1901

1901
Eeuwen:	19e eeuw · 20e eeuw · 21e eeuw
Decennia:	1890-1899 · 1900-1909 · 1910-1919
Jaren:	<< · < · 1900 · 1901 · 1902 · > · >>
Maanden:	jan · feb · mrt · apr · mei · jun jul · aug · sep · okt · nov · dec
Jaartelling in verschillende culturen
Ab urbe condita:		2654 MMDCLIV
Armeense jaartelling:		1350 ԹՎ ՌՅԾ
Chinese jaartelling:		4597 – 4598 丁子 – 戊丑
Christelijke jaartelling:		1901 MCMI
Ethiopische jaartelling:		1893 – 1894
Hebreeuwse jaartelling:		5661 – 5662
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1956 – 1957
- Shaka Samvat		1823 – 1824
- Kali Yuga		5002 – 5003
Iraanse jaartelling:		1279 – 1280
Islamitische jaartelling:		1319 – 1320
Maçonnieke jaartelling:		5900 – 5901
1901 naar onderwerp
Lijst van landen
Auto's
Film
Sport (categorie)
Juliaanse kalender van 1901
Gregoriaanse kalender van 1901

De moord op McKinley

Het jaar 1901 is het eerste jaar in de 20e eeuw volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen

januari

• 1 - Nigeria wordt een protectoraat van het Verenigd Koninkrijk.
• 1 - Oprichting van het Gemenebest van Australië.
• 7 - Alferd Packer wordt na 18 jaar gevangenisstraf voor kannibalisme vrijgelaten.
• 22 - Koningin Victoria van het Verenigd Koninkrijk sterft. Zij wordt opgevolgd door de bijna 60-jarige kroonprins Albert, die gaat regeren als Eduard VII.

februari

• 7 - Koningin Wilhelmina der Nederlanden trouwt in Den Haag met hertog Hendrik van Mecklenburg-Schwerin.
• 24 - Koning Edward VII van het Verenigd Koninkrijk arriveert per schip in Vlissingen op doorreis naar een Duits kuuroord. De Zeeuwen op de kade zingen demonstratief het Volkslied van Transvaal.
• 27 - De Russische minister van onderwijs, Bogoljepow, wordt vermoord.

maart

• 1 - De Wuppertaler Schwebebahn wordt in gebruik genomen.
• 4 - De Amerikaanse president William McKinley begint aan zijn tweede regeringsperiode.
• 17 - Progressief-liberalen en radicalen in Nederland richten de Vrijzinnig Democratische Bond op.
• 23 - Aftreden van Emilio Aguinaldo als president van de niet erkende Filipijnse Republiek. Hij erkent het bestuur van de Amerikaanse gouverneur William Howard Taft.

april

• 20 - De NFLS opent officieel haar eerste spoorlijn: Leeuwarden-Ferwerd. Op 22 april gaan de treinen rijden.
• 28 - Oprichting van de Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie.

mei

• 6 - Prins Hendrik opent het Wandelhoofd Koningin Wilhelmina bij het Scheveningse Kurhaus.

juni

• 22 - De Nederlandse woningwet wordt van kracht, waardoor gemeenten een actieve eigen woningpolitiek kunnen gaan voeren.
• 24 - De Nederlandse Staatsmijnen worden bij wet opgericht. De wet was ingediend door minister van Nijverheid Cornelis Lely.

augustus

• 1 - Beëdiging van het Kabinet-Kuyper. Abraham Kuyper heeft een ploeg bij elkaar van 5 protestantse en 3 katholieke ministers. Zelf neemt hij binnenlandse zaken voor zijn rekening.
• 2 - In As in de Belgische Kempen wordt onder leiding van de mijnbouwkundige André Dumont een grote kolenlaag gevonden. Hiermee begint de ontginning en een reusachtige uitbreiding van de Belgische mijnbouw.
• 30 - Hubert Booth krijgt octrooi op zijn uitvinding: de stofzuiger.
• augustus - Het Britse literaire tijdschrift The Strand Magazine begint met de publicatie in afleveringen van The hound of the Baskervilles van Arthur Conan Doyle.

september

• 6 - De Amerikaanse president William McKinley raakt zwaargewond bij een aanslag.
• 7 - De keizerlijke regering van China moet haar verkapte steun aan de Bokseropstand bekopen met een schadevergoeding van 450 miljoen taels aan de coalitie van Europese mogendheden. Ook moet ze zich verplichten de leiders van de opstand ter dood te brengen.
• 14 - President McKinley bezwijkt aan zijn verwondingen. Hij wordt opgevolgd door vicepresident Theodore Roosevelt.
• 14 - 3 wetenschappers vinden in Siberië de resten van één van de laatste mammoeten die op aarde leefden.
• 24 - Eerste auto-ongeluk met dodelijke afloop in Nederland. Bij Valkenburg botst een auto tegen de Grendelpoort. De Nederlandse officier baron Van Asbeck raakt dodelijk gewond.

oktober

• 2 - Bouw van de eerste onderzeeboot voor de Royal Navy.

december

• 10 - De eerste Nobelprijzen worden uitgereikt. De Nederlander Henri van 't Hoff ontvangt die voor scheikunde voor zijn verdienste als grondlegger van de stereochemie.
• 12 - Het eerste trans-Atlantische radio-bericht, wordt ontvangen op Newfoundland door Guglielmo Marconi.
• 12 - Inwijding van de Dominicanenkerk in Zwolle, waarmee de paters terug zijn na ruim drie eeuwen.
• In Susa wordt een zuil opgegraven met daarop de tekst van de Codex Hammurabi.

zonder datum

• Uitgave van de eerste Iskra.
• In Nederland verschijnt het eerste leerboek Esperanto.
• Franse archeologen vinden in Susa (in het zuiden van het huidige Iran) de stele met de "Codex Hammurabi" (Wetten van Hammurabi).
• Booker T. Washington schrijft "Up from slavery", waarin hij de Amerikaanse zwarte bevolking voorhoudt zich te ontwikkelen teneinde zich te bevrijden.
• De Okapi wordt voor het eerst wetenschappelijk beschreven.

Muziek

• Een Napolitaans liefdeslied begint zijn veroveringstocht door de wereld: 'O sole mio, geschreven in 1899 door Giovanni Capurro en Eduardo di Capua.
• Edvard Grieg voltooit zijn Lyrische Stücke met Boek 10.

Premières

• 2 februari: Trois etudes de concert opus 47 van Agathe Backer-Grøndahl
• 13 februari: Aino, een toneelstuk van Alvilde Prydz, wordt voor het eerste uitgevoerd met onder andere muziek van Johan Halvorsen
• 14 maart: Frank Bridges Strijkkwartet in Bes (H.3) in Londen; Anton Bruckners voltooide zijn Symfonie 6 in Stuttgart
• 26 maart: eerste uitvoering van Tordenskjold een toneelstuk van Jacob Breda Bull met muziek van Johan Halvorsen
• 29 maart: Alexander Skrjabins Symfonie nr. 1
• 31 maart: Antonín Dvořáks opera Rusalka
• 4 april: Serenade in a mineur van Ralph Vaughan Williams
• 4 juni: Johan Halvorsens muziek bij Harlekins Omvendelse van Ove Rode
• 1 oktober: Agathe Backer-Grøndahls Mor synger
• 20 oktober: Christian Sindings Vioolconcert nr. 2
• 27 oktober: Sergei Rachmaninovs volledige Pianoconcert nr. 2
• 2 december: Edward Elgars Concert allegro
• 4 december: Frank Bridges Strijkkwintet in e mineur (H.7)
• 14 december: Frederick Delius' Paris - The song of a great city
• 21 december: Karl Zellers Der Kellermeister

Literatuur

• De Franse schrijver Sully Prudhomme ontvangt de Nobelprijs voor de Literatuur
• Louis Couperus schrijft Babel
• 11 november: eerste uitvoering van Quality Street van James Barrie
• 13 februari: eerste uitvoering van Aino van Arvilde Prydz, in Oslo

Beeldende kunst

• 

  Judith I, Gustav Klimt

• 

  Toulouse-Lautrec, São Paulo Museum of Art

• 

  La Promenade (1901)'Théo van Rysselberghe

Bouwkunst

• 

  Klooster Nazareth (Venlo) (1901) Jules Kayser

Nobelprijzen

• Natuurkunde: Wilhelm Röntgen (Dui)
• Scheikunde: Jacobus van 't Hoff (Ned)
• Geneeskunde: Emil Adolf von Behring (Dui)
• Literatuur: Sully Prudhomme (Fra)
• Vrede: Henri Dunant (Zwi) en Frédéric Passy (Fra)

Geboren

januari

• 1 - Marcel Balsa, Frans autocoureur (overleden 1984)
• 1 - Christine Wittewaall van Stoetwegen, Nederlands politica (overleden 1986)
• 4 - Marian Spoida, Pools voetballer (overleden 1940)
• 10 - Henning von Tresckow, Duits generaal (overleden 1944)
• 11 - Andries Copier, Nederlands ontwerper en glaskunstenaar (overleden 1991)
• 16 - Fulgencio Batista, Cubaans president (overleden 1973)
• 21 - Kick Geudeker, Nederlands sportjournalist (overleden 1977)
• 21 - Ricardo Zamora, Spaans voetballer (overleden 1978)
• 23 - Benno Stokvis, Nederlands jurist, publicist en politicus (overleden 1977)
• 25 - Pablo Antonio, Filipijns architect (overleden 1975)

februari

• 1 - Clark Gable, Amerikaans acteur (overleden 1960)
• 2 - Jascha Heifetz, Joods-Amerikaans violist (overleden 1987)
• 4 - Willem Bokhoven, Nederlands waterpoloër (overleden 1982)
• 7 - A. den Doolaard, Nederlands schrijver en journalist (overleden 1994)
• 10 - Cor Kieboom, Nederlands voorzitter van Feyenoord (overleden 1982)
• 13 - Vasili Koeznetsov, Russisch politicus (overleden 1990)
• 19 - Florence Green, officieel de laatste overlevende veteraan van de Eerste Wereldoorlog (overleden 2012)
• 19 - Werner Kaegi, Zwitsers geschiedkundige (overleden 1979)
• 25 - Zeppo Marx, Amerikaanse acteur, komiek en musicus (overleden 1979)
• 28 - Linus Pauling, Amerikaans chemicus (overleden 1994)

maart

• 10 - Hendrik van den Broek, Nederlands journalist (overleden 1959)
• 10 - Michel Seuphor, Belgisch kunstenaar (overleden 1999)
• 19 - Cornelis van Geelkerken, Nederlands plaatsvervangend leider van de NSB (overleden 1976)
• 24 - Ub Iwerks, eerste tekenaar van Mickey Mouse (overleden 1971)
• 27 - Carl Barks, Amerikaans striptekenaar en schepper van onder anderen Dagobert Duck, Duckstad, Willie Wortel en Guus Geluk (overleden 2000)

april

• 8 - Jean Prouvé, Frans architect en ontwerper (overleden 1984)
• 10 - Arend Tael, Nederlands schrijver, pseudoniem voor Arie Pieter Krul (overleden 1945)
• 13 - René Pleven, Frans politicus (overleden 1993
• 15 - Joe Davis, Brits snookerspeler (overleden 1978)
• 16 - Stine Lerou, Nederlands actrice (overleden 1977)
• 21 - Herman Van den Reeck, Vlaams politiek geëngageerd student (overleden 1920)
• 22 - Max Lobato, Surinaams politicus (overleden 1988)
• 23 - Wim Bolten, Nederlands atleet (overleden 1971)
• 28 - Corry Vonk, Nederlands revuester en cabaretière (overleden 1988)
• 30 - György Orth, Hongaars voetballer en voetbaltrainer (overleden 1962)

mei

• 4 - Hector Marius van Fenema, Nederlands burgemeester (overleden 1983)
• 7 - Gary Cooper, Amerikaans acteur (overleden 1961)
• 13 - Witold Pilecki, Pools beroepsmilitair en verzetsman (overleden 1948)
• 13 - Louis Somer, Nederlands violist en componist (overleden 1966)
• 15 - Luis Monti, Italo-Argentijns voetballer (overleden 1983)
• 18 - Vincent du Vigneaud, Amerikaans biochemicus en Nobelprijswinnaar (overleden 1978)
• 20 - Max Euwe, Nederlands schaker (overleden 1981)
• 23 - Edmund Rubbra, Brits componist, muziekpedagoog en pianist (overleden 1986)
• 24 - Toine Mazairac, Nederlands wielrenner (overleden 1966)
• 24 - José Nasazzi, Uruguayaans voetballer (overleden 1968)

juni

• 1 - Joop ter Beek, Nederlands voetballer (overleden 1934)
• 6 - Soekarno, President van Indonesië (overleden 1970)
• 6 - Helmuth Stieff, Duits generaal (overleden 1944)
• 10 - Eric Maschwitz, Brits auteur, componist, dramaticus en scenarist (overleden 1969)
• 13 - Paul Fässler, Zwitsers voetballer (overleden 1983)
• 13 - Lode Zielens, Vlaams schrijver (overleden 1944)
• 19 - Anton Leo de Block, Nederlands jurist (overleden 1986)
• 24 - Marcel Mule, Frans klassiek saxofonist (overleden 2001)

juli

• 5 - Ermenegildo Florit, Italiaans kardinaal-aartsbisschop van Florence (overleden 1985)
• 5 - Julio Libonatti, Argentijns voetballer (overleden 1981)
• 5 - Sergej Obraztsov, Russisch poppenspeler (overleden 1992)
• 9 - Barbara Cartland, Brits schrijfster en stiefgrootmoeder van prinses Diana (overleden 2000)
• 9 - Jester Hairston, Amerikaans koordirigent, componist en acteur (overleden 2000)
• 14 - Gerald Finzi, Brits componist (overleden 1956)
• 15 - Nicola Abbagnano, Italiaans filosoof (overleden 1990)
• 15 - Pyke Koch, Nederlands kunstschilder (overleden 1991)
• 21 - Albert Hamilton Gordon, Amerikaanse ondernemer en econoom (overleden 2009)
• 24 - Lucie Petit, Frans-Belgisch atlete (overleden ??)
• 27 - Joaquin Palacio, Spaans autocoureur (overleden 1989)
• 29 - Anton Toscani, Nederlands snelwandelaar (overleden 1984)

augustus

• 4 - Louis Daniël Satchmo Armstrong, Amerikaans jazzmusicus (overleden 1971)
• 8 - Ernest Lawrence, Amerikaans natuurkundige en Nobelprijswinnaar (overleden 1958)
• 9 - Charles Farrell, Amerikaans acteur (overleden 1990)
• 10 - Franco Rasetti, Italiaans-Amerikaans natuurkundige (overleden 2001)
• 10 - Mona Rüster, Duits tafeltennisster (overleden 1976)
• 18 - Arne Borg, Zweeds zwemmer (overleden 1987)
• 23 - Minne Endstra, Nederlands zakenman (overleden 1971)
• 26 - Jan de Quay, Nederlands minister-president (overleden 1985)

september

• 5 - Jesualda Kwanten, Nederlands beeldhouwer (overleden 2001)
• 5 - Mario Scelba, Italiaans politicus (overleden 1991)
• 8 - Rie Beisenherz, Nederlands zwemster (overleden 1992)
• 10 - Ondino Viera, Uruguayaans voetbalcoach (overleden 1997)
• 12 - Ernst Pepping, Duits componist (overleden 1981)
• 22 - Charles Brenton Huggins, Canadees-Amerikaans arts, fysioloog en Nobelprijswinnaar (overleden 1997)
• 23 - Jaroslav Seifert, Tsjechisch schrijver, dichter en journalist (overleden 1986)
• 26 - Adolf Brakke, Surinaams politicus (overleden 1977)
• 29 - Enrico Fermi, Italiaans natuurkundige (overleden 1954)
• 29 - Lanza del Vasto, Italiaans filosoof, poëet, artiest, en geweldloos activist (overleden 1981)

oktober

• 2 - Charles Stark Draper, Amerikaans wetenschapper en uitvinder (overleden 1987)
• 8 - Mark Oliphant, Australisch natuurkundige en politicus (overleden 2000)
• 23 - Valerian Gracias, Indiaas kardinaal-aartsbisschop van Bombay (overleden 1978)
• 23 - Kristmann Guðmundsson, IJslands schrijver (overleden 1983)
• 27 - Luis Brunetto, Argentijns atleet (overleden 1968)
• 31 - Cornelis van Steenis, Nederlands botanicus (overleden 1986)

november

• 1 - Lew Childre, Amerikaans countrymusicus en onemanshowhost (overleden 1961)
• 3 - Leopold III, koning der Belgen (overleden 1983)
• 9 - Eduard Veterman, Nederlands schrijver en verzetsman (overleden 1946)
• 15 - Elmar Kaljot, Estisch voetballer (overleden 1969)
• 17 - Lee Strasberg, Amerikaans acteerdocent en toneelregisseur (overleden 1982)
• 18 - George Gallup, Amerikaans statisticus en opinie-onderzoeker (overleden 1984)
• 25 - Klaas Breeuwer, Nederlands voetballer (overleden 1961)
• 28 - Roy Urquhart, Brits generaal (overleden 1988)

december

• 5 - Werner Heisenberg, Duits wis- en natuurkundige (overleden 1976)
• 5 - Walt Disney, Amerikaans tekenfilmmaker en schepper van onder meer Mickey Mouse, Goofy en Donald Duck (overleden 1966)
• 12 - Harald Kaarman, Estisch voetballer (overleden 1942)
• 14 - Paul I van Griekenland (overleden 1964)
• 19 - Rudolf Hell, Duits uitvinder (overleden 2002)
• 22 - Arie Kaan, Nederlands atleet (overleden 1991)
• 22 - André Kostelanetz, Amerikaans dirigent en arrangeur (overleden 1980)
• 26 - Adrianus van der Vaart, oudste man van Nederland (overleden 2008)
• 26 - Georg Rimski-Korsakov, Russisch musicoloog en componist (overleden 1965)
• 26 - Barend Lempke - Nederlands lepidopterist (overleden 1993)
• 27 - Marlène Dietrich, Duits-Amerikaans actrice (overleden 1992)

Overleden

januari

• 5 - Karel Alexander (82), groothertog van Saksen-Weimar-Eisenach
• 20 - Zénobe Gramme (74), Belgisch wetenschapper
• 22 - Victoria (81), Koningin van Groot-Brittannië Ierland
• 27 - Giuseppe Verdi (87), Italiaans componist

februari

• 11 - Milan Obrenović (46), Servisch koning

maart

• 8 - Peter Benoit (66), Vlaams componist
• 11 - Hendrik Jan Heuvelink jr. (68), Nederlands architect
• 13 - Benjamin Harrison (67), 23^ste president van de Verenigde Staten

april

• 15 - Leopoldus Passchijn (67), Belgisch politicus
• 16 - Henry Augustus Rowland (52), Amerikaans natuurkundige

mei

• 24 - Louis Zéphirin Moreau (77), Canadees rooms-katholiek geestelijke en ordestichter
• 30 - Victor D'Hondt (60), Belgisch jurist, bekend voor zijn zetelverdelingsmethode bij verkiezingen

juli

• 17 - Johanna Spyri (74), Zwitsers schrijfster

augustus

• 12 - Francesco Crispi (81), Italiaans politicus

september

• 9 - Henri de Toulouse-Lautrec (36), Frans schilder en graficus
• 14 - William McKinley (58), 25^ste president van de Verenigde Staten

oktober

• 15 - Jan Fockema (29), Nederlands wielrenner

november

• 30 - Edward John Eyre (86), Brits ontdekkingsreiziger en koloniaal bestuurder

Weerextremen in België

• 21 februari: Minimumtemperatuur tot –15,0 °C in Leopoldsburg en –25,0 °C in Stavelot.
• 11 maart: Neerslag met woestijnstof.
• 10 april: Tornado in de streek van Terhulpen.
• 13 juli: 63 mm neerslag op 24 uur te Semmerzake (Gavere).

Bron: KMI Gegevens Ukkel 1901-2003 met aanvullingen

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie 1901 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.