Xordania

المملكة الأردنّيّة الهاشميّة Al-Mamlaka al-Urduniyya al-Hāshimiyya Reino de Xordania

Bandeira Escudo

Lema: الله، الوطن، الملك (Allah, Alwatan, Almalik) Deus, Patria e o Rei Himno nacional: As-salam al-malaki al-urdoni     Capital  • Poboación Amán 2.125.400 (est. 2005) Cidade máis poboada Amán Linguas oficiais Árabe Forma de goberno Monarquía constitucional Rei Primeiro Ministro Abdalá II de Xordania Awn Shawkat Al-Khasawneh Independencia - Data Do Reino Unido 25 de maio de 1946 Superficie  • Total  • % auga Fronteiras Costas Posto 112º 92.300 km² 0,01 1.619 km 26 km Poboación  • Total  • Densidade Posto 104º 5.473.000 (est. 2005) 58,8 hab./km² PIB (nominal)  • Total  • PIB per cápita n/d n/d PIB (PPA)  • Total (2006)  • PIB per cápita Posto 99º US$ 29.248 US$ 4.908 IDH n/d Moeda n/d (JOD) Xentilicio Xordano, xordana Fuso horario  • en verán UTC + 2 UTC + 3 Dominio de Internet .jo Prefixo telefónico +962 Prefixo radiofónico JYA-JYZ Código ISO 400 / JOR / JO Membro de: ONU, LA Tódolos países do mundo

Xordania (árabe: الأردن Al-ʼUrdunn), oficialmente Reino Hachemita de Xordania (المملكة الأردنّيّة الهاشميّة Al-Mamlaka al-Urdunniyya al-Hāshimiyya), chamado Transxordania ata 1950, é un país de Asia localizado na rexión do Oriente Medio. Limita ao norte con Siria, ao nordeste con Iraq, ao leste e ao sur con Arabia Saudita e ao suroeste co mar vermello (no Golfo de Aqaba, con Israel e co territorio palestiniano de Cisxordania).

Historia

Petra, capital nabatea e da provincia romana de Arabia Pétrea. Unha das Novas sete marabillas do mundo.

A Praza Ovalada Romana en Xerash.

A terra que máis tarde chegou a ser Xordania forma parte da histórica rexión do Crecente Fértil. A súa historia comezou ao redor de 2000 a. C, cando os amoritas semíticos se estableceron ao redor do río Xordán no área chamada Canaán. Subsecuentes invasores e colonos incluíron aos hititas, exipcios, israelitas, asirios, babilonios, persas, gregos, nabateos, romanos, árabes musulmáns, cruzados cristiáns, mamelucos e a turcos otománs.

Aproximadamente, no 312 a. C, os nabateos refuxiáronse en Petra, escapando dos reis seléucidas. Gozaron de relativa independencia, grazas á decadencia da monarquía seléucida, razón pola cal Petra converteuse nunha importante parada de caravanas. Nos tempos de Pompeo Magno, a autonomía nabatea en Xordania viuse ameazada, e finalmente, en 105, os romanos anexaron gran parte da actual Xordania ao seu imperio, baixo o nome de Arabia Pétrea, con Petra como capital. A provincia intentaría rebelarse no século III, sen éxito.

No século VII, a actual Xordania sería conquistada polo califa Umar I, pero no ano 1100, durante a Primeira Cruzada, Balduino I de Xerusalén realizaría diversas incursións na chamada Transxordania (en francés Outre-Jordain, que significa "máis aló do Xordán", co obxectivo de controlar ás caravanas de camelos que cruzaban os territorios da actual Xordania. Durante as cruzadas, os francos fixéronse co control de toda a rexión. Transxordania converteuse entón no señorío de Transxordania, vasalo do Reino de Xerusalén, que durou ata 1189, ano en que Saladino ocupou toda Transxordania, e mantívose baixo o goberno da dinastía ayubí ata que en 1259 pasa a mans dos mamelucos e, en 1517, a mans dos otománs.

A expansión do Imperio otomán, nos tempos de Selim I, chocou directamente co Imperio Safávida, no século XVI, quedando os territorios de Xordania atrapados no medio. Logo da decadencia safávida, os territorios ao leste do Xordán foron administrados polos turcos otománs desde 1518. Entre 1900 e 1908, os ocupantes otománs iniciaron a construción do ferrocarril de Hiyaz, que atravesaba a actual Xordania, co obxectivo de facilitar a peregrinación á Meca desde Damasco e o envío de tropas ás nacións árabes. Este ferrocarril mellorou o desenvolvemento de Xordania. Porén, o resentimento árabe contra a ocupación turca non se viu atenuada.

Durante a Primeira Guerra Mundial, Gran Bretaña aproveitouse do nacionalismo árabe, e logo de prometer a creación dun Estado árabe independente que abarcaría a Arabia e as actuais Siria, Líbano, Israel, Xordania e Iraq, promoveu a Rebelión Árabe. Deste xeito, as tropas árabes, apoiadas por oficiais británicos como Lawrence de Arabia, lograron derrotar aos turcos e alemáns no Medio Oriente, e o ferrocarril de Hiyaz sufriu accións de sabotaxe, especialmente en Xordania. A caída do porto Xordano de Aqaba en mans árabes en 1917, condenou ás forzas turcas, aínda que a guerra non acabaría ata setembro de 1918.

Ao finalizar a guerra, segundo o acordado, o Imperio otomán foi desmembrado, pero os segredos Acordos Sykes-Picot viron a luz: significaban a repartición do Medio Oriente entre Reino Unido e Francia, traizoándose a causa árabe. Gran Bretaña recibiu da Sociedade das Nacións, o mandato sobre gran parte do Medio Oriente, incluíndo o territorio que agora comprende a Israel, Xordania, Cisxordania, a Franxa de Gaza, e Xerusalén. Ante a necesidade de comunicar Iraq con Palestina, ambas baixo mando británico, definiuse a forma actual do estado Xordano.

En 1922, os británicos dividiron o Mandato Británico de Palestina ao establecer o emirato semiautónomo de Transxordania ao leste do río Xordán, gobernado polo príncipe hachemita Abdalá I, aínda que continuaba a administración baixo un alto comisariado británico. O mandato sobre Transxordania terminou o 22 de maio de 1946; o 25 de maio, o país converteuse no independente Reino Hachemita de Transxordania, con Abdalá I como primeiro Rei; mais, o seu tratado especial de defensa co Reino Unido non finalizaría ata 1957.

Nos Acordos Sykes-Picot, o Reino Unido conseguiu o dominio de Xordania, que obtivo un corredor desértico ao leste para comunicar Iraq con Transxordania, ambas ocupadas polos británicos.

O Reino de Transxordania mostrouse contrario á creación de Israel en maio de 1948, e tomou parte na guerra entre os estados árabes e o novo Estado de Israel (véxase Guerra árabe-israelí de 1948). Os armisticios do 3 de abril de 1949 deixaron a Xordania o control da Cisxordania. O Reino Hachemita propuxo que as liñas de demarcación establecésense sen prexuízo dos futuros límites territoriais a determinarse.

En 1950, o país foi renomeado como "Reino Hachemita de Xordania" ao incluír aquelas porcións de Palestina anexadas polo rei Abdalá. Mentres recoñecían a administración Xordana sobre a Cisxordania, os Estados Unidos mantiveron a posición que a soberanía final sobre Cisxordania sería materia de novos tratados.

Despois de que Siria e Exipto unísense baixo a República Árabe Unida en 1958, os reinos Hachemitas de Xordania e Iraq uníronse baixo o nome de Federación Árabe de Iraq e Xordania. Porén, un golpe de Estado militar en Iraq, liderado por Abdul Karim Qasim, interrompeu a unión con Xordania. Xordania logo asinou un pacto de defensa mutua en maio de 1967 con Exipto, e polo tanto participou na guerra de xuño de 1967 entre Israel e os Estados árabes de Siria, Exipto e Iraq. Durante a guerra, Israel logrou o control da Cisxordania e de Xerusalén Leste.

A guerra de 1967 conduciu a un dramático aumento no número de palestinos que vivían en Xordania. A súa poboación de refuxiados palestinos —700.000 en 1966— creceu noutros 300.000 provenientes da Cisxordania. O período seguinte á guerra de 1967 viu un gran aumento no poder e a importancia dos elementos de resistencia palestinos (fedayín) en Xordania. Os fortemente armados fedayín constituíron unha ameaza crecente á soberanía e seguridade do Estado hachemita, e unha loita aberta estalou en xuño de 1970.

Goberno e política

A Xordania é unha monarquía constitucional, conforme á constitución de 1952. O rei actual, Abdullah II é o xefe de estado dende o 7 de febreiro de 1999. O xefe de goberno é o primeiro-ministro, indicado pelo rei. Actualmente (dende o 24 de outubro de 2011) ocupa o cargo Awn Shawkat Al-Khasawneh.

Organización politico-administrativa

Mapa das gobernacións de Xordania.

Xordania está dividida en doce gobernacións (muhafazat, en singular muhafazah):

• Ajlun
• Aqaba
• Al Balqa'
• Al Karak
• Al Mafraq
• Ammán
• At Tafilah
• Az Zarqa'
• Irbid
• Jarash
• Ma'an
• Madaba

Xeografía

Xordania limita con Iraq ao nordés, Arabia Saudita ao leste e sur, Israel e os territorios palestinos ao oeste e Siria ao norte. En total, as súas fronteiras teñen unha lonxitude de 1.619 km. Grazas ao Golfo de Aqaba, posúe unha saída ao mar Vermello, tamén posúe costas no mar Morto. En total, Xordania posúe 26 km de costas.

Xordania posúe unha árida planicie que cobre as rexións centrais e orientais do seu territorio, polo que soamente o 3.32% das terras son cultivables. No oeste, existen rexións altas. O Gran Val do Rift e o río Xordán son as fronteiras naturais occidentais de Xordania. O punto máis baixo é o mar Morto (-408 msnm) e o punto máis alto é a montaña Jabal Ramm con 1.734 metros de altura sobre o nivel do mar.

Economía

Artigo principal: Economía de Xordania.

Xordania é un país pequeno con recursos naturais bastante limitados, pouca auga e pouco petróleo. A pobreza, o desemprego e a inflación son problemas fundamentais, pero o rei Abdullah, despois de asumir o trono en 1999, implementou reformas económicas para mellorar o padrón de vida do país.

O país é un grande exportador de fosfato e carbonato de potasio, e tamén depende do turismo e do comercio de fertilizantes. Importa o petróleo que consome do Iraq e da Arabia Saudita.

A Xordania continúa a seguir as directrices do Fondo Monetario Internacional dende o 2002, seguindo unha política monetaria austera e privatizacións.