Pensylwania

Pensylwania
Commonwealth of Pennsylvania
Flaga stanowa Pensylwanii Pieczęć stanowa Pensylwanii
Przydomek: The Keystone State
Dewiza: Virtue, Liberty and Independence
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Harrisburg
Język urzędowy	angielski
Mieszkańcy	Pennsylvanian
Gubernator	Tom Wolf (D)
Największe miasto	Filadelfia
Powierzchnia  • ogółem  • lądowa  • wodna  • % wodna	na 33. miejscu 119 283 km² 116 074 km² 3208 km² 2,7 %
Szerokość Długość Wzniesienie  • najwyższe  • średnie  • najniższe	255 km 455 km   979 m 335 m 0 m
Szerokość geograficzna	39°43'N – 42°N
Długość geograficzna	74°43'W – 80°31'W
Populacja (2000)	na 6. miejscu 12 281 054
Gęstość (2000)	na 10. miejscu 105,80 os./km²
Piramida wieku
Wejście do Unii  • kolejność  • data	2 12 grudnia 1787
Strefa czasowa Czas letni	UTC-5:00 UTC-4:00
ISO 3166-2	US-PA
Strona internetowa
Portal Stany Zjednoczone

Pensylwania (ang. Pennsylvania, wymowa:/ˌpɛnsɪlˈveɪnjə/) – stan w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, pomiędzy rzeką Delaware a jeziorem Erie.

Historia

Pierwszymi osadnikami europejskimi na terenie obecnego stanu byli Szwedzi, którzy osiedlili się w 1643 roku. Niedługo potem kolonia przeszła pod władzę Holandii, a następnie Anglii.

Właściwym początkiem historii stanu Pensylwania było przyznanie 4 marca 1681 przez króla angielskiego Karola II prawa do założenia nowej kolonii w okolicach przyszłej Filadelfii dla Williama Penna. Penn, który był kwakrem, chciał założyć kolonię w Ameryce dla swoich współwierców, chcących uciec od prześladowań ich wiary w Anglii. Od jego imienia i łacińskiego słowa sylvania znaczącego lasy bierze się nazwa Pennsylvania czyli Lasy Penna.

Penn żył do 1718 i odegrał ogromną rolę w pierwszych dekadach istnienia kolonii, pomimo że był w Ameryce tylko w latach 1682-1684 i 1699-1701. Król dał mu prawie nieograniczoną władzę w nowej kolonii jako jej właścicielowi, ale Penn wprowadził oświecony system rządów demokratycznych i pełną wolność religii (kwakierska Pensylwania i katolicki Maryland były jedynymi koloniami z pełną wolnością wyznania). Dla porównania inne kolonie angielskie były w tym czasie zdominowane przez system arystokratyczny (w Wirginii) lub rządzone przez teokratów (w Nowej Anglii). Można stwierdzić, że Pensylwania była amerykańską kolebką idei, które w następnym stuleciu doprowadziły do stworzenia Konstytucji Stanów Zjednoczonych opartej na ideałach oświecenia, spisanej właśnie w Filadelfii w 1787 roku.

W 1755 roku większość ludności Pensylwanii stanowili Szkoci i Niemcy (łącznie 70%), Anglicy pozostawali w mniejszości (30%).

Geografia

Park stanowy Big Pocono

Na mapie Pensylwania ma kształt zbliżony do prostokąta. Jego południowo-wschodni róg prawie dotyka do Atlantyku w okolicach Filadelfii, a północno-zachodni dotyka jeziora Erie. Przez środek stanu przebiegają góry Appalachy. Rzeka Delaware tworzy wschodnią granicę stanu, pozostałe granice to prawie w całości proste linie wzdłuż równoleżnika 39°43′ N (tzw. Linia Masona-Dixona) na południu, 42° N na północy, i wzdłuż południka 80°31′ W na zachodzie (wyjątek to małe odchylenie od prostokąta przy jeziorze Erie). Główne skupiska ludności w stanie to obszar metropolitalny Filadelfii w południowo-wschodniej części stanu i obszar metropolitalny miasta Pittsburgh w zachodniej części stanu.

Demografia

Pensylwania ma 11 226 966 mieszkańców (2005). Najpowszechniej używanymi językami są:

• język angielski – 90,79%,
• język hiszpański – 3,52%,
• język niemiecki – 0,51%.

Religia w 2008 roku:

• protestantyzm - 50%
• katolicyzm - 29%
• bez religii - 13%
• judaizm - 2%
• pozostali - 6% (m.in.: prawosławie i Świadkowie Jehowy)

Największymi grupami religijnymi w 2010 roku, były:

• Kościół katolicki: 3,503,028
• Zjednoczony Kościół Metodystyczny: 591,734
• Kościół Ewangelicko-Luterański w Ameryce: 501,974
• Protestantyzm bezdenominacyjny: 384,912
• Kościół Prezbiteriański USA: 241,659
• Zjednoczony Kościół Chrystusa: 180,248
• Amerykańskie Kościoły Baptystyczne w USA: 138,255
• Zbory Boże: 106,689
• Judaizm: 102,312

Zobacz też

• język pensylwański