania estió una monarquía, con dos reis: Ahmed Zogú, autoproclamato rei como Zog I (1928-1939) y Vitor Manuel III, rei d'Italia, dimpués d'a invasión italiana en 1939, dica a redota d'a Italia Faixista en a Segunda Guerra Mundial.
En 1941 s'establió o Partito Comunista d'Albania, que prencipió a suya luita contra os ocupants d'o país: o Tercer Reich alemán y a Italia faixista de Mussolini. Con a retirada d'a Wehrmacht en 1944, o país quedó en mans d'Enver Hoxha, que establió una dictadura comunista. O país dentró en 1955 en o Pacto de Varsovia.
Sindembargo, en 1956 o rechimen d'Hoxha, partidario d'o stalinismo, trencó as suyas relacions con a Unión Sovietica dimpués d'una fuerte critica d'Enver Hoxha ta Nikita Kruschov, y o país s'aproximó a o Gubierno maoísta de China.
En 1985 morió Hoxha, sustituito por Ramiz Alia, quan ya heba prencipiato a glasnost y a perestroika en a Unión Sovietica. Asinas, en 1992 bi habió en o país as primeras eleccions democraticas, que ganó a oposición, encara que a situación politica y economica d'o país no ye buena.
O Gubierno albanés ye partidario de que o país dentre en a OTAN, encara que ista organización internacional encara no ha admeso a o país.
Cheografía[editar | editar código]
Albania ye un país montanyoso (70% d'o territorio). O pico cimero, o mont Korab, tien una altaria de 2.753 m por dencima d'o nivel d'a mar.
A resta d'a superficie ye composata por vals y planas arguilatas, escasament aprofitables ta l'agricultura en alternar-sen as inundacions con as epocas de sequera.
O río más important ye o Drini. Con una largaria de 282 km, ye un d'os pocos con un cabal estable tot l'anyo. Os atros ríos, mesmo beluns como lo Semani o lo Vjosa de más de 160 km, son quasi xutos d'estiu.
Albania tien 450 km de costa entre a mar Chonica y a mar Hadriana.
Organización territorial[editar | editar código]
Albania apareixe dividita administrativament en 12 prefecturas (qark, qarku en plural), cadaguna d'as qualas contiene quantos districtos (rrethe).
Prefecturas[editar | editar código]
As 12 prefecturas en que ye dividita Albania son:
Districtos[editar | editar código]
Cada una d'as prefecturas d'Albania ye dividita a la suya vez en quantos districtos u rrethe, fendo-ne un total de 36 en tot o país. A capital, Tirana, tien un estatuto especial. Os districtos son:
Historia[editar | editar código]
Dende a suya independencia en 1912, Albania ha sufierto diversas reformas en a suya organización territorial. O cambeyo más significativo se realizó en 1991, quan s'adibioron 10 nuevos distritos a os 26 existents dende l'anterior reforma de 1959. Dende alavez s'han realizato cambeyos menors dica plegar ta la organización territorial actual, de 36 distritos agrupatos en 12 prefecturas.
Relichión[editar | editar código]
A Ilesia Ortodoxa Autocefala d'Albania ye una d'as ilesias autocefalas d'a comunión ortodoxa. En 1922, se scindió d'a Ilesia Ortodoxa de Constantinoble, anque a suya independencia no fue reconoixita dica 1937. Estió victima de duras persecucions mientres a epoca comunista, por l'ateísmo d'o rechimen y porque l'uso d'o griego en a liturchia yera veyito como una menaza t'a identidat étnica d'o país por os nacionalismos albaneses.
Cultura[editar | editar código]
Literatura[editar | editar código]
O documento más antigo d'a literatura albanesa dica agora conoixito ye d'o 8 de noviembre de 1462. Ye una formula de baptismo creyata por o bispe de Durrazo, Pal Engjëlli. Existe amás un diccionario alemán-albanés que fue escrito por Arnold von Harf en 1497, y o libro impreso más viello, o Meshari, escrito en o anyo 1555 por o clerigo catolico Gjon Buzuku.
Bells escritors albaneses son:
Renaiximiento nacional[editar | editar código]
O sieglo XIX, o sieglo d'os movimientos nacionals en os Balcans, se troboron os albaneses sin una tradición de unidat desembolicata lo largo d'o país. Teneban una luenga y una cultura común pero bi heba una gran mentalidat rechionalista y individualista dominata por a supremacía d'os clans y sin un desarrollo d'una consciencia nacional y sin un esprito d'espontania rebelión.
N'ista historica situación cultural naixió a organización ideyolochica, melitar y literaria clamata Rilindja Kombëtae (Renaiximiento Nacional). Estió inspirata por as ideyas d'o Romanticismo Nacional y alumbramiento, qualos estioron cultivatos entre os circlos intelectuals albaneses, a mayoría emigratos en bells asentamientos en Italia y os más recients en Estambul, Bucarest, Sofía y O Caire.
Musica[editar | editar código]
A musica siempre ha estato un meyo d'expresión nacional ta os albaneses. A musica folclorica estió, en parti, aduyata por o gubierno socialista, que promoveba un festival musical cada cinco anyos en Gjirokastër en o qualo os musicos debeban espresar o suyo refirme a os liders d'o partito. Dimpués d'o socialismo, a Radiotelevisión albanesa creyó en 1995 un festival en Berat que aduyó a continar con as tradicions musicals.
Mitolochía[editar | editar código]
Os mitos albaneses son dividitos en dos collas: leyendas de metamorfosis y leyendas historicas: Belunas d'as más conoixitas son:
- A leyenda d'o Castiello de Rozafa.
- Gjergj Elez Alia
- O conte de l'aliga, an se charra de l'orichen d'o nombre d'Albania y d'os suyos habitants.
Veyer tamién[editar | editar código]
Estatos d'Europa |
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Alto Karabakh3 | Andorra | Armenia2 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonia | Malta | Moldavia | Múnegu | Montenegro | Noruega | Nueva Rusia4 | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Unito | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano |
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard |
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixito. 4 No reconoixito |