Форма дзяржаўнага кіраваньня

Формы кіраваньня
Арыстакратыя Дэмакратыя Імітацыйная дэмакратыя Лібэральная дэмакратыя Прадстаўнічая дэмакратыя Прамая дэмакратыя Дэспатызм Джамахірыя Дыктатура Ваенная дыктатура Клептакратыя Карпаратакратыя Мэрытакратыя Манархія Абсалютная манархія Канстытуцыйная манархія Дуалістычная манархія Парлямэнтарная манархія Саслоўна-прадстаўнічая манархія Аднапартыйная сыстэма Алігархія Ахлакратыя Плутакратыя Рэспубліка Парлямэнцкая рэспубліка Прэзыдэнцкая рэспубліка Зьмяшаная рэспубліка Тэакратыя Тэхнакратыя Тыранія Фэадалізм

Форма дзяржаўнага кіраваньня характарызуе арганізацыю дзяржаўнай улады, сыстэму вышэйшых дзяржаўных органаў, а таксама парадак іх утварэньня, узаемаадносіны паміж імі і грамадзянамі.

Форма кіраваньня нараўне з формай дзяржаўнага ладу і палітычным рэжымам характарызуюць форму дзяржавы.

У розных пэрыядах гісторыі форма кіраваньня мела розны сэнс. Так, у аграрным грамадзтве значэньне формы кіраваньня зводзілася толькі да азначэньня таго, якім чынам замяшчаецца пасада главы дзяржавы — у парадку ўспадкоўваньня або шляхам выбараў. Па меры раскладаньня фэадалізму і пераходу да індустрыяльнага грамадзтва, які суправаджаўся паслабленьнем улады манархаў, зьяўленьнем і ўмацаваньнем народнага прадстаўніцтва, формы кіраваньня сталі ўзбагачацца. Найбольшую значнасьць набыла ня то, спадчынны або выбарны глава дзяржавы щ краіне, а то, як арганізуюцца адносіны паміж главой дзяржавы, парлямэнтам, урадам, як узаемна ўраўнаважваюцца іх паўнамоцтва, — словам, як уладкованы падзел улад.

Такім чынам, форма кіраваньня паказвае:

• як ствараюцца вышэйшыя органы ўлады ў дзяржаве,
• іх структуру,
• якія прынцыпы ляжаць у аснове ўзаемадзеяньня паміж дзяржаўнымі органамі,
• як будуюцца ўзаемаадносіны паміж вярхоўнай уладай і радавымі грамадзянамі краіны,
• у якой меры арганізацыя органаў дзяржавы дазваляе забясьпечваць правы і волі грамадзян.

Пры гэтым неабходна адрозьніваць паняцьце «палітычны рэжым» ад паняцьця «форма кіраваньня». Палітычны рэжым хутчэй сацыялягічная характарыстыка дзяржавы характарызавалая ў большай ступені ўзаемаадносіны з нагоды адчужэньні і пераходу ўлады ў дзяржаве, а форма кіраваньня апісвае як фармуюцца органы дзяржаўнай улады (хутчэй з пункта гледжаньня працэсуальных момантаў), і як дадзеныя органы ўзаемадзейнічаюць адзін з адным.

Розныя формы дзяржаўнага кіраваньня

• Рэспубліка
  • Прэзыдэнцкая рэспубліка
  • Парлямэнцкая рэспубліка
  • Зьмяшаная рэспубліка
• Манархія
  • Абсалютная манархія
  • Канстытуцыйная манархія
  • Дуалістычная манархія
  • Парлямэнтарная манархія

Некаторыя навукоўцы вылучаюць іншыя формы кіраваньня, такія, як

• Супэрпрэзыдэнцкая рэспубліка
• Савецкая рэспубліка
• Дыктатура
• Арыстакратыя
• Джамахірыя
• Тэакратыя
• Тэхнакратыя
• Ідэакратыя
• Алігархія
• Плутакратыя

Літаратура

• Н. В. Хропанюк. Теория государства и права. — М.: Интерстиль, 2000.
• Т. В. Кашанина. Основы российского права. — М.: Норма-ИнфраМ, 2000.
• М. Н. Марченко. Общая теория государства и права. — М.: Зерцало, 1998.
• К. И. Батыр. Всеобщая история государства и права. Ч.2. — М.. — Манускрипт, 1993.
• О. А. Жидков, Н. А. Крашенинникова. История государства и права зарубежных стран. Ч.2. — М.: Норма-ИнфраМ, 1998.
• Ю. П. Титов. История государства и права России. — М.: Проект, 1998.
• О. Тоффлер. Проблемы власти на пороге XXI века. — М.: МГУ, 1997.
• М. Каддафи. Зелёная книга. — М.: Международные отношения, 1989.