Liechtenstein
|
|||||
| Nasionale leuse: Für Gott, Fürst und Vaterland (Duits vir: "Vir God, Prins en vaderland") |
|||||
| Volkslied: Oben am jungen Rhein (Duits vir: "Bo die jong Ryn") |
|||||
 |
|||||
| Hoofstad | Vaduz | ||||
| Grootste stad | Schaan | ||||
| Amptelike tale | Duits | ||||
| Regering | Unitêre parlementêre grondwetlike prinsdom Hans-Adam II Alois Adrian Hasler |
||||
| Onafhanklikheid | van die Heilige Romeinse Ryk 1806 1866 |
||||
| Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
160[1] km2 (219de) 61 myl2 2,7 |
||||
| Bevolking - 2011-skatting - 2000-sensus - Digtheid |
36 281[2] (209de) 37 132[3] 227 / km2 (57ste) 587 / myl2 |
||||
| BBP (KKP) - Totaal - Per capita |
2010-skatting |
||||
| BBP (nominaal) - Totaal - Per capita |
2010-skatting |
||||
| MOI (2013) |  0,883[6] (24ste) – baie hoog |
||||
| Geldeenheid | Switserse frank (CHF) |
||||
| Tydsone - Somertyd |
MET (UTC+1) MEST (UTC+2) |
||||
| Internet-TLD | .li | ||||
| Skakelkode | +423 | ||||
Die Prinsdom van Liechtenstein (Duits: Fürstentum Liechtenstein) is 'n piepklein enklawe in Wes-Europa, begrens deur Switserland in die weste en Oostenryk in die ooste. Liechtenstein is 'n bergagtige gebied teen die Ryn en aan die voet van die oostelike Alpe. Die land staan bekend vir sy posseëls, wat nog steeds 'n belangrike bron van inkomste is, as 'n toerisme- en hier veral wintersportbestemming, maar is waarskynlik nog meer bekend as belastingtoevlugsoord.
Liechtenstein trek voordeel uit sy ligging by die kruispunt van belangrike handelsroetes, wat Switserland met Oostenryk en Duitsland met die Switserse Alpegebied en Noord-Italië verbind.
Die land vorm sedert 1923 'n monetêre en doeane-unie met Switserland, wat ook sy buitelandse belange waarneem. Na die Tweede Wêreldoorlog beleef Liechtenstein 'n vinnige ekonomiese groei danksy die suksesvolle kombinasie van tegniese kundigheid uit Switserland en Oostenryk met buitelandse beleggings. Die land beskik oor 'n hoogs gespesialiseerde nywerheids- en dienstesektor, terwyl tradisionele landbou steeds minder belangrik word.
Inhoud
Politiek[wysig | wysig bron]
Volgens die grondwet van die jaar 1921, wat in 2003 gewysig is, is Liechtenstein 'n parlementêre monargie. Die prins van Liechtenstein fungeer as die staatshoof. Die huidige staatshoof, prins Hans-Adam II von und zu Liechtenstein, wat sedert 1989 geregeer het, het op 15 Augustus 2004 sy funksies as staatshoof aan sy eersgebore seun erfprins Alois oorgedra, alhoewel hy nog steeds die titel "prins" dra en formeel die staatshoof gebly het.
Die Liechtensteinse parlement (Duits: Landtag) word vir 'n termyn van vier jaar verkies. In die laaste verkiesing op 13 Maart 2005 het die Fortschrittliche Bürgerpartei (FBP) die grootste party in die parlement gebly, maar nogtans sy absolute meerderheid in die parlement kwytgeraak. Die nuwe regering, wat op 21 April 2005 verkies is, word deur 'n koalisie van die FBP en die Vaterländische Union ("Vaderlandse Unie") gevorm. Die enigste opposisieparty in die Landtag is die Freie Liste, 'n groen-alternatiewe party.
Die land vorm sedert 1923 'n monetêre en doeane-unie met Switserland.
Demografie[wysig | wysig bron]
Bevolking[wysig | wysig bron]
Sowat twee derdes van die bevolking is gebore Liechtensteiners (65,8 persent); die buitelandse bevolking is hoofsaaklik afkomstig uit die Duitse taalgebied (20,1 persent, waarvan 10,8 persent Switsers, 5,9 persent Oostenrykers en 3,4 persent Duitsers is). Ander belangrike groepe buitelanders is Italianers (3,3 persent), burgers van die voormalige Joegoslawië (eweneens 3,3 persent), Turke (2,6 persent) en burgers van ander lande (4,8 persent).
Die grootste stede is Schaan (5 639 inwoners in 2003 en tans die grootste dorp in Liechtenstein), die hoofstad Vaduz (5 005 inwoners), Triesen (4 633), Balzers (4 353), Eschen (3 993), Mauren (3 625) en Triesenberg (2 591).
Taal[wysig | wysig bron]
Liechtenstein maak histories deel uit van die Retoromaanse taalgebied, tog neem die inwoners reeds gedurende die middeleeue die Alemanniese dialek as omgangstaal aan.
Die huidige Liechtensteinse bevolking praat 'n Alemanniese dialek van die Hoogduitse taal, wat ook oorkant die grens in die Switserse Rynvallei van Sankt Gallen en die Oostenrykse Rynvallei van Vorarlberg as omgangstaal gebesig word. Daar bestaan nie so iets soos 'n standaardtaal nie, en gewoonlik beskik die meeste dorpe oor hulle eie plaaslike dialek, wat oms sterk van dié in ander dorpe verskil. Die Hoogduitse standaardtaal dien as skryftaal.
Die Walserse dialek in die omgewing van Triesenberg toon die grootste afwykings; sy huidige sprekers is nasate van die Walserse immigrante wat in omtrent jaar 1300 na Liechtenstein gekom het.
Liechtenstein is die enigste staat wat slegs Duits as sy amptelike taal erken, terwyl die ander lande van die Duitse taalgebied ook die tale van etniese minderhede as streektale erken. Daarnaas is Liechtenstein ook die enigste oorwegend Duitstalige land wat nie aan Duitsland grens nie.
Godsdiens[wysig | wysig bron]
Liechtenstein is 'n land met 'n sterk Christelike karakter. Volgens 'n opname in Junie 2003 is 75,7 persent van die in- en uitheemse bevolking Rooms-Katoliek, 7 persent is Protestante, 4,2 persent Moslems en 10,9 persent het geen besonderhede verstrek nie.
Die aartsbisdom Vaduz is op 2 Desember 1997 deur Pous Johannes Paulus II opgerig. Aangesien die Liechtensteinse regering nie vooraf oor hierdie saak geraadpleeg is nie, het die pous se beslissing baie kritiek uitgelok. Teen die begin van die jaar 1998 stig aktiewe Rooms-Katolieke gelowiges die Verein für eine offene Kirche ("Vereniging vir 'n oop kerk").
Ekonomie[wysig | wysig bron]
Die plaaslike nywerheidsektor, wat hom op die vervaardiging van spesiale produkte van hoë gehalte toespits, lewer die grootste bydrae tot Liechtenstein se bruto binnelandse produk. Die belangrikste handelsvennote van Liechtenstein is die Verenigde State, die Europese Unie en Switserland.
Die bekendste ondernemings van die nywerheidsektor is Hilti AG (booruitrusting en boumasjiene), Ivoclar Vivadent AG (tandheelkundige tegnologie), ThyssenKrupp Presta AG (motoronderdele), Hoval AG (verwarmings- en lugreëlingstegnologie), Neztrik AG (elektrotegniese produkte), Unaxis (elektroniese produkte) en die Hilcona AG en Ospelt-groep, wat hulle albei op die vervaardiging van hoogwaardige voedselprodukte toespits.
Die tweede belangrikste sektor van die Liechtensteinse ekonomie is finansiële dienste. Die plaaslike bankbedryf het saam met die vinnige industrialisering van die land ontwikkel, maar word deur buurlande verdag gemaak, as om by geldwassery betrokke te wees.
Die grootse bankondernemings is die Liechtensteinische Landesbank, die Verwaltungs- en Privatbank en die LGT Bank. Naas hierdie drie groot inheemse banke het ook ander banke lisensies gekry sedert die jaar 1992, waaronder 'n aantal buitelandse ondernemings. Die vyf grootste banke van Liechtenstein het tans 1 400 werknemers in diens en beskik oor bates ter waarde van meer as 30 miljard frank. Net soos in Switserland word daar groot waarde aan die bankgeheim geheg.
Die Switserse frank is die wettige betaalmiddel in Liechtenstein, alhoewel die land vir spesiale geleenthede ook sy eie munte uitreik. Die bruto binnelandse produk (BBP) beloop in 2001 4,2 miljard frank, wat gelykstaan aan 'n per capita-BBP van sowat 120 000 frank (580 000 ZAR). Die sektore se aandeel in 2001 was: landbou 6 persent, nywerhede 39 persent en dienste 55 persent.
In 2003 is goedere ter waarde van 3,193 miljard Switserse frank uitgevoer, waarvan 31 persent masjiene en elektroniese toerusting, 31 persent metaalware, halfvervaardigde en vervaardigde produkte, 10 persent ru-olie, metale, boumateriale en chemiese produkte, 10 persent motors en ander vervoermiddels, 10 persent glasware, keramiek en tekstiele en 8 persent landbouprodukte en verwerkte voedsel. Die belangrikste bestemmings vir Liechtensteinse uitvoere was Duitsland (24 persent), die Verenigde State (17 persent), Frankryk (11 persent), Oostenryk (9 persent) en Italië (7 persent).
Sien ook[wysig | wysig bron]
- Die Prince van Pretoria, Afrikaanse rolprent.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ (de) Raum, Umwelt und Energie, Landesverwaltung Liechtenstein. Besoek op 27 Julie 2014.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 (de) Bevölkerungsstatistik 30. Juni 2011, Amt für Statistik, Landesverwaltung Liechtenstein. Besoek op 27 Julie 2014.
- ↑ (de) Bevölkerungsstruktur – Band 1, Liechtensteinische Volkszählung 2013, Landesverwaltung Liechtenstein. Besoek op 27 Julie 2014.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 (de) Key Figures for Liechtenstein, Landesverwaltung Liechtenstein. Besoek op 27 Julie 2014.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 (en) World Development Indicators, Wêreldbank. Besoek op 27 Julie 2014.
- ↑ (en) (2010) Human Development Report 2010. Verenigde Nasies. ISBN 9780230284456. Besoek op 27 Julie 2014.
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
- Amptelike Portaal van die Prinsdom van Liechtenstein
- Engelse weergawe van Amptelike Portaal
- Amptelike Portaal van Liechtenstein Tourisme
- Die Vorstehuis
- Photos Liechtenstein
- Portal der Liechtensteinischen Landesverwaltung
- Liechtensteinische Gesetze
- Länder- und Reiseinformationen des Auswärtigen Amtes
- Kunstmuseum Liechtenstein
- Mission von Liechtenstein bei der UNO
- Liechtenstein Reiseführer
- Kleintheater Schlösslekeller.
|
|||||||||||||||||
|
|
|||||
