Aotearoa

Nō Wikipedia Māori
Jump to: Papa aratohu, search
Aotearoa
New Zealand
Pīwari o Aotearoa Tohu o Aotearoa
Pīwari Tohu
Pepeha: kāhore kau
(Pepeha o mua "Onward")
Ngaringari: E Ihowa Atua
God Save The Queen1
Aotearoa
Tāone matua Te Whanganui-a-Tara
Pae: 41°17′S 174°27′E / -41.283, 174.45
Tāone nui Tāmaki-makau-rau2
Reo a te motu Māori, Rotarota, Ingarihi3
Kāwanatanga
• Āhua Kīngitanga-ā-ture
• Kuīni Erihāpeti II
• Kāwana-tianara Jerry Mateparae
• Pirimia John Key
Tū motuhake i te Kīngitanga Kotahi 
• Tominiana 26 Mahuru 19074 
Rahi
• Katoa 268,680 km² (75)
103,738 sq mi 
• Wai (%) 2.1
Taupori
• Hakikea 2006 tau tata 4,165,6005 (124 (2005))
• 2006 kautenui 4,143,2796
• Kiato 15/km² (193)
39/sq mi
GDP (PPP) 2005 tau tata
• Katoa 101.685 miriona nui USD7 (58)
• Mā ia tangata 24,797 USD8 (27)
HDI  (2006) Green Arrow Up Darker.svg 0.936 (nui) (20)
Moni Tāra (NZD)
Wāhi taima NZST9 (UTC+12)
• Raumati (DST) NZDT (UTC+13)
(Whiringa-ā-nuku ki Poutū-te-rangi)
Tohu ipurangi .nz
Tohu waea +64
1 Ka whakatangihia God Save The Queen i te aroaro o te Kuīni, o te Kāwana-tianara rānei. [1]
2 Kei a Tāmaki-makau-rau te rahi tāone nui ake; koia tonu te tāone manatōpū nui hoki.
3 Ko te reo Pākehā he reo-ā-motu de facto; ko Māori rāua ko NZSL he reo-ā-motu de jure.
4 Ehara i te tino mārama ko tēhea te rā i tū motuhake ai a Aotearoa; he maha ngā rā e hāngai ana.
5 Taupori tau whakaarohia nō te 31 Hakihea 2006 (tau tata). [2]
6 Tau whakamutunga o te kautenui o Aotearoa i te 2006, ehara tonu ko ngā manuhiri o tāwāhi. [3]
7 E 155.763 miriona nui NZD te GDP o te tau ki Poutū-te-rangi 2006 [4]
8 E 37,896 NZD te GDP mā ia tangata mō te tau ki Poutū-te-rangi 2006.
9 He wāhi taima anō tō Wharekauri, e 45 meneti i mua o te tuawhenua o Aotearoa.

He whenua, he kāhui moutere a Aotearoa i Te Moana-nui-a-Kiwa. Ko ngā moutere matua ko Te Ika-a-Māui ki te raki, ko Te Wai-pounamu, arā Te Waka-a-Māui ki waenganui, me Rakiura ki te tonga. Ko ngā whenua o roto o te Kīngitanga o Aotearoa ko ngā whenua moutere nei ko ngā Kuki Airani, ko Niue; he kāwanatanga ake o aua whenua, engari ka mau tonu he pānga wātea ki Aotearoa; ko Tokelau, me ngā wāhi kerēmetia rā o Antarctica ki ngā tahatai o te Moana o Ross. Ko Aotearoa he rōpū moutere e tū mokemoke ana, e roa rawa te tawhiti ki whenua kē. E 2000 kiromita te tawhiti ki Ahitireiria, ko Te Tai-o-Rehua te moana wehe i aua whenua e rua. Ko ngā whenua e tū tata ana ki te raki ko Niu Karatonia, ko Whiti, ko Te Moutere Nōpoke, ko Tonga. Nō te tau kotahi mano iwa rau mā whitu (1907), ka whakatūria a Aotearoa hei whenua āhua tū wehe.

Ngā Ingoa[edit | edit source]

Ko Aotearoa te ingoa Māori o nāianei mō te motu. Engari i tērā atu rautau, ko 'Aotearoa' tētahi o ngā ingoa mo Te Ika-a-Māui anakē. Koiarā i kī ai ngā tūpuna, 'ki a tātou ngā iwi o Aotearoa me te Wai-pounamu'. Nō ngā tau whakatūwhera o tērā rautau, arā nō te wā i mua i te Pakanga Tuatahi o te Ao, ka hurihia hei ingoa mō te motu katoa. Ko tētahi ingoa kāhore i te tino whakamahia i tēnei wā, ko Niu Tīreni, arā te whakamāoritanga o "New Zealand". Ki ētahi, ko "Nū Tīrani" kē. Ko Aotearoa te ingoa e rangona whānuitia ana i tēnei wā.

Ngā Reo[edit | edit source]

E toru ngā reo a te motu o Aotearoa: ko te reo Māori, ko te reo Pākehā, ko te NZSL. Engari he nunui ngā reo e kōrerotia ana e ngā tāngata maha o Aotearoa nei. Hei tauira, ko te reo Hāmoa me te reo Rarotonga.

Tirohia hoki[edit | edit source]

Hoto ki waho[edit | edit source]

Commons:Category
Kei te Wikimedia Commons he whakaahua atu anō mō

Aotearoa