Czesław Łuczak

Czesław Łuczak (ur. 19 lutego 1922 w Kruszwicy, zm. 10 sierpnia 2002 w Poznaniu) – polski historyk specjalizujący się w historii gospodarczej, profesor i rektor (1965–1972) Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Życiorys

Urodzony w Kruszwicy, w 1932 r. wraz z rodziną przeprowadził się do Mogilna. W 1939 r. ukończył Gimnazjum i Liceum w Trzemesznie. Po wojnie rozpoczął studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego, które ukończył w 1949 r. W trakcie studiów związał się z Katedrą Historii Gospodarczej. Obroniwszy magisterium w styczniu, już w październiku 1949 r. obronił rozprawę doktorską (promotor: Jan Rutkowski, a po jego śmierci Zygmunt Wojciechowski). Pracował w Katedrze Historii Gospodarczej, która do 1953 r. istniała przy Wydziale Prawno-Ekonomicznym, po czym przeniesiono ją do Zespołu Katedr Historycznych UP. W 1955 r. Łuczak został docentem, w 1960 r. profesorem nadzwyczajnym, a w 1966 r. profesorem zwyczajnym.

W 1962 r. został kierownikiem Zakładu Historii Gospodarczej UAM i był nim do przejścia na emeryturę w 1992 r. Zajmował też następujące stanowiska na szczeblu uniwersyteckim: prodziekan (1956-1960) i dziekan (1960-1962) Wydziału Filozoficzno-Historycznego, prorektor (1962-1965) i rektor (1965-1972) UAM, dyrektor Instytutu Historii (1968-1981 i 1987-1990). Przez wiele lat przewodniczył też Komitetowi Redakcyjnemu Wydawnictwa Naukowego UAM.

Był rektorem UAM w okresie długoletnich rządów historyków w uniwersytecie (byli nimi poprzednik i następca Łuczaka). Za jego kadencji uniwersytet przeżywał konsekwencje Marca'68 (władze musiały rozstrzygnąć problem zidentyfikowanych uczestników studenckich protestów), w następstwie których zgodnie z dyrektywami ministerialnymi przeprowadzono głęboką reformę struktur uniwersyteckich. Równocześnie znacząco rozbudował bazę lokalową uczelni. np. poprzez oddanie gmachu Collegium Novum. W 1969 r. zorganizował z rozmachem obchody 50-lecia uniwersytetu. Objąwszy stanowisko dyrektora Instytutu Historii w 1969 r. (po odejściu na emeryturę Henryka Łowmiańskiego i krótkim wakacie), początkowo łączył je ze sprawowaniem funkcji rektora. Doprowadził Instytut do wiodącej pozycji w kraju. Bez problemu zapewniał sobie reelekcje na kolejne kadencje, jednak w 1981 r. po wygranych wyborach w geście protestu zrezygnował, gdy nie zaakceptowano jednego z jego kandydatów na wicedyrektora. Na stanowisko powrócił, ale już z nominacji rektorskiej (zgodnie z nową ustawą), w 1987 r. i sprawował je kolejne cztery lata.

Uczniami profesora byli: prof. Włodzimierz Bonusiak, prof. Marian Eckert, prof. Stefan Kowal, dr hab. Bożena Górczyńska-Przybyłowicz, dr hab. Roman Macyra, dr hab. Witold Szulc. Wypromował łącznie ok. 300 magistrów oraz 49 doktorów.

Działalność społeczna

• członkostwo w PZPR
• działalność w Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich (przewodniczący rady naukowej) oraz Instytucie Pamięci Narodowej
• działalność w Radzie Naukowej Instytutu Zachodniego
• członek Prezydium Komisji Badań Regionalnych PAN przy oddziale poznańskim, członek Komisji II Wojny Światowej Komitetu Nauk Historycznych PAN, członek Prezydium Komisji Historii Gospodarczej PAN
• członkostwo w Centralnej Komisji do spraw Stopni i Tytułów Naukowych przy Prezesie Rady Ministrów RP
• członkostwo w Komitecie Redakcyjnym kwartalnika KC PZPR Z Pola Walki, w którym publikowano artykuły na temat historii polskiego i międzynarodowego ruchu robotniczego i komunistycznego

Odznaczenia

• Doktor honoris causa uniwersytetów w Charkowie i w Halle
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski i inne liczne odznaczenia państwowe
• Palmae Universitatis Studiorum Posnaniensis.

W 1980 roku otrzymał nagrodę państwową II. stopnia..

Dzieła

Był specjalistą w dziedzinie najnowszej historii gospodarczej Polski, autorem i redaktorem blisko 50 książek oraz ok. 400 innych prac, m.in.:

• "Dzieje Obornik" Wyd.Poznańskie(1990)
• "Kraj Warty" 1939-1945. Studium historyczno-gospodarcze okupacji hitlerowskiej (1972)
• Polscy robotnicy przymusowi w Trzeciej Rzeszy podczas II wojny światowej (1974)
• Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Wyd. Poznańskie, Poznań 1979 ISBN 83-210-0010-X
• Polityka ekonomiczna III Rzeszy w latach drugiej wojny światowej (1982)
• Dzieje gospodarcze Niemiec 1871–1945 (1984)
• Dzieje gospodarcze Wielkopolski w okresie zaborów 1815-1918 (1988)
• Od Bismarcka do Hitlera : polsko-niemieckie stosunki gospodarcze (1988)
• Zagłada (1989)
• Dzień po dniu w okupowanym Poznaniu (1989)
• Dzień po dniu w okupowanej Wielkopolsce i na Ziemi Łódzkiej (Kraj Warty) (1989)
• Praca przymusowa Polaków w III Rzeszy (1989)
• Polska i Polacy w drugiej wojnie światowej (1993)
• Dzieje Mogilna (1998)
• Dzieje Jarocina (1998)
• Historia gospodarcza Niemiec lat 1871-1990 (2002)
• Dzieje Polski 1939-1945. Kalendarium wydarzeń, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007, s. 606 ISBN 978-83-7177-430-0

Intensywną działalność naukową prowadził również po formalnym przejściu na emeryturę, za co w 1999 r. uhonorowany został medalem

Publikacje o prof. Czesławie Łuczaku

• Antoni Czubiński, Wspomnienie pośmiertne. Czesław Łuczak (1922-2002), "Studia Historica Slavo-Germanica", t. 24 (2001-2002), s. 279-281.
• Dariusz Matelski, Czesław Łuczak (1922-2002), „Ziemia Kujawska”, tom 15, 2002, s. 251-257.
• Dariusz Matelski, Czesław Łuczak (1922-2002), „Poznański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, tom VIII-IX, Poznań 2002, s. 326-332.

Przypisy

Poprzednik Gerard Labuda

Rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 1965 - 1972

Następca Benon Miśkiewicz

Poprzednik Henryk Łowmiański

Dyrektor Instytutu Historii UAM 1969 - 1981

Następca Jerzy Topolski

Poprzednik Jerzy Topolski

Dyrektor Instytutu Historii UAM 1987 - 1991

Następca Jerzy Strzelczyk