Jan Skala

Pomnik Jana Skali w Namysłowie

Jan Skala (ur. 17 czerwca 1889 w Niebielczycach powiecie Budziszyn na Łużycach, zm. 22 stycznia 1945 w Dziedzicach koło Namysłowa) – serbołużycki polityk, poeta i prozaik oraz europejskiej sławy publicysta i teoretyk zagadnień mniejszościowych. Tworzył w języku górnołużyckim.

Biografia

Z zawodu był ceramikiem. Pracował w czeskich i niemieckich fabrykach. Później zajął się dziennikarstwem oraz twórczością literacką. W czasie I wojny światowej został wcielony do armii niemieckiej. Przeciwstawiał się postępującemu procesowi germanizacji na Łużycach. W 1920 roku założył Łużycką Partię Ludową, a w 1925 w Berlinie, dla obrony praw mniejszości narodowych w Niemczech, gazetę Kulturwehr (Obrona Kultury). W 1924 roku nawiązał bliskie kontakty ze Związkiem Polaków w Niemczech i brał udział w jego naradach. Podczas jednej z nich w roku 1932 po wygranych wyborach przez Adolfa Hitlera Skala powiedział:

"Dojście Hitlera do władzy oznacza, że za kilka lat będzie wojna. Przeciw Polsce, Związkowi Radzieckiemu, przeciw całemu światu".

Po roku 1934 był prześladowany za kontakty z Polakami przez hitlerowców. W 1936 odebrano mu prawo wykonywania zawodu dziennikarskiego, a jego publicystykę władze narodowosocjalistyczne uznały za "antyhitlerowską". W 1937 został uwięziony wraz z innym znanym działaczem łużyckim dr. Janem Cyżem.

Twórczość jego to lirykę patriotyczną, osobista i miłosna, a także realistyczna proza o tematyce społecznej. Zajmował się również publicystyką.

Zginął z rąk sowieckiego żołnierza, gdy zaprotestował przeciw ograbianiu rodziny przez żołnierzy Armii Czerwonej. W 1965 roku staraniem Towarzystwa Miłośników Ziemi Namysłowskiej i łużyckiej organizacji Domowina postawiono Skali pomnik w Namysłowie.

Grób Jana Skali w Dziedzicach pod Namysłowem

Dzieła

• „Wo serbskich prašenjach. Přispomnjenja k serbskemu programej” (O serbskich problemach. Wzmianki o serbskim programie) Praha 1922
• Skrě. Zběrka z lubosće khwilow. Budyšin 1923
• Stary Šymko. Budyšin 1924, Novelle, die erstmals die negativen Auswirkungen des Braunkohlenabbaus in der Lausitz auf die sorbische Kultur thematisiert
• Die nationalen Minderheiten im Deutschen Reich und ihre rechtliche Situation. (zusammen mit Julius Bogensee), Bautzen 1929

Literatura

• Jurij Młynk, Michał Nawka jako basnik, Lětopis Instituta za serbski ludospyt, seria A, nr 13/2, Budziszyn 1966, s. 166-167.
• Leszek Kuberski, Jan Skala 1889-1945. Biografia polityczna, Opole 1988, s.256.
• Mariusz Patelski, Sprawa polska na łamach prasy dolno- i górnołużyckiej w dobie I wojny światowej, "Pro Lusatia. Opolskie Studia Łużycoznawcze" 2003, t. II, s. 52-65.

Linki zewnętrzne

• obchody 120 rocznicy urodzin Jana Skali