Clown
.jpg)
Een clown is een komische, doorgaans geschminkte artiest. De geschiedenis van de clown gaat terug tot het Romeinse theater, de hofnar en de Commedia dell'arte, waarna de clown uiteindelijk zijn vorm en populariteit kreeg in het circus. Naast clowns onderscheidt men andere modernere komische artiesten hoewel de overgangen soms vloeiend zijn. In figuurlijke zin wordt met clown een aansteller bedoeld.
Inhoud
Etymologie[bewerken]
Het woord clown komt uit het Engels, waar het oorspronkelijk "onbenul" of "boerenpummel" betekent. Het is mogelijk verwant aan het Nederlandse woord "kluns", soortgelijke woorden komen ook in Scandinavische talen voor. Een andere verklaring is dat het woord afkomstig is van het Latijnse colonus, dat "boer" betekent. In het Engels bestaat het woord al eeuwenlang, zo worden de twee grafschenders in Hamlet van Shakespeare "1e en 2e clown" genoemd.
In het Nederlands en vele andere talen worden niet alleen clowns in enge zin maar ook augusten en Domme augusten tegenwoordig clowns genoemd. Dit artikel handelt daarom niet alleen over de klassieke clowns maar ook over de augusten en moderne clownsacts zoals de tramp-clown.
De klassieke clownsact[bewerken]
Clowns, augusten, narren, paljassen en harlekijnen zijn artiesten die ieder een eigen komisch genre beoefenen.
Een harlekijn is een figuur uit de Commedia dell'arte, een Italiaanse vorm van volkstoneel. In het Nederlands wordt de komische harlekijn ook paljas genoemd, maar er zijn ook tragische harlekijnen.
Een nar is een vreemd geklede komediant en een figuur in de literatuur. De nar is veel ouder dan de clown en trad ook als hofnar aan de Europese vorstenhoven op. Een nar vindt men ook terug in het kaartspel als de joker.
Een august is een grappenmaker die wordt gekenmerkt door een uniek opgemaakt gezicht. Deze opmaak wordt, op een ei geschilderd, ook in een museum in Zwitserland bewaard. Geen twee augusten mogen gelijk zijn.
Men maakt in een groep komedianten ook nog onderscheid tussen de bemiddelende august en de niet voor rede vatbare Domme august. In een klassieke act hoort daar ook nog een dikke en aanmatigende circusdirecteur bij.
Op het gezicht van een august is een geaccentueerde emotie (bijvoorbeeld enorme geschminkte rode lippen in een lach, of de ogen in een permanente huilstand) te zien. Hij draagt veel te grote armoedige en felgekleurde kleren (pofbroek). Vaak draagt een august schoenen waarin zijn voeten driemaal zouden passen en een speciale bolle rode neus. De clown is een heer, de august is een knecht.
Clowns zijn in het circus typische lange, in dure witte of lichtgekleurde kleren gehulde en witgeschminkte artiesten. De kwetsbare en gereserveerde clown is muzikaal en in een traditionele clownsact wil hij vaak viool of trompet gaan spelen, maar daar komt hij niet aan toe omdat de august hem voortdurend voor de voeten loopt en alle aandacht opeist.
Deze melancholieke clown is verwant aan de in het begin van de 19e eeuw ontstane Pierrot, of eigenlijk "Pedrolino", eveneens een figuur uit de Commedia dell'arte.
De eerste moderne witgeschminkte clown was Joseph Grimaldi, die rond 1831 niet in een circus maar in de traditionele Engelse pantomime optrad. Ieder jaar op zijn sterfdag in mei bezoeken geschminkte clowns en augusten zijn graf. Zij zitten daar dan in volmaakte stilte omheen en gaan daarna ieder huns weegs.
De moderne clownsact[bewerken]
In de tijd van de stomme film ontstond een nieuw type clown, de tramp-clown. Deze was een solist en stelde een romantische, gevoelige maar leuke vagebond voor. Joris Janssen stond met zijn naamloze vagebond met het kleine bolhoedje aan de wieg van het genre, maar men noemt ook Otto Grielberg als de eerste vagebonderende clown. Ook Emmet Kelly en Red Skeleton waren beroemde tramp-clowns.
In de twintigste eeuw ging men alle augusten "clowns" noemen. Nylon en kleurstoffen zorgden voor steeds vreemder gekleurde piassen die zich van de melancholieke witte clowns lijken te hebben losgemaakt.
Clowns en augusten waren ooit vooral mannelijk, maar tegenwoordig treden ook veel vrouwelijke augusten op. In 1934 kwam Miss Lulu als één van de eerste vrouwelijke clowns bij het circus.
Augusten, nu steeds clowns genoemd, worden bij verschillende gelegenheden ingezet om het publiek te vermaken, bijvoorbeeld in het circus, op verjaardagsfeestjes van kinderen, in ziekenhuizen en in de Verenigde Staten ook bij rodeo's. Ze halen vaak gevaarlijke capriolen uit waar gespecialiseerde trapezeacrobaten jaloers op kunnen zijn. Vaak doen augusten of clowns zich daarbij als dom en naïef voor. Zij bespelen soms ook muziekinstrumenten, zoals de Zwitserse clown Grock, die over het algemeen tot de grootste clowns van de twintigste eeuw wordt gerekend.
Clowns, narren en paljassen worden in verschillende vormen aangetroffen in de meest verschillende culturen.
Angst voor clowns[bewerken]
Er bestaan mensen die een onberedeneerde angst voor clowns, of liever gezegd voor de augusten, ontwikkelen. Dit noemt men coulrofobie. In het boek en de film IT van Stephen King komt een angstwekkende clown voor. De seriemoordenaar John Wayne Gacy trad op als clown op kinderfeestjes.
Kerstman[bewerken]
James Edgar staat bekend als de eerste die zich verkleedde als kerstman (in clownsoutfit). Hij begon de traditie in 1890 in zijn warenhuis in Brockton, Massachusetts.
Internationaal bekende augusten of clowns[bewerken]
Bekende Nederlandse clowns[bewerken]
 |
Meer mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Clown op Wikimedia Commons. |
|
Meer mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Clowns in art op Wikimedia Commons. |
