Ryn

Rynrivier
Die Loreley in Rynland-Palts.
Die stroomgebied van die Ryn.
Oorsprong	Voorryn en Agterryn (Sankt-Gotthard-Massiv (Switserland
Monding	Ryn-delta, Nederland Noordsee
Stroomgebied	Switserland, Oostenryk, Liechtenstein, Duitsland, Frankryk, Nederland
Lengte	1 238,8 km (766 myl)
Oorsprong-hoogte	2 345 m (7 694 voet)
Monding-hoogte	0 m
Gemiddelde afloop	2 000 m³/s (70 629 ft³/s)
Stroomgebiedoppervlakte	185 300 km² (65 637 myl²)
Kaart van die Ryn-bekken in Europa.

Die Ryn (Duits: Rhein, Frans: Rhin, Italiaans: Reno, Retoromaans: Rain, Nederlands: Rijn, Latyn: Rhenus) is 'n rivier in Europa met 'n lengte van 1 238,8 kilometer. Sy twee bronriviere, die Vorderrhein (Duits: "Voorryn") en Hinterrhein ("Agterryn"), ontspring in die Sankt-Gotthard-bergmassief (Kanton Graubünden) in die Switserse Alpe.

Die Middelrynvallei het in die 19de eeu 'n trekpleister vir kunstenaars, die sogenaamde Rynromantici, geword. Die landskap is tot Unesco-wêrelderfenis verklaar

Hierna vloei die rivier deur die Bodenmeer. Die Ryn se monding is in Nederland waar die rivier in twee arms, die Lek in die noorde en die groter suidelike Waal, vertak. Albei rivierarms vorm saam met die Maasrivier 'n uitgestrekte delta, die Ryn-Maas-delta, voordat hulle in die nabyheid van Rotterdam in die Noordsee uitmond.

Die naam Ryn is van Keltiese oorsprong en beteken vloeiend. Tesame met die Donau het die Ryn die grootste gedeelte van die noordelike grens van die Romeinse Ryk gevorm. Die Romeine het die rivier Rhenus genoem. Sedert hierdie tydperk is die Ryn 'n besige waterweg.

Met jaarliks sowat 300 miljoen ton se vrag, wat hier vervoer word, is die Ryn die belangrikste waterweg in Europa. Tagtig persent van alle goedere, wat op Europese waterweë vervoer word, word op Rynskepe gelaai. As waterweg verbind die rivier groot nywerheidsgebiede langs sy oewer met mekaar en bly danksy 'n gesofistikeerde radarstelsel 365 dae per jaar bevaarbaar - selfs in digte mis.

Regterkantse sy-riviere van die Ryn

• uit die Swartwoud (Schwarzwald) (van die bron na die noorde):
  • Wutach
  • Wiese
  • Dreisam
  • Elz
  • Kinzig
  • Rench
  • Murg
  • Alb
• Neckar
• Main
• Murg
• Lahn
• Wied
• Sieg
• Wupper
• Düssel
• Ruhr
• Emscher
• Lippe

Linkerkantse sy-riviere van die Ryn

• Thur
  • Murg
  • Necker
  • Sitter
• Töss
• Glatt
• Aare
• Birs
• Ill
• Nahe
• Mosel
• Nette
• Ahr
• Erft

Stede langs die Ryn

(L vir stede wat links geleë is, R vir stede wat regs geleë is. Links staan ewe aan "wes" en regs staan ewe aan "oos".)

• Ilanz
• Chur
• Kreuzlingen (L)
• Konstanz (R)
• Stein am Rhein
• Schaffhausen (R)
• Rheinau
• Eglisau
• Kaiserstuhl (Aargau) (L)
• Waldshut (R)
• Laufenburg (Baden) (R)
• Laufenburg (Schweiz) (L)
• Bad Säckingen (R)
• Rheinfelden (Baden) (R)
• Rheinfelden (Schweiz) (L)
• Basel (L)
• Kleinbasel (R)
• Mülhausen (L)
• Breisach am Rhein (R)
• Straatsburg (L)
• Kehl (R)
• Karlsruhe (R)
• Wörth am Rhein (L)
• Germersheim (L)
• Speyer (L)
• Ludwigshafen (L)
• Mannheim (R)
• Gernsheim (R)
• Mainz (L)
• Wiesbaden (R)
• Rüdesheim am Rhein (R)
• Bingen (L)
• Sankt Goarshausen (R)
• Sankt Goar (L)
• Boppard (L)
• Lahnstein (R)
• Koblenz (L,R)
• Bendorf (R)
• Neuwied (R)
• Weißenthurm (L)
• Andernach (L)
• Bad Hönningen (R)
• Bad Breisig (L)
• Sinzig (L)
• Linz am Rhein (R)
• Remagen (L)
• Unkel (R)
• Bad Honnef (R)
• Bonn (L,R)
• Königswinter (R)
• Niederkassel (R)
• Wesseling (L)
• Keulen (L,R)
• Dormagen (L)
• Monheim am Rhein (R)
• Düsseldorf (R,L)
• Neuss, (L)
• Krefeld-Uerdingen (L)
• Duisburg (R,L)
• Rheinberg (L)
• Wesel (R,L)
• Xanten (L)
• Rees (R)
• Emmerik aan die Ryn (R)
• Lobith (R)
• Arnhem (R)
• Wijk bij Duurstede (R)

Sien ook

• Lys van Europese riviere

Eksterne skakels

• (de) Internationale Kommission zum Schutz des Rheins (IKSR)
• (de) Internationale Kommission für die Hydrologie des Rheingebietes (KHR)
• (de) SWR Wissen: Geomorphologie - Der Rhein