1933
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rok 1933 / MCMXXXIII
stulecia: XIX wiek ~ XX wiek ~ XXI wiek
dziesięciolecia: 1900–1909 • 1910–1919 • 1920–1929 • 1930–1939 • 1940–1949 • 1950–1959 • 1960–1969
lata: 1923 « 1928 « 1929 « 1930 « 1931 « 1932 « 1933 » 1934 » 1935 » 1936 » 1937 » 1938 » 1943
Wydarzenia w Polsce[edytuj | edytuj kod]
- Styczeń:
- kierowana przez Mariana Rejewskiego grupa matematyków złamała kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.
- Polska Partia Socjalistyczna (dawna Frakcja Rewolucyjna) liczyła na terenie Krakowa 136 osób, z czego tylko 36 wykupiło legitymacje.
- 7 stycznia – premiera filmu 10% dla mnie.
- 19 stycznia – otwarto IV most przez Wisłę, łączący Kraków z Podgórzem i noszący imię Józefa Piłsudskiego.
- 16 lutego – Mieczysław Kaplicki został prezydentem Krakowa.
- 24 lutego – premiera filmu Każdemu wolno kochać w reżyserii Mieczysława Krawicza i Janusza Warneckiego.
- 1 marca – otwarto magistralę kolejową, łączącą śląskie kopalnie węgla kamiennego z portem w Gdyni.
- 15 marca – ustawa o szkołach akademickich (ograniczenie samorządu szkół wyższych).
- 16 marca – władze sanacyjne wydłużyły czas pracy z 46 do 48 godzin.
- 17 marca – w Warszawie podczas lotu próbnego samolotu PWS-19 zginął pasażer-obserwator, a pilot doświadczalny Kazimierz Kazimierczuk uratował się wyskakując ze spadochronem.
- 25 marca – Sejm RP uchwalił nową ustawę o Orderze Virtuti Militari.
- 28 marca:
- rozwiązano Obóz Wielkiej Polski – radykalną organizację polityczną działającą od 1926 z inicjatywy Romana Dmowskiego.
- uchwalono ustawę o kartelach.
- 7 kwietnia – premiera filmu Jego ekscelencja subiekt.
- 29 kwietnia – zakończył się proces guwernantki Rity Gorgonowej, oskarżonej o zabójstwo 17-letniej córki lwowskiego architekta Henryka Zaremby. W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy w Krakowie za zabójstwo córki kochanka skazał Ritę Gorgonową na karę 8 lat pozbawienia wolności (w pierwszym procesie orzeczono wobec niej karę śmierci).
- 3 maja – oddano do użytku port rybacki we Władysławowie.
- 8 maja:
- urzędujący prezydent RP Ignacy Mościcki został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na II kadencję.
- Stanisław Skarżyński zakończył przelot przez Atlantyk polskim samolotem RWD-5bis (SP-AJU).
- 10 maja – utworzono rząd Janusza Jędrzejewicza.
- 14 maja – w zamachu na działaczy narodowych w Brzozowie został zamordowany Jan Chudzik, a rany odniósł mjr Władysław Owoc.
- Czerwiec – zostało założone Koło Gospodyń Wiejskich w Szalowej, jako drugie w powiecie gorlickim (pierwsze założone było w Sękowej).
- 17 czerwca – oddano do użytku Zbiornik Otmuchów wraz z elektrownią wodną.
- 22 czerwca – rozpoczęły się zamieszki w Grodzisku Dolnym, w których zginęło 8 osób.
- 1-2 lipca – na Stadionie Miejskim w Bydgoszczy rozegrano XIV Mistrzostwa Polski mężczyzn w lekkiej atletyce. Trzy zwycięstwa odniósł Klemens Biniakowski: 200 m – 22,8 s.; 400 m – 51,8 s.; 4 × 400 m – 3 min 32,4 s.
- 3 lipca – podpisanie przez Polskę konwencji londyńskiej, definiującej pojęcie agresora.
- 8 lipca – Polska przystąpiła do tzw. bloku złotego. Szwajcaria, Belgia, Holandia, Włochy i Polska, pod przewodnictwem Francji, dążyły do dalszego utrzymania waluty opartej na złocie.
- 16 lipca – nadano premierowe wydanie Wesołej Lwowskiej Fali, w której występowali m.in. Szczepcio i Tońcio.
- 17 lipca – pod Myśliborzem rozbił się samolot, którym dwóch litewskich lotników – Steponas Darius i Stasys Girėnas – pokonało Atlantyk i zmierzało w kierunku Litwy (obaj piloci zginęli).
- Sierpień – przyznanie Polsce kredytu na elektryfikację warszawskiego węzła kolejowego.
- 6 sierpnia – w Poznaniu biegacz Klemens Biniakowski ustanowił rekord Polski w biegu na 400 m wynikiem 49,2 s.
- 21 sierpnia – została zburzona, stojąca nieopodal „Trójkąta Trzech Cesarzy”, Wieża Bismarcka w Mysłowicach.
- 31 sierpnia – we wsi Biskupin w Wielkopolsce miejscowy nauczyciel Walenty Szwajcer znalazł w pobliskim jeziorze drewniane szczątki, które okazały się pozostałościami przedsłowiańskiej osady.
- 2 września – otwarcie pierwszej kolejowej linii średnicowej w Warszawie (rozpoczęcie budowy 1921).
- 11 września – Józef Lewoniewski zginął w katastrofie lotniczej.
- 17 września – w Poznaniu Stanisława Walasiewicz ustanowiła w konkurencjach biegowych:
- 2 rekordy świata: w biegu na 60 m – 7,4 s. i w biegu na 100 m – 11,8 s.
- rekord Polski w biegu na 800 m wynikiem 2 min 18,2 s. (rekord ten przetrwał 19 lat – poprawiono go dopiero w 1952).
- 24 września – we Lwowie Stanisława Walasiewicz ustanowiła rekord świata w biegu na 60 m wynikiem 7,3 s. (rekord ten przetrwał 27 lat – poprawiła go dopiero Australijka Betty Cuthbert).
- 29 września – rozporządzenie Rady Ministrów powołało do życia Polską Akademię Literatury.
- 5 października – premiera filmu Dwanaście krzeseł.
- 15 października – w Warszawie Polska przegrała z Czechosłowacją 1:2 w meczu eliminacyjnym do piłkarskich mistrzostw świata we Włoszech.
- 21 października – ukraiński nacjonalista Mykoła Łemyk zabił naczelnika kancelarii konsulatu sowieckiego we Lwowie (jednocześnie emisariusza sowieckiego wywiadu) O. Majłowa, na znak protestu przeciw wywołaniu Wielkiego Głodu na Ukrainie.
- 27 października – premiera filmu Szpieg w masce.
- 8 listopada – na inauguracyjnym posiedzeniu Polskiej Akademii Literatury na prezesa został wybrany Wacław Sieroszewski.
- 11 listopada – Uniwersytet Poznański nadał tytuł doktora honoris causa Józefowi Piłsudskiemu.
- 4 grudnia – pierwszy lot polskiego samolotu RWD-9.
- 8 grudnia – w Gdyni otwarto Dworzec Morski.
- 9 grudnia – premiera filmu Zabawka.
- 15 grudnia – katastrofa kolejowa w Poznaniu (zginęło 8 osób).
- 18 grudnia – Bolesław Bierut został skazany na 7 lat więzienia za współpracę z sowieckim wywiadem.
Wydarzenia na świecie[edytuj | edytuj kod]
- Styczeń – powstało Brytyjskie Towarzystwo Międzyplanetarne.
- 2 stycznia – po 7 latach obecności ostatnie amerykańskie wojska interwencyjne opuściły Nikaraguę.
- 4 stycznia:
- w pałacyku barona Kurta von Schroedera w Kolonii odbyły się tajne negocjacje Adolfa Hitlera i byłego kanclerza Franza von Papena, pośrednika prezydenta Paula von Hindenburga, w wyniku których Hitler został kanclerzem koalicyjnego rządu NSDAP i DNVP.
- Kongres Stanów Zjednoczonych uchwalił wniosek o wydanie pamiątkowego znaczka pocztowego na cześć Kościuszki i ogłosił dzień 11 października Dniem Pułaskiego.
- 5 stycznia – rozpoczęcie budowy mostu Golden Gate nad Zatoką San Francisco (otwarcie 27 maja 1937).
- 11 stycznia – Sir Charles Kingsford Smith odbył pierwszy komercyjny lot z Australii do Nowej Zelandii.
- 12 stycznia – w Erywaniu wyjechały na trasy pierwsze tramwaje elektryczne.
- 14 stycznia – Alexandru Vaida-Voievod został po raz trzeci premierem Rumunii.
- 15 stycznia – przemoc na tle politycznym w Hiszpanii spowodowała śmierć około 100 osób.
- 17 stycznia – Filipiny uzyskały niezależność. Kongres Stanów Zjednoczonych głosował za niezależnością Filipin wbrew poglądom prezydenta Herberta Hoovera.
- 23 stycznia – weszła w życie 20. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych.
- 28 stycznia:
- Prezydent Niemiec Paul von Hindenburg zdymisjonował rząd Kurta von Schleichera.
- pojawiło się słowo „Pakistan” (urdu تحریک پاکستان) i pod tą nazwą zaczęły funkcjonować islamskie ruchy niepodległościowe, dążące do powstania niezależnego od Indii państwa.
- 30 stycznia:
- prezydent Niemiec Paul von Hindenburg powołał Hitlera na stanowisko kanclerza w koalicyjnym rządzie.
- we Francji Édouard Daladier sformował rząd.
- 31 stycznia – Édouard Daladier został po raz pierwszy premierem Francji.
- 1 lutego:
- 4 lutego – doszło do buntu załogi holenderskiego pancernika przybrzeżnego „De Zeven Provinciën”.
- 6 lutego:
- weszła w życie 20 poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych.
- w jakuckiej osadzie Ojmiakon odnotowano temperaturę -67,8 °C (najniższa temperatura w Azji).
- 6-7 lutego – oficerowie amerykańskiego zbiornikowca „USS Ramapo” odnotowali falę o rekordowej wysokości na Oceanie Spokojnym, miała ona wysokość 34 metry.
- 9 lutego – ekskluzywna organizacja Oxford Union, w której większość członków ukończyła Uniwersytet Oksfordzki, oświadczyła (pod wpływem rewolucyjnych wydarzeń w Rosji), że jej członkowie w żadnych okolicznościach nie będą walczyć za króla i ojczyznę (ang. That this House will in no circumstances fight for its King and country).
- 10 lutego – w hucie w Neunkirchen na Terytorium Saary eksplodował gazometr. Zginęło 68 osób, a 190 zostało rannych, zniszczonych zostało wiele domów i nowa szkoła.
- 15 lutego – w Miami na Florydzie Giuseppe Zangara dokonał nieudanego zamachu na prezydenta elekta USA Franklina Delano Roosevelta. Ciężko ranny został towarzyszący prezydentowi burmistrz Chicago Anton Cermak, który zmarł 6 marca w szpitalu.
- 16 lutego – Czechosłowacja, Rumunia i Jugosławia podpisały Pakt Organizacji Małej Ententy – organizacji, która miała zapobiec rewizjonistycznej polityce Węgier oraz – w mniejszym stopniu – Bułgarii.
- 17 lutego:
- po raz pierwszy ukazał się amerykański tygodnik społeczno-polityczny „Newsweek”.
- Senat Stanów Zjednoczonych przegłosował ustawę (ang. Blaine Act) umożliwiającą wyeliminowanie 18. poprawki do Konstytucji USA i wprowadzenie 21. poprawki, która została ratyfikowana 5 grudnia 1933 roku i zniosła tym samym na całym terytorium USA prohibicję.
- 20 lutego – Kongres Stanów Zjednoczonych uchwalił 21. poprawkę do Konstytucji, znoszącą prohibicję.
- 21 lutego – w Niemczech utworzono sądy specjalne.
- 27 lutego – w Niemczech spłonął gmach Reichstagu.
- 28 lutego:
- po pożarze Reichstagu władze Niemiec ograniczyły prawa obywatelskie oraz zakazały działalności Komunistycznej Partii Niemiec.
- Bertolt Brecht opuścił Niemcy, udając się (przez Pragę) na emigrację do Danii.
- 2 marca – w Nowym Jorku odbyła się premiera filmu King Kong.
- 3 marca:
- w Chinach, w Szanghaju, powstał Uniwersytet Ching Yun (chin. trad.: 清雲科技大學; chin. upr.: 清云科技大学; hanyu pinyin: Qīngyún Dàxué).
- odbyła się uroczysta dedykacja Narodowego Pomnika na Górze Rushmore (ang. Mount Rushmore National Memorial) w stanie Dakota Południowa.
- trzęsienie ziemi i związane z nim tsunami uderzyło w wyspę Honsiu, szczególnie ucierpiało miasto portowe Jokohama – około 3 tys. ludzi straciło życie.
- Johan Ludwig Mowinckel został po raz trzeci premierem Norwegii.
- 4 marca:
- Franklin Delano Roosevelt został zaprzysiężony jako 32. prezydent Stanów Zjednoczonych. W czasie swego inauguracyjnego przemówienia, w nawiązaniu do wielkiego kryzysu powiedział, że: „jedyną rzeczą, której powinniśmy się obawiać – to sam strach”. Była to ostatnia inauguracja prezydencka w USA, która odbyła się w dniu 4 marca.
- prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Delano Roosevelt proklamował doktrynę dobrego sąsiedztwa.
- Parlament Austrii został zawieszony dekretem kanclerza Engelberta Dollfußa, w wyniku konfliktu wewnątrz prezydium parlamentu. Zainicjowało to autorytatywne rządy w Austrii – austrofaszyzm.
- 5 marca:
- w Niemczech odbyły się wybory parlamentarne. NSDAP zdobyła 43,9% głosów.
- wielki kryzys: Prezydent Franklin D. Roosevelt zarządził tak zwane „wakacje banków” – zamknął wszystkie banki i zamroził wszystkie transakcje finansowe – „wakacje” zakończyły się 13 marca.
- 8 marca – George Grosz, malarz, grafik i karykaturzysta z kręgu Nowej Rzeczowości, został pozbawiony obywatelstwa niemieckiego.
- 9 marca – wielki kryzys: w USA rozpoczęło się tzw. 100 dni, podczas których zostały uchwalone ustawy wprowadzające New Deal.
- 10 marca:
- Panajis Tsaldaris został po raz drugi premierem Grecji.
- 117 osób zginęło w trzęsieniu ziemi w Long Beach w Kalifornii.
- 12 marca – wielki kryzys: prezydent USA Roosevelt zapoczątkował radiowe wystąpienia do narodu, tak zwane „Rozmowy przy ognisku domowym – przy kominku” (ang. Fireside Chats). Tematem pierwszej pogadanki radiowej był kryzys bankowy.
- 13 marca – w Niemczech utworzono Ministerstwo Propagandy i Oświecenia Publicznego, na którego czele aż do 1945 r. stał dr Joseph Goebbels.
- 15 marca:
- wielki kryzys: indeks giełdowy „Dow Jones Industrial Average” wzrósł z 53.84 punktów do 62.10 punktów. Był to największy wzrost – 15,34% – w ciągu jednego dnia. Do dzisiaj (2009 r.) jest to w historii tego indeksu akcji, notowanych na giełdzie w Nowym Jorku, rekord wzrostu procentowego w ciągu jednego dnia.
- kanclerz Austrii Engelbert Dollfuss nie zezwolił na obrady parlamentu, rozpoczął dyktatorskie i faszystowskie rządy.
- 19 marca – obywatele Portugalii opowiedzieli się w referendum za przyjęciem konstytucji tzw. Nowego Państwa.
- 20 marca – Raszid Ali al-Kilani został premierem Iraku.
- 21 marca – na mocy zarządzenia Heinricha Himmlera, powstał w pobliżu Dachau w Bawarii pierwszy obóz koncentracyjny (Dachau (KL)).
- 23 marca – belgijski astronom Sylvain Arend odkrył planetoidę (1263) Varsavia.
- 24 marca – diaspora żydowska na świecie ogłosiła bojkot produktów niemieckich.
- 27 marca – Japonia wystąpiła z Ligi Narodów.
- 28 marca – pod Diksmuide w Belgii rozbił się samolot pasażerski Armstrong Whitworth Argosy II brytyjskich Imperial Airways; zginęło 15 osób.
- 31 marca – wielki kryzys: w USA powstał Korpus Ochrony Cywilnej (ang. Civilian Conservation Corps) mający za cel walkę z gwałtownie rosnącym bezrobociem.
- 1 kwietnia – po zwycięstwie wyborczym naziści, pod przywództwem Juliusa Streichera, zorganizowali jednodniowy bojkot w Niemczech wszystkich firm, których właścicielami byli Żydzi.
- 3 kwietnia – brytyjska wyprawa dokonała pierwszego przelotu samolotem nad Mount Everestem.
- 4 kwietnia – 73 osoby zginęły u wybrzeży New Jersey w katastrofie wojskowego sterowca USS Akron.
- 5 kwietnia:
- wielki kryzys: prezydent USA Franklin Delano Roosevelt ogłosił stan wyjątkowy.
- wielki kryzys: prezydent USA Franklin Delano Roosevelt podpisał Rozporządzenie wykonawcze nr 6102, zakazujące obywatelom USA gromadzenia złotych monet, złota oraz certyfikatów złota.
- Międzynarodowy Trybunał w Hadze zadecydował, że Grenlandia powinna przynależeć do Danii. Potępił Norwegię za okupację wschodniej części wyspy. Norwegia podporządkowała się werdyktowi Trybunału.
- 7 kwietnia:
- naziści wprowadzili tak zwane „prawo do przywracania profesjonalnych usług cywilnych” (niem. Gesetz zur Wiederherstellung des Berufsbeamtentums). Prawo to miało za zadanie eliminację ze służb cywilnych państwa osób nie należących do „rasy panów” i osób nie wyznających ideologii narodowego socjalizmu.
- w USA została zalegalizowana produkcja piwa, osiem miesięcy przed całkowitym zniesieniem prohibicji (zniesienie prohibicji – 5 grudnia 1933).
- 10 kwietnia:
- w miejsce Franza von Papena premierem Prus (jak się okazało – ostatnim) został Hermann Göring.
- na polecenie Hermana Göringa powstała agencja wywiadowcza Forschungsamt (FA).
- 11 kwietnia – pilot Bill Lancaster wystartował z Anglii, by pobić rekord prędkości przelotu do Przylądka Dobrej Nadziei, jednak zniknął bez śladu. Jego zmumifikowane ciało zostało odnalezione dopiero w 1962 r. na Saharze.
- 19 kwietnia – wielki kryzys: Stany Zjednoczone oficjalnie przeszły na system waluty złotej (ang. gold standard – parytet złota, standard złota).
- 21 kwietnia – w nazistowskich Niemczech prawnie zabroniono koszernego rytuału uboju zwierząt, szechity.
- 26 kwietnia – z inicjatywy Hermanna Göringa w Prusach powołano Urząd Tajnej Policji Stanu – Geheimes Staatspolizeiamt, w skrócie „Gestapo” (w Bawarii analogiczną instytucję Heinrich Himmler zorganizował już 1 kwietnia tegoż roku).
- 27 kwietnia – w Niemczech paramilitarna i nacjonalistyczna organizacja utworzona w 1918 r., „Stahlhelm”, dołączyła do nazistowskiej partii.
- 28 kwietnia – dokonano oblotu myśliwca Fiat CR.32.
- 2 maja:
- w Niemczech zlikwidowano związki zawodowe.
- po raz pierwszy rzekomo widziano potwora z Loch Ness.
- 3 maja – Nellie Tayloe Ross została wybrana, jako pierwsza kobieta, na gubernatora stanu w USA, później została jako pierwsza kobieta dyrektorem amerykańskiej mennicy (ang. United States Mint).
- 5 maja – w dzienniku The New York Times ukazał się artykuł o odkryciu, którego dokonał w roku 1931 Karl Guthe Jansky. Odkrył on promieniowanie radiowe Drogi Mlecznej, co zapoczątkowało rozwój radioastronomii.
- 8 maja:
- Stanisław Skarżyński zakończył przelot przez Atlantyk polskim samolotem RWD-5bis (SP-AJU).
- Mahatma Gandhi rozpoczął trzytygodniowy strajk głodowy, by zaprotestować przeciw złemu traktowaniu niższych kast w społeczeństwie Indii.
- 10 maja:
- przed gmachem opery w Berlinie naziści rozpoczęli palenie książek. W bibliotekach publicznych organizowano akcje oczyszczania, niszczono przede wszystkim książki Maxa Broda, Tomasza i Henryka Mannów, Arnolda i Stefana Zweigów, i innych.
- austrofaszystowski rząd Engelberta Dollfussa zawiesił wybory federalne, krajowe i komunalne.
- Paragwaj wypowiedział wojnę Boliwii.
- 12 maja – wielki kryzys: w USA wszedł w życie Akt Korekty Rolnej (ang. Agricultural Adjustment Act). Prawo to ograniczało produkcję rolną poprzez wypłaty rolnikom za nieobsiewanie areału.
- 17 maja – Vidkun Quisling i Johan Bernhard Hjort założyli w Oslo norweską partię faszystowską i nacjonalistyczną pod nazwą Narodowa Jedność (norw. Nasjonal Samling).
- 18 maja – Nowy Ład Gospodarczy (New Deal): prezydent Roosevelt podpisał dekret powołujący do życia Urząd Doliny Tennessee (ang. Tennessee Valley Authority), państwową korporację mającą za cel wspomożenie gospodarki stanu Tennessee – stanu najbardziej dotkniętego wielkim kryzysem.
- 20 maja:
- Engelbert Dollfuß założył faszystowski Front Ojczyźniany (VF).
- założono Białoruski Państwowy Uniwersytet Ekonomiczny w Mińsku.
- 24 maja – zakończyła się wojna kolumbijsko-peruwiańska.
- 25 maja – Gwardia Palatyńska objęła straż w bazylice na Lateranie.
- 26 maja:
- w Niemczech powstała antypolska i rewizjonistyczna organizacja Bund Deutscher Osten.
- w Niemczech narodowi socjaliści wprowadzili prawo legalizujące eugeniczną sterylizację.
- Hendrikus Colijn został premierem Holandii.
- 27 maja:
- Nowy Ład Gospodarczy: prezydent Roosevelt podpisał dekret (ang. Federal Securities Act), który zobowiązuje do rejestracji każdej transakcji na giełdzie przez Federalną Komisję Handlu (ang. Federal Trade Commission).
- w Chicago została otwarta wystawa światowa pod nazwą „Wiek postępu” (ang. Century of Progress).
- 31 maja – podpisano zawieszenie broni między Japonią a Chinami.
- 5 czerwca – wielki kryzys: Kongres Stanów Zjednoczonych przegłosował ustawę anulującą parytet złota dla wierzycieli. Wierzyciele nie mieli prawa żądać zapłaty w złocie.
- 6 czerwca – pierwsze kino samochodowe zostało otwarte w mieście Camden w stanie New Jersey.
- 12 czerwca – wielki kryzys: w Londynie rozpoczęła się konferencja ekonomiczna z udziałem 66 państw, na której debatowano nad sposobem walki z globalnym kryzysem ekonomicznym.
- 19 czerwca – rząd francuski zgodził się na pobyt we Francji Lwa Trockiego.
- 5 lipca – samorozwiązanie ostatniej niemieckiej nienazistowskiej partii – katolickiego ugrupowania Centrum (KPD została zdelegalizowana po marcowych wyborach do Reichstagu, SPD – 22 czerwca, pozostałe partie rozwiązały się na przełomie czerwca i lipca).
- 14 lipca – NSDAP stała się jedyną partią polityczną w Niemczech. Ogłoszono ustawę o zakazie tworzenia nowych partii, określającą jednocześnie NSDAP jako jedyną legalną partię.
- 15 lipca:
- podpisano w Rzymie pakt czterech. Jego sygnatariuszami były Wielka Brytania, Francja, Niemcy i Włochy.
- litewscy lotnicy Steponas Darius i Stasys Girėnas podjęli próbę przelotu przez Atlantyk (na trasie Nowy Jork – Kowno) bez międzylądowania.
- 20 lipca – watykański sekretarz stanu Eugenio Pacelli (późniejszy papież Pius XII) podpisał, wynegocjowany wcześniej z Hitlerem, konkordat z III Rzeszą. Traktat ten pozwalał Watykanowi narzucić nowe prawo kościelne niemieckim katolikom i zapewniał spore uprzywilejowanie katolickim szkołom i duchownym. Jednym z warunków Hitlera było rozwiązanie katolickiej partii Centrum.
- 22 lipca – lotnik amerykański Wiley Post odbył samotnie wieloetapowy lot dookoła świata w czasie 186 godzin i 50 min. Trasa wiodła przez Nowy Jork, Berlin, Moskwę, Irkuck – do Nowego Jorku.
- 25 lipca – Lew Trocki przybył do Marsylii.
- Sierpień – około 3 tys. przedstawicieli grupy etnicznej Asyryjczyków zostało zamordowanych w Iraku przez siły rządowe (język syryjski: ܦܪܡܬܐ ܕܣܡܠܐ – ang. Simele massacre).
- 2 sierpnia – oficjalne otwarcie Kanału Białomorsko-Bałtyckiego im. Józefa Stalina.
- 16 sierpnia – włoski statek pasażerski SS Rex zdobył Błękitną Wstęgę Atlantyku.
- 18 sierpnia – w Berlinie zaprezentowano pierwszy egzemplarz Volksempfänger („ludowego radioodbiornika”), dzięki któremu upowszechniono dostęp do radia i nadawanej drogą radiową propagandy narodowosocjalistycznego państwa niemieckiego.
- 22 sierpnia – Cedar Breaks, niezwykła formacja skalna powstała na skutek działania erozji, położona w amerykańskim stanie Utah, została objęta ochroną jako narodowy pomnik USA.
- 25 sierpnia – trzęsienie ziemi w prowincji Syczuan w Chinach pozbawiło życia około 9 tys. osób.
- 30 sierpnia:
- Adolf Hitler przedstawił swój rząd, w jego składzie był m.in. Hermann Göring.
- w Mariańskich Łaźniach w Czechosłowacji nazistowscy agenci zorganizowali zamach na niemieckiego filozofa pochodzenia żydowskiego, Theodora Lessinga.
- francuskie linie lotnicze Air France rozpoczęły swą działalność.
- 2 września – podpisano pakt o nieagresji między ZSRR a Włochami.
- 3 września – Alejandro Lerroux sformował nowy rząd w Hiszpanii.
- 8 września – Ghazi I został królem Iraku.
- 12 września – Leó Szilárd wpadł na pomysł wykorzystania nuklearnej reakcji łańcuchowej do zbudowania bomby atomowej.
- 17 września – Włoch Luigi Beccali ustanowił w Mediolanie rekord świata w biegu na 1500 m wynikiem 3 min 49,0 s.
- 21 września-23 grudnia – proces o podpalenie Reichstagu.
- 22 września – realizując politykę „ujednolicania”, niemiecki minister propagandy Joseph Goebbels utworzył Izbę Kultury Rzeszy – mającą być instrumentem narodowo-socjalistycznej polityki kulturalnej.
- 26 września – w Meksyku tornado zniszczyło miasto Tampico.
- 1 października – nieudana próba zamachu na kanclerza Austrii Engelberta Dollfußa.
- 7 października – Albert Einstein wraz z rodziną wypłynął z Southampton, udając się na emigrację do USA.
- 10 października – samolot linii lotniczych United Airlines, Boeing 247, został zniszczony w powietrzu przez wybuch bomby, w pobliżu miejscowości Chesterton w stanie Indiana. Był to pierwszy udowodniony wypadek sabotażu w historii lotnictwa cywilnego.
- 12 października – budynek więzienia wojsk lądowych Stanów Zjednoczonych na wyspie Alcatraz został nabyty przez Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych z myślą o wcieleniu go do systemu federalnego więziennictwa. Pierwsi więźniowie zostali osadzeni w 1934 r.
- 16 października – Niemcy ogłosili zamiar wystąpienia z Ligi Narodów.
- 17 października – Albert Einstein przybył do Stanów Zjednoczonych jako uchodźca polityczny z Niemiec.
- 18 października – Niemcy, Moringen koło Hanoweru: powstał pierwszy obóz koncentracyjny dla kobiet.
- 21 października – Niemcy wystąpiły z Ligi Narodów.
- 23 października – włoski pilot Francesco Angello na hydroplanie MC 72 ustanowił, obowiązujący do dzisiaj, rekord prędkości (709,21 km/h) dla tego typu samolotów z silnikami tłokowymi.
- 29 października – syn byłego dyktatora Hiszpanii José Antonio Primo de Rivera założył partię polityczną Falanga.
- 31 października – wysoki komisarz Palestyny generał Arthur Grenfell Wauchope dokonał oficjalnego otwarcia portu w Hajfie.
- 5 listopada – w Hiszpanii Baskowie głosowali za autonomią.
- 8 listopada:
- Nowy Ład Gospodarczy: prezydent Roosevelt przedstawił Administrację Robót Publicznych (ang. Civil Works Administration), mającą za cel stworzenie miejsc pracy dla przeszło 4 milionów bezrobotnych.
- król Afganistanu Mohammad Nader Szah został w Kabulu zastrzelony przez gimnazjalistę. Nowym królem został syn zamordowanego monarchy, Mohammad Zaher Szah.
- 11 listopada – w Dakocie Południowej potężna burza pyłowa zdarła wierzchnią warstwę osuszonej gleby w gospodarstwach rolnych, była to jedna z wielu burz pyłowych, które nawiedziły te tereny w ciągu roku.
- 12 listopada:
- w wyborach do Reichstagu NSDAP otrzymała 92% poparcia.
- Hugh Gray jako pierwszy sfotografował rzekomego potwora z Loch Ness.
- 14 listopada – na czele rządu Rumunii stanął Ion Duca, sześć tygodni później zamordowany przez Żelazną Gwardię.
- 16 listopada:
- ZSRR i USA nawiązały stosunki dyplomatyczne.
- Wenezuela: amerykański pilot Jimmie Angel odkrył z powietrza Salto del Angel, najwyższy wodospad na świecie.
- 17 listopada – premiera filmu Kacza zupa.
- 19 listopada – w wyborach w Drugiej Republice Hiszpańskiej odniosły sukces partie prawicowe.
- 21 listopada – pod Charkowem w katastrofie samolotu K-7 zginęło 15 spośród 20 osób na pokładzie.
- 26 listopada – Camille Chautemps został po raz drugi premierem Francji.
- 28 listopada – amerykański fizyk i konstruktor Robert J. Van de Graaff zakończył budowę generatora własnego projektu, który to generator był w stanie wytworzyć napięcie 7 000 000 V.
- 1 grudnia – premiera niemieckiego filmu propagandowego Zwycięstwo wiary w reżyserii Leni Riefenstahl.
- 4 grudnia – rozpoczęła się Wystawa Berlińska.
- 5 grudnia – zniesienie prohibicji w USA.
- 8 grudnia – w Saragossie wybuchła tzw. rewolucja libertarna, która objęła głównie hiszpańskie prowincje: Aragonię, Katalonię, Huesca i Teruel.
- 12 grudnia – Malcolm Irvine nakręcił dwuminutowy film z potworem z Loch Ness.
- 23 grudnia:
- zakończył się proces lipski. Marinus van der Lubbe został uznany za winnego podpalenia Reichstagu i skazany na śmierć.
- w katastrofie kolejowej na linii Lagny – Pomponne we Francji zginęły 204 osoby, a 120 zostało rannych.
- 26 grudnia:
- w Tokio w Japonii powstał koncern Nissan Motor Co. Ltd.
- Edwin Howard Armstrong opatentował radio o modulacji częstotliwości FM.
- 27 grudnia – Muzeum Brytyjskie zapłaciło władzom ZSRR 100 tys. funtów za kilkaset stron (⅔ całości) przechowywanego w leningradzkiej Państwowej Bibliotece Publicznej Kodeksu Synajskiego.
- 29 grudnia – członkowie faszystowskiej organizacji Żelazna Gwardia dokonali udanego zamachu na premiera Rumunii Iona Gheorghea Duca.
Poza tym:
- W Andorze przyznano prawo wyborcze wszystkim mężczyznom powyżej 24. roku życia.
- W Niemczech powstała komisja ekspercka, mająca odpowiedzieć na pytania w sprawach dotyczących populacji i kwestii rasowych, pod przewodnictwem Ministra Spraw Wewnętrznych III Rzeszy, Wilhelma Fricka.
- W konsekwencji polityki przymusowej kolektywizacji rolnictwa w ZSRR doszło do klęski głodu na Ukrainie – Hołodomor (ukr. Голодомор).
- Pięć rządów koalicyjnych zostało sformowanych i upadło we Francji.
- Prezydent USA Roosevelt odrzucił socjalizm i państwową własność zakładów przemysłowych.
- Bezrobocie w Stanach Zjednoczonych osiągnęło poziom 15 milionów osób.
Urodzili się[edytuj | edytuj kod]
- 1 stycznia
- Mieczysław Kalenik, polski aktor
- Joe Orton, angielski dramaturg i aktor (zm. 1967)
- 2 stycznia
- Józef Kurek, polski hokeista (zm. 2015)
- Henryk Łapiński, polski aktor
- Józef Niewiadomski, polski polityk i działacz partyjny
- Richard Riley, amerykański polityk
- 4 stycznia – Eliasz II (patriarcha Gruzji)
- 5 stycznia – Barbara Wałkówna, polska aktorka
- 6 stycznia
- Leszek Drogosz, polski bokser (zm. 2012)
- Oleg Makarow, radziecki kosmonauta (zm. 2003)
- 8 stycznia – Juan Marse, hiszpański pisarz, dziennikarz i publicysta
- 9 stycznia – Wilbur Smith, brytyjski pisarz pochodzenia zambijskiego
- 12 stycznia
- Liliana Cavani, włoska reżyserka i scenarzystka filmowa
- Kamal al-Dżanzuri, egipski polityk
- 16 stycznia
- Mark Forest, amerykański aktor
- Susan Sontag, amerykańska pisarka (zm. 2004)
- 17 stycznia – Dalida, francuska piosenkarka (zm. 1987)
- 18 stycznia
- John Boorman, angielski reżyser, scenarzysta i producent filmowy
- Jean Vuarnet, francuski narciarz
- 20 stycznia
- Artur Dziak, polski lekarz
- Stefan Iwaniak, polski historyk
- Kazimierz Szeląg, polski wojskowy, generał
- 23 stycznia
- Bill Hayden, austalijski polityk
- Chita Rivera, amerykańska piosenkarka, aktorka i tancerka
- 25 stycznia – Corazon Aquino, filipińska polityk, prezydent Filipin (zm. 2009)
- 26 stycznia – Javier Lozano Barragán, meksykański duchowny katolicki, kardynał
- 29 stycznia – Sacha Distel, francuski piosenkarz i gitarzysta (zm. 2004)
- 31 stycznia – Aníbal Alzate, kolumbijski piłkarz
- 2 lutego – Than Shwe, birmański wojskowy, polityk
- 3 lutego
- Hanna Loth-Nowak, polska koszykarka
- Paul Sarbanes, amerykański polityk
- 4 lutego:
- Maria Chwalibóg, polska aktorka
- Freidoune Sahebjam, francuski pisarz i dziennikarz (zm. 2008)
- 5 lutego
- Miguel d'Escoto Brockmann, nikaraguański dyplomata i polityk
- Jörn Donner, fiński reżyser, scenarzysta, producent i aktor
- 8 lutego – Don Burgess, brytyjski kolarz
- 9 lutego – Tadeusz Malak, polski aktor i reżyser
- 10 lutego – Piet van der Kuil, holenderski piłkarz
- 13 lutego
- Paul Biya, kameruński polityk
- Costa-Gavras, grecko-francuski reżyser
- Kim Novak, amerykańska aktorka
- 15 lutego
- Kelvin Felix, duchowny katolicki z Dominiki
- Władimir Sawczenko, ukraiński pisarz science fiction (zm. 2005)
- Franz Swoboda, austriacki piłkarz
- 17 lutego – Romana Próchnicka, polska aktorka
- 18 lutego
- Rafael Llano Cifuentes, brazylijski duchowny katolicki, biskup
- Yōko Ono (jap. 小野 洋子), amerykańska artystka i wokalistka pochodzenia japońskiego, żona Johna Lennona
- Bobby Robson, angielski piłkarz, trener (zm. 2009)
- 20 lutego – Zygmunt Kamiński, polski duchowny katolicki, biskup rzymskokatolicki (zm. 2010)
- 21 lutego
- Bob Rafelson, amerykański reżyser i scenarzysta
- Nina Simone, amerykańska piosenkarka i pianistka jazzowa (zm. 2003)
- 22 lutego
- Katarzyna, księżna Kentu
- Nicholas Pileggi, amerykański pisarz, scenarzysta i producent filmowy
- 23 lutego – Jan Turnau, polski pisarz i działacz społeczny
- 26 lutego – Lubomyr Huzar, ukraiński duchowny katolicki, kardynał
- 27 lutego – Aleksander Minkowski, polski pisarz
- 28 lutego
- Sidney J. Furie, kanadyjski reżyser
- Harry Kurschat, niemiecki bokser
- 1 marca – Józef Waczków, polski poeta, tłumacz literatury czeskiej, francuskiej, rosyjskiej, portugalskiej i słowackiej (zm. 2004)
- 2 marca – Arthur Tafoya, amerykański duchowny katolicki
- 3 marca – Gerhard Mayer-Vorfelder, niemiecki polityk (zm. 2015)
- 4 marca – Nino Vaccarella, włoski kierowca wyścigowy
- 5 marca – Walter Kasper, niemiecki duchowny katolicki
- 8 marca – Luca Ronconi, włoski reżyser teatralny (zm. 2015)
- 9 marca
- Reinhard Lettmann, niemiecki duchowny katolicki (zm. 2013)
- Lloyd Price, amerykański piosenkarz
- 10 marca – John Wrighton - brytyjski sprinter
- 11 marca – Leszek Lichy, polski lekkoatleta
- 14 marca
- Michael Caine, brytyjski aktor, dwukrotny zdobywca Oscara
- René Felber, szwajcarski polityk
- Quincy Jones, amerykański kompozytor muzyki jazzowej
- Krystyna Szostek-Radkowa, polska śpiewaczka
- 15 marca – Ruth Bader Ginsburg, amerykańska prawniczka i sędzia Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych
- 17 marca – Heather Armitage, brytyjska lekkoatletka
- 18 marca
- Sergio Pitol, meksykański pisarz
- Severino Poletto, włoski duchowny katolicki
- 19 marca
- Zofia Czerwińska, polska aktorka
- Philip Roth, amerykański pisarz
- 20 marca
- Henryk Muszyński, polski duchowny katolicki, Prymas Polski
- Elżbieta Pleszczyńska, polska statystyk, działaczka społeczna
- Azeglio Vicini, włoski piłkarz
- 22 marca
- Abol Hassan Bani-Sadr, irański polityk i ekonomista
- Michel Hidalgo, francuski piłkarz
- 23 marca
- Andrzej Trzaskowski, polski kompozytor, pianista, dyrygent, publicysta i krytyk muzyczny, pionier jazzu w Polsce (zm. 1998)
- Philip Zimbardo, amerykański psycholog
- 26 marca – Tinto Brass, włoski reżyser, scenarzysta i aktor
- 28 marca
- Włodzimierz Czechowski, polski polityk
- Juan Sandoval Iniguez, meksykański duchowny katolicki
- Zbigniew Puchalski, polski żeglarz (zm. 2014)
- 1 kwietnia – Claude Cohen-Tannoudji, francuski fizyk, laureat Nagrody Nobla
- 2 kwietnia – György Konrád, węgierski pisarz
- 3 kwietnia – Józef Wojnarowski, polski naukowiec
- 4 kwietnia – Frits Bolkestein, holenderski polityk
- 5 kwietnia – Frank Gorshin, amerykański aktor i komik (zm. 2005)
- 7 kwietnia
- Mieczysław Czernik, polski matematyk, astronom, historyk poczty, filatelista, popularyzator historii, łodzianin (zm. 1991)
- Wayne Rogers, amerykański aktor
- 9 kwietnia – Jean-Paul Belmondo, francuski aktor
- 10 kwietnia – Stanisław Grzędzielski, polski astronom
- 12 kwietnia – Montserrat Caballé, hiszpańska śpiewaczka (sopran koloraturowy)
- 13 kwietnia
- Ben Nighthorse Campbell, amerykański żołnierz, judoka i polityk
- Roger Gaignard, francuski kolarz
- 14 kwietnia – Paddy Hopkirk, brytyjski kierowca wyścigowy
- 15 kwietnia – Wiera Kriepkina, ukraińska lekkoatletka
- 16 kwietnia
- Elżbieta Ryl-Górska, polska śpiewaczka operetkowa
- Władysław Szulc, polski fotograf i malarz
- 17 kwietnia – André Gruchet, francuski kolarz
- 18 kwietnia – Czesław Zięba, polski wynalazca, inżynier (zm. 2010)
- 19 kwietnia – Jayne Mansfield, amerykańska aktorka, modelka Playboya (zm. 1967)
- 25 kwietnia – Phillip Straling, amerykański duchowny katolicki
- 26 kwietnia
- Carol Burnett, amerykańska aktorka
- Arno Penzias, amerykański fizyk i astrofizyk pochodzenia niemieckiego, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki
- 29 kwietnia
- Mark Eyskens, belgijski ekonomista, profesor, polityk, premier
- Rod McKuen, amerykański piosenkarz, kompozytor i poeta (zm. 2015)
- 30 kwietnia
- Willie Nelson, amerykański piosenkarz
- Stanisław Tworzydło, polski artysta, plastyk
- 2 maja – Anna Filek, polska polityk
- 3 maja
- James Brown, „ojciec chrzestny” soulu (zm. 2006)
- Stanisław Kociołek, polski działacz komunistyczny
- Steven Weinberg, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla
- 4 maja – Andrzej Tarkowski, polski embriolog
- 5 maja
- Igor Kaszkarow, radziecki lekkoatleta
- Rufus Pereira, hinduski duchowny katolicki, ksiądz, teolog, egzorcysta (zm. 2012)
- 7 maja – Nexhmije Pagarusha, albańska piosenkarka i aktorka
- 8 maja – Jerzy Molga, polski aktor
- 11 maja – Louis Farrakhan, amerykański lider radykalnej gałęzi Narodu Islamu
- 12 maja – Zofia Kucówna, polska aktorka
- 14 maja – Siân Phillips, walijska aktorka
- 15 maja – Peter Broadbent, angielski piłkarz (zm. 2013)
- 17 maja – Jarosław Abramow-Newerly, polski dramatopisarz
- 18 maja
- Bernadette Chirac, francuska pierwsza dama
- Deve Gowda, indyjski polityk, premier Indii
- 19 maja – Wacław Sadkowski, polski krytyk literacki, eseista, tłumacz
- 21 maja – Maurice André, francuski trębacz (zm. 2012)
- 22 maja – Chen Jingrun, chiński matematyk (zm. 1996)
- 23 maja
- Joan Collins, brytyjska aktorka
- Ove Fundin, szwedzki żużlowiec
- 26 maja – Edward Whittemore, amerykański pisarz, dziennikarz, agent CIA (zm. 1995)
- 27 maja – Jerzy Nasierowski, polski aktor, pisarz
- 29 maja – Helmuth Rilling, niemiecki dyrygent
- 1 czerwca
- Jan Janca, polski organista, kompozytor i muzykolog
- Charles Wilson, amerykański polityk (zm. 2010)
- 4 czerwca
- Edmund Bałuka, polski działacz komunistyczny (zm. 2015)
- Godfried Danneels, belgijski duchowny katolicki, kardynał
- Maciej Dubois, polski adwokat
- 6 czerwca – Heinrich Rohrer, szwajcarski fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 2013)
- 8 czerwca
- Joan Rivers, amerykańska aktorka (zm. 2014)
- Władysław Stróżewski, polski filozof
- 9 czerwca – Don Young, amerykański polityk
- 11 czerwca – Gene Wilder, amerykański aktor
- 13 czerwca – Ivar Nilsson, szwedzki łyżwiarz
- 14 czerwca
- Iwo Białynicki-Birula, polski fizyk
- Harry Hooper, angielski piłkarz
- Jerzy Kosiński, amerykański pisarz pochodzenia polsko-żydowskiego (zm. 1991)
- Henryk Orleański, książę Francji
- 16 czerwca – Wiesława Kwaśniewska, polska aktorka
- 18 czerwca – Jean Wicki, szwajcarski bobsleista
- 19 czerwca
- Otto Barić, chorwacki piłkarz
- Wiktor Pacajew, radziecki kosmonauta (zm. 1971)
- 20 czerwca
- Danny Aiello, amerykański aktor
- Włodzimierz Kłaczyński, polski pisarz
- Katarzyna Łaniewska, polska aktorka
- 21 czerwca – Bernie Kopell, amerykański aktor
- 22 czerwca
- Dianne Feinstein, amerykańska polityk
- André Grobéty, szwajcarski piłkarz (zm. 2013)
- 23 czerwca – Andrzej Trzos-Rastawiecki, polski reżyser i scenarzysta
- 24 czerwca – Wojciech Skalmowski (ps. „Maciej Broński”), polski orientalista, literaturoznawca, eseista, pisarz, publicysta, krytyk literacki (zm. 2008)
- 25 czerwca – Álvaro Siza, portugalski architekt
- 26 czerwca – Claudio Abbado, włoski dyrygent, pianista (zm. 2014)
- 28 czerwca – Vic Emery, kanadyjski bobsleista
- 30 czerwca – Lea Massari, włoska aktorka
- 3 lipca – Francesco De Nittis, włoski biskup katolicki (zm. 2014)
- 4 lipca – Józef Stompel, polski pianista, pedagog
- 7 lipca
- Murray Halberg, nowozelandzki lekkoatleta
- Jacek Kajtoch, polski eseista i krytyk literacki
- 9 lipca – Oliver Sacks, angielski neurolog (zm. 2015)
- 10 lipca – Jerry Herman, amerykański kompozytor
- 15 lipca:
- Julian Bream, brytyjski gitarzysta i lutnista
- Ivan Gálfy, słowacki ratownik górski, taternik i himalaista (zm. 2011)
- 16 lipca
- Władimir Britaniszski, rosyjski poeta
- Brad Harris, amerykański aktor
- 18 lipca – R. Murray Schafer, kanadyjski kompozytor i pedagog
- 20 lipca
- Cormac McCarthy, amerykański pisarz, scenarzysta i dramaturg
- Rex Williams, angielski snookerzysta
- 21 lipca – John Gardner, amerykański powieściopisarz, krytyk literacki i nauczyciel (zm. 1982)
- 23 lipca
- Adam Natanek, polski dyrygent
- Richard Rogers, brytyjski architekt
- 24 lipca
- John Aniston, amerykański aktor, ojciec Jennifer Aniston
- Jerzy Harasymowicz, polski poeta (zm. 1999)
- 26 lipca – Edmund S. Phelps, amerykański ekonomista
- 27 lipca
- Marlene Ahrens, chilijska lekkoatletka
- Stanisław Jędryka, polski reżyser i scenarzysta filmowy
- Stanley Schlarman, amerykański duchowny katolicki
- 28 lipca – Maurice Moucheraud, francuski kolarz
- 29 lipca – Robert Fuller, amerykański aktor
- 30 lipca – Edd Byrnes, amerykański aktor
- 31 lipca – Cees Nooteboom, holenderski prozaik
- 3 sierpnia – Jerzy Urban, polski dziennikarz, redaktor naczelny tygodnika „Nie”
- 4 sierpnia – Nathan Brooks, amerykański bokser
- 7 sierpnia – Andrzej Kajetan Wróblewski, polski fizyk
- 9 sierpnia – Jerzy Woy-Wojciechowski, polski lekarz
- 10 sierpnia – Doyle Brunson, amerykański pokerzysta
- 11 sierpnia
- Jerry Falwell, amerykański pastor i teleewangelista (zm. 2007)
- Jerzy Grotowski, polski reżyser, teoretyk teatru (zm. 1999)
- Tamás Vásáry, węgierski pianista i dyrygent
- 13 sierpnia – Rosław Szaybo, polski grafik
- 14 sierpnia – Richard Ernst, szwajcarski chemik, laureat Nagrody Nobla
- 15 sierpnia – Lori Nelson, amerykańska aktorka i modelka
- 16 sierpnia
- Reiner Kunze, niemiecki poeta, prozaik i tłumacz
- Julie Newmar, amerykańska aktorka
- Stuart Roosa, amerykański astronauta (zm. 1994)
- Alfred Sosgórnik, polski lekkoatleta, kulomiot, dwukrotny olimpijczyk (zm. 2013)
- 17 sierpnia – Tom Courtney, amerykański lekkoatleta
- 18 sierpnia
- Just Fontaine, francuski piłkarz
- Barbara Piwarska, polska malarka, rzeźbiarka i graficzka
- Roman Polański, polski reżyser i aktor
- Manfred Steinbach, niemiecki lekkoatleta
- 19 sierpnia – Debra Paget, amerykańska aktorka
- 20 sierpnia – George Mitchell, amerykański polityk
- 21 sierpnia – Zbigniew Bujarski, polski kompozytor, pedagog i malarz
- 22 sierpnia – Irmtraud Morgner, niemiecka pisarka (zm. 1990)
- 23 sierpnia
- Robert Curl, amerykański chemik, laureat nagrody Nobla
- Pete Wilson, amerykański polityk
- 25 sierpnia
- Wayne Shorter, amerykański kompozytor i saksofonista
- Tom Skerritt, amerykański aktor i reżyser
- 27 sierpnia
- Kerstin Ekman, szwedzka pisarka
- John Rumble, kanadyjski jeździec
- 28 sierpnia – Mariusz Chwedczuk, polski scenograf
- 29 sierpnia
- Janina Abramowska, polska historyk
- William Higi, amerykański duchowny katolicki
- Arnold Koller, szwajcarski polityk
- 31 sierpnia – Kirsten Walther, duńska aktorka (zm. 1987)
- 2 września
- Mathieu Kérékou, wojskowy i polityk Beninu
- Patricia Prain, nowozelandzka narciarka alpejska, olimpijka
- Bob Woods, szwedzki curler
- 3 września – Jacek Staszewski, polski historyk (zm. 2013)
- 5 września – Francisco Javier Errázuriz Ossa, chilijski duchowny katolicki, kardynał
- 6 września
- Bernard Harrington, amerykański duchowny katolicki
- Janusz Zimniak, polski duchowny katolicki, biskup
- 8 września – Marcel Vonlanden, szwajcarski piłkarz
- 9 września – Michael Novak, amerykański konserwatywny politolog, ekonomista i teolog
- 10 września
- Jewgienij Chrunow, radziecki kosmonauta (zm. 2000)
- Irena Pomorska, polska egiptolog (zm. 2008)
- 11 września – Nicola Pietrangeli, włoski tenisista
- 14 września – Ingo Swann, amerykański parapsycholog, medium, pisarz i malarz, twórca Remote Viewing (zm. 2013)
- 17 września – Chuck Grassley, amerykański polityk
- 18 września
- Robert Foster Bennett, amerykański polityk
- Robert Blake, amerykański aktor
- Scotty Bowman, kanadyjski trener hokeja
- Eugeniusz Iwanicki, polski pisarz
- Jerzy Połomski, polski piosenkarz, aktor
- Walentina Ponomariowa, rosyjska kosmonautka
- 19 września – David McCallum, brytyjski aktor
- 20 września
- Máté Fenyvesi, węgierski piłkarz
- Mieczysław Szostek, polski lekarz
- 24 września – Feliks Kiryk, polski historyk
- 25 września – Hubie Brown, amerykański trener koszykarski
- 27 września – Lina Medina, najmłodsza znana matka w historii medycyny
- 29 września – Samora Machel, mozambijski polityk, pierwszy prezydent kraju (zm. 1986)
- 2 października
- John Gurdon, brytyjski biolog, laureat Nagrody Nobla
- Giuliano Sarti, włoski piłkarz
- 3 października
- Neale Fraser, australijski tenisista
- Wojciech Łączkowski, polski prawnik
- 8 października – Halina Winiarska, polska aktorka
- 9 października
- Eryk Adamczyk, polski prawnik
- Tadeusz Kosarewicz, polski scenograf (zm. 2014)
- Peter Mansfield, brytyjski fizyk, laureat Nagrody Nobla
- Ján Sokol, słowacki duchowny katolicki
- 10 października – Jay Sebring, amerykański stylista i fryzjer (zm. 1969)
- 13 października – Adam Kaczyński, polski pianista i kompozytor (zm. 2010)
- 17 października – William Anders, amerykański astronauta
- 19 października – Geraldo Majella Agnelo, brazylijski duchowny katolicki, kardynał
- 21 października – Francisco Gento López, hiszpański piłkarz
- 25 października
- René Brodmann, szwajcarski piłkarz
- Aleksandr Gelman, rosyjski dramaturg, scenarzysta filmowy
- 26 października – Carlos Arredondo, argentyński piłkarz
- 27 października
- Andrzej Czeczot, polski grafik (zm. 2012)
- Pumpsie Green, amerykański baseballista
- 28 października
- Garrincha, brazylijski piłkarz (zm. 1983)
- Raúl Sánchez, chilijski piłkarz
- 29 października – Joseph Cassidy, irlandzki duchowny katolicki, arcybiskup (zm. 2013)
- 30 października – Tadeusz Chyła, polski piosenkarz, gitarzysta i kompozytor (zm. 2014)
- 1 listopada
- Eddie Colman, angielski piłkarz (zm. 1958)
- Leo Proost, belgijski kolarz
- 3 listopada
- Michael Dukakis, amerykański polityk
- Amartya Sen, indyjski ekonomista, laureat Nagrody Nobla
- 4 listopada – Charles K. Kao, chiński fizyk, laureat Nagrody Nobla
- 10 listopada – Thomas Dupré, amerykański duchowny katolicki
- 11 listopada – Stanisław Janicki, polski pisarz, dziennikarz i scenarzysta
- 12 listopada
- Borislav Ivkov, serbski szachista
- Dżalal Talabani, iracki polityk narodowości kurdyjskiej
- 13 listopada
- Peter Härtling, niemiecki pisarz
- Janusz Kamiński, polski polityk
- 14 listopada
- Akira Endō, japoński biochemik
- Fred Haise, amerykański astronauta
- 19 listopada – Larry King, amerykański dziennikarz
- 21 listopada – Henry Hartsfield, astronauta amerykański (zm. 2014)
- 22 listopada – Tadeusz Szczudłowski, polski marynarz i działacz społeczny
- 23 listopada – Krzysztof Penderecki, polski kompozytor i dyrygent
- 25 listopada
- Andrzej Kalinin, polski pisarz
- Jerzy Lewitowicz, polski generał
- Jean Vinatier, francuski kierowca wyścigowy
- 29 listopada – John Mayall, brytyjski multiinstrumentalista, kompozytor, bluesman, pionier muzyki rockowej
- 30 listopada – Tadeusz Kojder, polski wojskowy, generał
- 2 grudnia – Michael Larrabee, amerykański lekkoatleta (zm. 2003)
- 3 grudnia – Paul J. Crutzen, holenderski chemik atmosfery i meteorolog, laureat Nagrody Nobla
- 6 grudnia – Henryk Mikołaj Górecki, polski kompozytor, pedagog i profesor (zm. 2010)
- 8 grudnia
- Johnny Green, amerykański koszykarz
- Marian Wróblewski, polski generał
- 12 grudnia – Christa Stubnick, niemiecka lekkoatletka
- 13 grudnia – Lou Adler, amerykański producent muzyczny
- 15 grudnia – Tim Conway, amerykański aktor
- 17 grudnia – Finn Sterobo, piłkarz duński
- 20 grudnia – Rik Van Looy, belgijski kolarz
- 22 grudnia – Robert Maginnis, amerykański duchowny katolicki
- 23 grudnia – Akihito (jap: 明仁, cesarz – Heisei: 平成), cesarz Japonii
- 25 grudnia
- Basil Heatley, brytyjski lekkoatleta
- Joachim Meisner, niemiecki kardynał
- 28 grudnia – Giovanni Battistelli, Kustosz Ziemi Świętej (zm. 2011)
- 31 grudnia – Evarist Pinto, pakistański duchowny katolicki
- Jan Konieczyński, polski chemik
Zmarli[edytuj | edytuj kod]
- 3 stycznia – Wilhelm Cuno, polityk niemiecki, kanclerz Rzeszy (ur. 1876)
- 5 stycznia – Calvin Coolidge, polityk amerykański, 30. prezydent Stanów Zjednoczonych (ur. 1872)
- 11 stycznia – Oswald Balzer, polski historyk prawa i ustroju Polski, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (ur. 1858)
- 16 stycznia – John Burt, nowozelandzki rugbysta (ur. 1874)
- 17 stycznia – Louis Comfort Tiffany, amerykański artysta tworzący głównie dzieła ze szkła i wyroby jubilerskie w stylu secesji (ur. 1848)
- 31 stycznia – John Galsworthy, angielski powieściopisarz, laureat Nagrody Nobla (ur. 1867)
- 18 lutego – Jim Corbett, amerykański bokser (ur. 1866)
- 20 marca – Giuseppe Zangara, amerykański zamachowiec pochodzenia włoskiego (ur. 1900)
- 26 marca – Eddie Lang, amerykański gitarzysta jazzowy (ur. 1902)
- 5 kwietnia – Anatol Nowak, polski duchowny katolicki, biskup przemyski (ur. 1862)
- 17 kwietnia
- Wincenty Birkenmajer, polski taternik (ur. 1899)
- Ludwik Chałubiński, polski taternik, inżynier-chemik, syn Tytusa (ur. 1860)
- 30 kwietnia – Anna de Noailles, francuska poetka i pisarka pochodzenia rumuńskiego, inicjatorka Prix Femina (ur. 1876)
- 10 maja – Selma Kurz, austriacka sopranistka (ur. 1874)
- 16 maja – Karol Adamiecki, polski teoretyk zarządzania (ur. 1866)
- 31 maja – Waldemar Björkstén, fiński żeglarz, medalista olimpijski (ur. 1873)
- 2 czerwca – Frank Jarvis, amerykański lekkoatleta (ur. 1878)
- 29 czerwca – Roscoe Arbuckle, amerykański aktor komediowy z okresu kina niemego (ur. 1887)
- 15 lipca – Irving Babbitt, amerykański krytyk literacki (ur. 1865)
- 4 sierpnia – Wiesław Stanisławski, polski taternik (ur. 1909)
- 23 sierpnia – Michael Guhr, spiskoniemiecki lekarz, działacz turystyczny, prezes Karpathenverein, propagator narciarstwa (ur. 1873)
- 8 września – Fajsal I (arabski: فيصل بن حسين), król Iraku (ur. 1885)
- 20 września – Annie Besant, angielska teozofka, feministka, oraz pisarka (ur. 1847)
- 5 października – Renée Adorée, francuska i amerykańska aktorka teatralna i filmowa, gwiazda kina niemego (ur. 1898)
- 29 października – Albert Calmette, twórca szczepionki przeciw gruźlicy (BCG) (ur. 1863)
- 3 listopada – Pierre Paul Émile Roux, francuski bakteriolog (ur. 1853)
- 4 grudnia – Stefan George, niemiecki poeta i filozof (ur. 1868)
- 17 grudnia – XIII Dalajlama, duchowy i polityczny przywódca narodu tybetańskiego (ur. 1876)
- data śmierci nieznana:
- Teofil Bętkowski, powstaniec styczniowy, (ur. 1842)
Nagrody Nobla[edytuj | edytuj kod]
- z fizyki – Erwin Schrödinger, Paul Adrien Maurice Dirac
- z chemii – nagrody nie przyznano
- z medycyny – Thomas Hunt Morgan
- z literatury – Iwan Bunin
- nagroda pokojowa – sir Norman Angell
Święta ruchome[edytuj | edytuj kod]
- Tłusty czwartek: 23 lutego
- Ostatki: 28 lutego
- Popielec: 1 marca
- Niedziela Palmowa: 9 kwietnia
- Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa: 9 kwietnia
- Wielki Czwartek: 13 kwietnia
- Wielki Piątek: 14 kwietnia
- Wielka Sobota: 15 kwietnia
- Wielkanoc: 16 kwietnia
- Poniedziałek wielkanocny: 17 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 25 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 4 czerwca
- Boże Ciało: 15 czerwca
