Nacionalismu
El nacionalismu ye una doctrina o filosofía política qu'atalanta como valores fundamentales el bientar, la preservación de los rasgos identitarios, la dixebra en tolos órdenes y la gloria ya llialtá a la nación ermuna.
El nacionalismu ye un concetu d'identidá esperimentáu n'andecha per ñembros dún gobiernu, una nación, una sociedá o un territoriu en particular. Los nacionaliegos enfótanse en criyar o caltener una nación bancada en delles idees de lexitimación política. Munches ideoloxíes nacionaliegues deriven el so espoxigue de la teoría romántica de la "identidá cultural", mientres qu'otros cíncanse na parafia liberal de que la lexitimidá política deriva del consensu de la población duna rexón.
El nacionalismu ye un copitu davezu tracamundiáu, yá que la so semeya más xeneral ye zapallona y siempres foi polémica hestóricamente. Davezu, escarda n'enterriu étnicu, guerra o conflitos políticos ente estaos, etc... y trafúlguense como nacionalismu en sí mesmes. Sigún delles definiciones, el nacionalismu nun emplica qu'una nación seya necesariamente cimera a otra, sinon que caltién que ciertes naciones pudríen alcontrase en meyor allugamientu si se yes permitiera gobiernase a sí mesmas, algamando asina la so dixebra política, económica y cultural.
Dellos teóricos, como Benedict Anderson, afirmaren que les ñatures precises pal nacionalismu encluyen l'espoxigue de la prensa y el capitalismu. Anderson tamién afirma que los concetos de nación y nacionalismu son fenómenos construyíos dientro de la sociedá, llamándolos comunidaes maxinaries. Ernest Gellner añide al concetu: "el nacionalismu nun ye l'esconsone de les naciones hacia la so concenxa ermuna: enventa naciones áu nun les hai".
Índiz
Espoxigue del nacionalismu[editar | editar la fonte]
L'Estáu-Nación surdió n'Europa col tratáu de Westfalia (1648). El nacionalismu siguió siendo un fenómenu elitiego dementres dellos sieglos tres el tratáu, mas foi dementres el sieglu XIX cuando viñóse ampliamente per toa Europa y chotó popularidá. Dende entós, el nacionalismu dominó les polítiques europeés y mundiales. Munches de les polítiques europeés del sieglu XIX puen vese como bregues ente antiergos rexímenes.
Acabante'l sieglu XIX les idees nacionaliegues entamaríen a enanchase per toa Asia. Na India, el nacionalismu incentivó'l cabu del dominiu británicu. En China, el nacionalismu dio una xustificación pal estáu chinu, qu'alcontrábase encismáu cola idea d'un imperiu universal. En Xapón, el nacionalismu combinaríase col escecionalismu xaponés. La I Guerra Mundial marcó'l desaniciu fenetivu de varios estáos multinacionales (l'Emperiu Otomán, l'Emperiu Austrohúngaru y, en cierta midía, el rusu). El tratáu de Versalles foi afincáu como un ententu per recoñocer l'entamu de nacionalismu, yá que gran parti d'Europa foi dixebrada en naciones-estáu nún ententu per caltener la paz. Sicasí, munchos estáos multinacionales y emperios sobrevivieron. El sieglu XX tevo tamién marcáu pela sele adopción del nacionalismu per tol mundiu col escontarmáu de los emperios coloniales europeos, la Xunión Soviética y dellos estaos multinacionales menores.
Al empar, particularmente na segunda metá del sieglu XX, rixos enclinos antinacionaliegos tovieron llugar, siendo en xeneral destacables les remanáes per élites. L'actual Xunión Europea ta, anguaño, transfiriendo poder del ras nacional a entidaes llariegues y continentales. Alcuerdos de comerciu, tales como NAFTA y GATT, y la medrante internacionalización de mercaos de comerciu afeblen tamién la soberanía del estáu-nación.
Magüer, el nacionalismu sigui calteniéndose n'entorvisa a estos enclinos. La globalización ye refugada (ver ATTAC), los partíos nacionaliegos siguen chotando eleiciones, y la mayoría la xente caltién fuertes vínculos cola so nacionalidá.
Formes de nacionalismu[editar | editar la fonte]
Nacionalismu d'Estáu y nacionalismu de les minoríes[editar | editar la fonte]
Una cenciella güeyada a la realidá internacional permítemos albidrar que son abondes les formes de nacionalismu, mas de trebeyadísimu atiestamientu conceutual, yá nun sólo perque'l términu aplíquese a mamplén de realidaes (estaos afitaos, tribes ensin estáu, autonomíes n'alantramientu,...), sinón qu'amás emplégase pa deseñar mui desemeyáos xeitos que los desemeyaos endividuos o colleitividaes tienen de vivenciar la comunidá o nación. Adíquese lo que por nacionalismu puédese atalantar:
• L'afeición, enclín o ciñu de los ciudadanos a la nación-recoñocía o non como tala na llexislación a la que pertenecen.
• Una dotrina qu'encuma l'idiosincracia, la singularidá de la entidá colleitiva nacional.
• L'alendación y/o pretensión d'un pueblu o triba a constituyuse nuna entidá parcial o dafechu autónoma.
• El drechu d'un pueblu o triba a l'autodetermín.
N'entorvisa con otres etapes hestóriques próximes (como la etapa franquista n'España), o alloñáes, como per exemplu aqueilla na que los grandes reinos europeos tiníen alendacencies emperialiegues bancaes nel nacionalismu d'Estáu, güei, les Ciencies sociales esmolécense mayormente pol nacionalismu de les minoríes. Nel congresu Nationalism, Identity and Minority Rights cellebráu en Bristol en 1999, namái un 10% de los 210 hestoriadores rializaos ficieron referimientu al nacionalismu d'Estáu.
Fernando Vizcaíno Guerra, nel so artículu Nacionalismo, Estado y nación espresa que fasta la década de 1970 predominó la idea de que la ñatura esencial del nacionalismu yera l'Estáu. Foi al cau d’esa década cuando xulgóse a la nación como la ñatura cimera del nacionalismu, fasta podemos falar anguaño de nacionalismu étnicu, de nacionalismu de les minoríes o d'Estáu multinacional.
Davezu, los nacionalismos de les minoríes, per suponer la presencia de movimientos n'entorvisa a l'Estáu, abulten tar tamién n'entorvisa col nacionalismu d'Estáu, cuando dambos nacionalismos son una mesma rialidá en desemeyaes fases. Bien ye ciertu que'l nacionalismu pue ser al mesmu tiempu un sintimentu, una dotrina y al mesmu un enclín políticu, más la desemeyanza rial ente'l nacionalismu de les minoríes y el nacionalismu d'Estáu enraigona nel gráu de recoñocencia llexislativa ya entenacional qu'ún nacionalismu tien.
El nacionalismu étnicu[editar | editar la fonte]
El nacionalismu étnicu encarticha la nación en términos d'etnicidá, poro, siempres enclúi dellos elementos amiyantes de les xeneraciones d'enantes. Tamién enclúi idees duna conexón cultural ente los ñembros de la nación y los sos devanderos, y davezu, un llinguax ermunu. La nacionalidá ye heriede . L'Estáu remana la llexitimidá política del so estatus como llar del gurupu étnicu, y de la so función de proteición del gurupu nacional y la facilitacencia duna vida social y cultural pal gurupu. Les idees sobro etnicidá son mui antiergues, mas el nacionalismu étnicu modernu ta fuertemente enfluyiu per Johann Gottfried von Herder, quien promovió'l concetu de Volk, y Johann Gottlieb Fichte.
Sumamente espresives ya controvertíes son les pallabres del políticu Aleix Vidal-Quadras (Los enteleutuales orgánicos del nacionalismu): el conceutu étnicu de nación emplica, según eilli, un colleitivu humán esencial ya primixeniu encarticháu selleitiva y arbitrariamente pola trebia, la llingua, la relixón, determinaes tradiciones o vezos, en que'l sintimientu nacionaliegu identitariu de sustratu étnicu ye un feixe d'estintos primitivos y preracionales que puxen l'odiu al estrañu, la identidá individual indestremable de la gurupal, o l'encapacidá de compartir derivada de la llucha pola susistencia nún mediu natural menicu.
El nacionalismu cívicu[editar | editar la fonte]
El nacionalismu cívicu(tamién nomáu Nacionalismu Civil o Nacionalismu políticu) ye la forma del nacionalismu sigún la que l'estáu deriva la so llexitimidá política de la participación activa de los sos ciudadanos, la "volontá del pueblu"; representación política. Un endividu en tala nación debe creyer que les aiciones del estáu, en mayor o menor midía, reflexen la so volontá, mesmamente cuando ciertes aiciones van escontra de los sos especipios ermunos . Jean-Jacques Rousseau, quien desendolcare ésta teoría pela primer vegada, idegó’l concetu de Volontá Xeneral pa esplicar cómo podría funcionar éstu. Rousseau anotó les sos teoríes en dellos de los sos escritos, particularmente en Sobre’l Contratu Social.
El nacionalismu cívicu déitase dientru de les tradiciones de racionalismu y lliberalismu. Ye la teoría tres les democracies constitucionales.
N'entorvisa'l nacionalismu étnicu, el nacionalismu cívicu -diz Aleix Vidal-Quadras- pacifica, harmoniza y entegra les diferences baxu'l mantu de valores morales cimeros como la llibertá, la igualdá, la solidariedá y la xusticia.
El nacionalismu románticu[editar | editar la fonte]
El nacionalismu románticu (tamién llamáu nacionalismu orgánicu y nacionalismu identitariu) ye la forma de nacionalismu étnicu pela que l’estáu deriva la so lexitimidá política como consecuencia natural (orgánica) y espresión de la nación o la raza. Reflexa los ideales del romanticismu y opónese al racionalismu. El nacionalismu románticu enfatiza una cultura étnica hestórica qu’empata col ideal románticu; el folklore desendólcase como un concetu nacionaliegu románticu. Los hermanos Grimm alendáronse nos escritos de Herder pa criyar una coleición idealizada d’hestorias étnicamente alemanas. L’hestoriador Jules Michelet exemplifica la conceición nacionaliega romántica de la hestoriografía.
El nacionalismu d’esquierdes[editar | editar la fonte]
El nacionalismu d'esquierdes defende, delles vegaes, el drechu de toles naciones a l'autodetermín costituyendo una cadarma políca que beneficiaría a les clases populares d'esa nación. Delles vegaes, los nacionaliegos d'esquierdes encartíchanse al empar como internacionaliegos.
El nacionalismu relixosu[editar | editar la fonte]
El nacionalismu relixosu ye la forma de nacionalismu según la que l’estáu deriva la so lexitimidá política en consecuencia d’una relixón ermuna. El sionismou ye un exemplu d’estu, mas bona parte de les formes de nacionalismu étnicu son tamién en gran midía formes de nacionalismu relixosu. Per ejemplu, el nacionalismu irlandés ye xeneralmente asociáu al catolicismu; el nacionalismu indiu asóciase col hinduismu, etc. El nacionalismu relixosu vése, generalmente, como una forma de nacionalismu étnicu.
Sicasí, la componente relixosa ye más una etiqueta que la vraera motivación del nacionalismu dún gurupo. Per exemplu, magar que la mayoría de los cabezaleros nacionaliegos irlandeses del cabero sieglu foren católicos, demientres el sieglu XIX, y especialmente en el XVIII, munchos cabezaleros nacionaliegos foron protestantes. Los nacionaliegos irlandeses nun pruñen per siñaleces teolóxiques, sinon per una idegoloxía qu’oleya la islla d’Irlanda con una visión particular de la cultura irlandesa, que para munchos nacionaliegos encluye al catolicismu magar que non como elementu predominante. Pa munches naciones obligaes a pruñir escontra l’escardar de l’emperialismu d’otra nación, el nacionalismu asociósea la gueta dún ideal de lliberdá.
L’islam opónese dafechu a tó tipu de nacionalismu, tribalismu, racismu u otra clasificación de la xente nun bancada nes creyencies ermunes. Sicasí, dellos gurupos islámicos puen ser consideráos raciegos y nacionaliegos (asina, pa dellos, un puen considerase vraeros islámicos). La criyación de Pakistán ye un exemplu de nacionalismu relixosu de banca islámica en la midía en que tomaba como nación a los musulmanes de la India. Sicasí, munchos de los sos criyadores -como los del Estáu de Israel- yeren llaicos y consideraben la pertenencia a una mesma tradición relixosa como elemento xenerador de identidá al marxen de la práutica relixosa en sí. Un exemplu semeyante ye’l de los musulmanes de Bosnia, consideraos como etnia en la antierga Yugoslavia y que na su mayor parti yeren nun creyentes o nun prauticantes.
El nacionalismu banal[editar | editar la fonte]
El nacionalismu banal, conceutualizáu per Michael Billig, ye la forma difusa que toma’l nacionalismu nes sociedaes contemporáñes, tornándose nún mecanismu omnipresente d’aldar les perceuciones y facer apaecer como natural la identificación ente una llingua, una cultura y una comunidá política. Seya yá en vezos colleitivos como’l deporte, o en detayes fatos como la utilización de banderes pa identificar les llingues nes qu’escríbense los ingredientes d’una caxa de cereales, el nacionalismo banal aviña cotidianamenti los esquemes mentales del nacionalismu.
El fascismu ye xeneralmente clasificáu como nacionalismu étnicu, siendo’l casu más estremu d’éstu’l nacionalsocialismu de la Alemaña Nazi.
Elementos ermunos de toles formes de nacionalismu[editar | editar la fonte]
Dellos teoristes políticos caltienen que cualisquier discriminación de formes de nacionalismu ye falsia. Tóes les formes de nacionalismu cuenten cúna población formando una nación, poro, sinifica que tolos los ñembros duna población creyen que formen parti d’algún tipu de cultura ermuna y la cultura nun pue ser dafechu dixebrada de la etnicidá. Mesmamente les supuestes "cultures cíviques" étnicamente neutrales en los Estaos Xuníos, per exmplu, iscriben la pallabra Dios na so moneda y na so xura de llealtá y deseñen feriados oficiales, poro, promueve un prexuizu cultural.
Teóricos del nacionalismu[editar | editar la fonte]
• Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
Críticos del nacionalismu[editar | editar la fonte]
Nacionalismu históricu[editar | editar la fonte]
Eventos hestóricos nos cuales el nacionalismu desempeñó un papel esencial:
• Xunificación italiana baxu’ldominiu de Piamonte y Sardeña
• Guerra francu-prusiana y la xunificación alemana baxu’l dominiu de Prusia
• Revolución peronista na Arxentina
• Guerra de la Independencia Española
Nacionalismos d’angüañu[editar | editar la fonte]
• Independentismu portorriqueñu
