Манака

Манака
Principauté de Monaco


(Сьцяг)	(Герб)

Нацыянальны дэвіз: «Deo Juvante»
(лац. З Божай дапамогай)

Дзяржаўны гімн
«Hymne Monégasque»

Афіцыйная мова

француская

Сталіца Манака

Форма кіраваньня

Князь
Прэм’ер-міністар

Канстытуцыйная манархія
Альбэр ІІ
Мішэль Ражэ

Плошча
• агульная
• адсотак вады 232-е месца ў сьвеце
2,02 км²
0

Насельніцтва
• агульнае (2012)
• шчыльнасьць 219-е месца ў сьвеце
36 136^[1]
15 142/км²

СУП
• агульны (2008)
• на душу насельніцтва 153-е месца ў сьвеце
$4888 млрд
$65 928

Валюта Эўра (EUR)

Часавы пас
• улетку CET (UTC+1)
CEST (UTC+2)

Незалежнасьць
— абвешчаная 8 студзеня 1297

Дамэн верхняга ўзроўню

.mc

Тэлефонны код +377

Мана́ка, ці Кня́ства Мана́ка (па-француску: Monaco, Principauté de Monaco) — горад-дзяржава ў Заходняй Эўропе. Мае выхад да Міжземнага мора, на сушы мяжуе з Францыяй. Адна з шасьці карлікавых дзяржаваў Эўропы.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У X—IX ст. да н. э. на тэрыторыі Манака (назва, імаверна, паходзіць ад праіндаэўрапейскага кораня mon — высокае месца, скала) існавала фінікійская калёнія (гандлёвая прыстань, фартэцыя) з VIII—VI ст. да н. э. — грэцкая (пабудаваны храм Геракла). 3 II ст. да н. э. тэрыторыя Манака ўваходзіла ў Рымскую імпэрыю, пазьней тут панавалі арабы, з ХІ ст. н. э. — генуэзцы, якія ў 1215 годзе пабудавалі тут фартэцыю. У 1346 годзе паўстала асобнае княства пад пратэктаратам Генуі. У 1419 годзе ў Манака замацавалася генуэская дынастыя Грымальдзі. 3 1524 году княства Манака было падуладнаю тэрыторыяй Гішпаніі, аднак фармальна захоўвала сваю аўтаномію. У 1641 годзе ў выніку народнага паўстаньня княства перайшло пад пратэктарат Францыі. У 1731 годзе княства па жаночай лініі перайшло да Дж. Ф. Л. Гаён-Матыньёна, які прыняў прозьвішча Грымальдзі і ўступіў на сталец пад імем Анарэ III (1731-93). У 1793 годзе княства было анэксавана Францыяй. Аднаўленьне аўтаномнага статусу адбылося на падставе Парыскай мірнай дамовы 1814 году. Паводле рашэньня Венскага кангрэсу 1814-15 гадоў, Манака было перададзена пад пратэктарат Сардынскага каралеўства. Рэвалюцыя 1848 году зрынула ў Манака княскую ўладу, ад княства аддзяліліся і фактычна далучыліся да Францыі гарады Мэнтона і Ракбрун. У 1849 годзе сардынскія войскі аднавілі манархію, але Манака перастала быць пратэктаратам Сардыніі. У 1860 годзе пасьля пераходу Ніццы ва ўладаньне Францыі, князь Карл III (1856-89) пагадзіўся на францускі пратэктарат над Манака, у 1861 годзе за 4 млн франкаў фармальна саступіў Францыі свае правы на Мэнтону і Ракбрун. Паводле манацка-францускай дамовы ад 2 лютага 1861 году Францыя прызнала незалежнасьць Манака. У 1865 годзе паміж Манака і Францыяй пачаў дзейнічаць мытны зьвяз. У 1861—1910 гадах у Монтэ-Карла пабудаваны комплекс казіно, які пасьля будаўніцтва чыгункі паміж Манака і Францыяй (1868) стаў адной з галоўных крыніцаў папаўненьня бюджэту княства. У 1899 годзе ў Манака заснаваны Акіянаграфічны музэй — цяпер міжнародны цэнтар акіянаграфічных дасьледаваньняў.

У 1911 годзе пры князю Альбэрце I (1889—1922) была прынятая канстытуцыя, паводле якой Манака абвешчана канстытуцыйнай манархіяй і ўтвораны выбарны парлямэнт — Нацыянальная рада. Паводле дамовы 1918 году Францыя атрымала права трымаць на тэрыторыі Манака войскі і зацьвярджаць заключаныя Манака міжнародныя пагадненьні. У Другую Сусьветную вайну Манака акупавалі нямецкія войскі (1942-44). 3 1949 году ў княстве панаваў князь Ранье III. У 1962 годзе прынята новая канстытуцыя, якая пашырыла правы Нацыянальнай рады. Выканаўчая ўлада перададзеная Ўрадаваму савету, быў створаны Каронны савет.