Henryk Mandelbaum
Henryk Mandelbaum (ur. 15 grudnia 1922 w Olkuszu, zm. 17 czerwca 2008 w Bytomiu) – jeden z bezpośrednich świadków buntu Sonderkommando w KL Auschwitz, uciekinier z „marszu śmierci”.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Aresztowany w kwietniu 1944 w Będzinie. 10 kwietnia 1944 został wysłany do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, gdzie oznaczono go numerem 181970. Po odbyciu kwarantanny skierowany do Sonderkommando – specjalnej grupy roboczej, która składała się w większości z więźniów narodowości żydowskiej, zajmującej się paleniem zwłok w krematoriach. Pracował w dwóch krematoriach w Birkenau. Był bezpośrednim świadkiem akcji zagłady około 400 tysięcy Żydów pochodzących z Węgier w komorach gazowych latem 1944.
Nie brał bezpośredniego udziału w wydarzeniach z 7 października 1944 w krematorium IV, gdyż tego dnia pracował w innym krematorium. Dzięki temu udało mu się uniknąć rozstrzelania. Dotrwał do ewakuacji obozu w styczniu 1945. Uciekł z marszu ewakuacyjnego w okolicach Jastrzębia-Zdroju.
Po wojnie funkcjonariusz Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (UB) w Będzinie w latach 1945-48. Przez 16 lat kierownik oddziału przedsiębiorstwa handlowego, a w latach późniejszych hodowca lisów. Od 1972 rencista, następnie przez 15 lat kierowca taksówki bagażowej.
Jako najdłużej żyjący z polskich więźniów Sonderkommando był świadkiem zagłady dokonywanej przez Niemców w komorach gazowych na Żydach, kierowanych tam z rampy wyładowczej po selekcji bezpośrednio po przybyciu do obozu, oraz na więźniach KL Auschwitz.
Podczas wizyty Benedykta XVI w Oświęcimiu 28 maja 2006 r. stał w szeregu byłych więźniów. Jako jedyny nie tylko uścisnął rękę Josephowi Ratzingerowi, ale ucałował się z nim w oba policzki[1].
Mieszkał w Gliwicach. W ostatnich dniach życia przeszedł operację w bytomskim szpitalu, gdzie zmarł. Został pochowany na cmentarzu Centralnym w Gliwicach 19 czerwca 2008[2]. Miał jednego syna.
Filmy[edytuj | edytuj kod]
- Byłem w Sonderkommando, reż. Andrzej Gajewski, 1991[3].
- Anus Mundi, reż. Wojciech Królikowski, 2007.
- The Living Dead of Auschwitz: Sonderkommando, 2009[4].
Przypisy
- ↑ „A German Pope Confronts the Nazi Past at Auschwitz”, „New York Times”, 29 maja 2006.
- ↑ Pogrzeb Henryka Mandelbaum (pol.). [dostęp 9 lipca 2008].
- ↑ filmpolski.pl: BYŁEM W SONDERKOMMANDO.
- ↑ The Living Dead of Auschwitz: Sonderkommando.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- „Co widziały moje oczy”, Barbara Gruszka-Zych, Gość Niedzielny, 25 kwietnia 2008.
- Józef Krzyk, Ostatni żywy z odbytnicy świata, gazeta.pl, 30 stycznia 2007 [dostęp: 17 czerwca 2015].
