Kirgizistan

Kirgizistan
Кыргыз Республикасы Kyrgyz Respublikasy Кыргызская республика Kyrgyzskaya Respublika
Flago di Kirgizistan	Blazono di Kirgizistan
Nacionala devizo:
{{{Devizo}}}
Nacionala himno:
nacionala himno di Kirgizistan
[[File:{{{Audio_ligilo}}}]]
{{{Imajo_informo}}}
Urbi:
Chefurbo:	Bishkek
· Habitanti:	1,250,000 (2007)
· Dato:	{{{Dato_chefurbo}}}
· {{{TituloChefurbo2}}}:	{{{Chefurbo2}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo2}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo2}}}
· {{{TituloChefurbo3}}}:	{{{Chefurbo3}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo3}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo3}}}
Precipua urbo:	Bishkek
· Habitanti:	{{{Lojanti_precipua}}}
Linguo:
Oficala linguo:	{{{Oficala_linguo}}}
Lingui:
Oficala lingui:	Kirgizistana, rusiana
Nacionala linguo:	{{{Nacionala_linguo}}}
Nacionala lingui:	{{{Nacionala_lingui}}}
Regionala linguo:	{{{Regionala_linguo}}}
Regionala lingui:	{{{Regionala_lingui}}}
Etnii:
· {{{Etnii_procenti}}}	{{{Etnii}}}
· {{{Etnii2_procenti}}}	{{{Etnii2}}}
· {{{Etnii3_procenti}}}	{{{Etnii3}}}
· {{{Etnii4_procenti}}}	{{{Etnii4}}}
· {{{Etnii5_procenti}}}	{{{Etnii5}}}
· {{{Etnii6_procenti}}}	{{{Etnii6}}}
· {{{Etnii7_procenti}}}	{{{Etnii7}}}
· {{{Etnii8_procenti}}}	{{{Etnii8}}}
· {{{Etnii9_procenti}}}	{{{Etnii9}}}
· {{{Etnii10_procenti}}}	{{{Etnii10}}}
Demonimo:	{{{Demonimo}}}
Guvernerio:
Tipi:	Republiko
· Prezidanto:	Almazbek Atambayev
· Prezidisto (serbo):	{{{Serbiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (kroato):	{{{Kroatiana_prezidisto}}}
· Prezidisto (Bosno):	{{{Bosniana_prezidisto}}}
· Ko-princi:	{{{Ko-princi}}}
· Ko-princi:	{{{Chefi_di_la_Kongreso_dil_Populo}}}
· General-guverniestro:	{{{Generala_guverniestro}}}
· Chefministro:	Temir Sariyev
Legifantaro:	[[{{{Legifantaro}}}]]
Historio:
· {{{Historio}}}:	{{{Historio_dato}}}
· {{{Historio2}}}:	{{{Historio2_dato}}}
· {{{Historio3}}}:	{{{Historio3_dato}}}
· {{{Historio4}}}:	{{{Historio4_dato}}}
· {{{Historio5}}}:	{{{Historio5_dato}}}
Surfaco:	(86ma granda)
· Totala:	199,900 km²
· Aquo:	3,6%
Habitanti:	(110ma granda)
· Totala:	5,482,000 (2009)
· Denseso di habitantaro:	27.4 hab./km²
KLP (KPP):
· Totala:	{{{KLP_KPP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_KPP_segun_persiono}}}
KLP:
· Totala:	{{{KLP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_segun_persiono}}}
Gini:	([[{{{Gini_yaro}}}]])
	{{{Gini_chanjo}}} {{{Gini}}}
	{{{Gini_valoro}}} · {{{Gini_rango}}}
IHD:	([[{{{IHD_yaro}}}]])
	{{{IHD_chanjo}}} {{{IHD}}}
	{{{IHD_valoro}}} · {{{IHD_rango}}}
Pluse informi:
Valuto:	Kirgizistana som
· Abreviuro:	{{{Abreviuro}}}
· Simbolo:	{{{Simbolo}}}
Tempo-zono:	{{{Tempo_zono}}}
· Somero tempo:	{{{Somero_tempo}}}
Dato-formato:	{{{Dato_formato}}}
Veho-latero:	{{{Veho_latero}}}
Telefono-kodexo:	{{{Telefono_kodexo}}}
ISO:	{{{ISO}}}
	{{{ISO2}}}
	{{{ISO3}}}
Reto-domeno:	.kg
Reto-domeni:	{{{Reto_kodi}}}
	{{{Reto_kodo2}}}
	{{{Reto_kodo3}}}
	{{{Reto_kodo4}}}
	{{{Reto_kodo5}}}
Precipua religio:	islamo, 60,8%
Oficala retosituo:	{{{Oficalaretosituo}}}

Kirgizistan esas lando qua jacas en centr-Azia. Lua vicina landi esas:

• en nordo, Kazakstan,
• en esto ed en sud-esto, Populala Republiko di Chinia,
• en sudo, Tajikistan,
• en westo, Uzbekistan.

Bazala fakti pri Kirgizistan.

Historio

Videz anke: Historio di Kirgizistan.

La maxim anciena populo konocata en la historio di Kirgizistan esis Skitiana tribui, qui vivis en la regiono di Saka de 6ma yarcento aK til 5ma yarcento. Gradope la regiono konquestesis dal Turka populi. Dum la 8ma yarcento Arabi konquestis la regiono ed introduktis islama religio. Kirgiza stato atingis lia maxima expanseso en 840 kande li kaptis Uigura rejio.

Chiniana texti de 7ma til 12ma yarcento deskriptas Kirgizi kom blanka personi kun blua oki e reda hari, qua povas signifikar Slava origino. Pro la procesi di migradi, konquesti ed intermariaji, nuna west-Aziana populi havas mixurita origini, inkluzite di Irana e Mongola sangi.

Kirgiza nomadi, 1870a yari.

Kirgizi dominacesis dal Mongola Oirati dum la 17ma yarcento, dal Mandjuriana Qing-dinastio dum la 18ma yarcento, e dal rejio di Khoqand dum la 19ma yarcento. En 1876 la regiono konquestesis dal Rusian imperio. Kun Rusa okupeso, multa Kirgizi decidis movar su vers Pamir montaro od Afganistan. En 1916 eventis granda represo en la regiono, e multa Kirgizi fugis vers Chinia. Sovietiana povo establisesis en la regiono en 1918 ed en 1924 la regiono divenis autonoma parto di Socialista Sovieta Republiko di Rusia. Fine la 5ma di decembro 1936 ol divenis la Socialista Sovieta Republiko di Kirgizistan. En 1941 kirila alfabeto adoptesis por Kirgizistana linguo.

Kirgizistan divenis nedependanta de Sovietia la 31ma di agosto 1991. Askar Akayev, elektita prezidanto di Sovieta Republiko di Kirgizistan en oktobro 1990 divenis l'unesma prezidanto di nedependanta lando. La 21ma di decembro 1991 Kirgizistan eniris la Komuneso di Nedependanta Stati ed en 1992 l'Unionita Nacioni.

La 6ma di aprilo 2010 komencis protesti kontre guvernerio di Kurmanbek Bakiyev en Bishkek ed altra urbi. La 15ma di aprilo sam yaro il abandonis povo, e Roza Otunbayeva provizore asumis povo la 7ma di aprilo 2010, kom unesma prezidantino di lando. Otunbayeva guvernis til 1 di decembro 2011, kande asumis povo Almazbek Atambayev, vinkinto dil elekto prezidantala en novembro sam yaro.

Politiko

Prezidanto Almazbek Atambayev e Vladimir Putin, 2015.

Segun la konstituco di 1993, Kirgizistan esas parlamentala demokratiala republiko. La chefo di stato esas la prezidanto, qua elektesas dal populo por 5 yari. Lu povas elektar tempale la chefministro di lando, ma la nomo mustas aprobesar dal parlamento.

Depos 2005 legifala povo kompozesas nove da unika chambro, la supra konsilantaro, qua havas 120 qui elektesas dal populo por 5 yari. De 1995 til 2005 la parlamento kompozesis da du chambri. Singla partiso povas havar admaxime 65 deputati, por preventar koncentreso di povo en unika politikala grupo.

Geografio

Mapo di Kirgizistan.

Tian Shan montaro.

Kirgizistan ne havas litoro. Ol havas frontieri kun Kazakstan, Populala Republiko di Chinia, Tajikistan ed Uzbekistan. Ol jacas inter latitudi 39º e 44º N e longitudi 69º e 81º W. Lua maxim alta monto esas Jengish Chokusu, kun 7,439 m di altitudo en Tian Shan montaro. Lago Issyk-Kul esas la maxim granda.

Lua klimato varias segun regioni: en la valo di Fergana en sud-westo esas subtropikala klimato, en alta monti di Tian Shan esas polala klimato. Sika klimati existas en altra regioni; tamen povas nivar en dezerti dum kelka kolda dii dum vintri.

Lando havas un geografiala exklavo en Uzbekistan: l'urbeto Barak. En lua teritorio existas quar Uzbeka enklavi.

Ekonomio

Bazaro en Bishkek.

Videz anke: Ekonomio di Kirgizistan.

Kirgizistan esas la duesma maxim povra lando de anciena Sovietia e nune ol esas la duesma maxim povra lando di Centr-Azia. Segun The World Factbook, 1/3 di lua habitantaro vivis sub la povreso-lineo en 2011.

Demografio

Cirkum 80% de la habitantaro esas mohamedani, 17% ortodoxa kristani e 3% altra. Rasala Kirgizi reprezentis cirkum 70% de totala habitantaro en 2007. Altra importanta grupi esis Uzbeki (14.5%) e Rusi (9%).

La maxim granda urbo esas la chef-urbo, Bishkek. Altra importanta urbi esas Osh e Jalal-Abad.

Kulturo

Muzikisti pleas tradicionala Kirgizistana muziko.

Kirgizistan havas du oficala lingui: kirgizistana e rusiana. Cirkum 99% di populo savas lektar e skribar.

Un di maxim populara sporti en lando esas futbalo.