دجله

رودخانهٔ دجله
دجله در منطقه دیاربکر
سرچشمه	دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه توروس کوه‌های آناتولی در ترکیه
ریزشگاه	اروندرود
طول	۱۹۰۰ کیلومتر

دِجله رودی است که از دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه توروس در شرق ترکیه سرچشمه می‌گیرد پس از ورود به کشور عراق از میان شهرهای بزرگی چون بغداد و موصل عبور کرده به فرات و سرانجام هر دو به کارون می‌پیوندد که اروندرود را تشکیل میدهند و در پایان به خلیج فارس سرازیر می‌شوند. این رود با ۱۹۰۰ کیلومتر طول، سی و هشتمین رود جهان از این حیث می‌باشد. بر اساس یکی از نظریه های تاریخی، یکی از قدیمی‌ترین، یا شاید قدیمی ترین، تمدن جهان بین دو رود دجله و فرات پدید آمد و به همین سبب تمدن میان‌رودان نام گرفت.

این رود مرز تاریخی فلات ایران است که همواره چون مرزی طبیعی میان ایران و سرزمین های غرب فلات ایران روان بوده است. با هجوم اعراب و گذر آنها از این رود، پایتخت ساسانی در کناره این رود به تسخیر اعراب مسلمان در آمد.

دجله رود پر آب و بزرگی است، به گونه‌ای که میان بغداد و موصل کشتی‌هایی در آن حرکت می‌کنند که از نظر بازرگانی اهمیت بسیار دارد.

نام گذاری

در زمان هخامنشیان و به زبان پارسی باستان "تیگره" و به معنی تیز(رو) گفته می شد که تازیان به شوند (=دلیل) نبودن صدای "گ" در زبانشان این واژه را به ریخت "دجله" درآوردند که در این روزگار هم ایرانیان نام تازی "دجله" را به کار می برند. این در حالی است که در زبان انگلیسی این رود را Tigris می نامند و واژه ی tiger در زبان انگلیسی نیز هم ریشه با همین نام است. در زمان ساسانیان به این رود اَروَند نیز گفته می‌شده که همان معنی تیزرو را می‌دهد.

رویدادهای تاریخی مهم نزدیک این رود

• نام رودي در حدود 60 كيلومتري سرزمين كربلا، كه حادثه عاشورا بين اين رود و رود فرات اتفاق افتاد و ابا عبداللَّه ‏الحسين عليـه السلام و يارانش لب تشنه در كنار آب، به شهـادت رسيدند. از این رو در فرهنگ شیعه نام این نهر يادآور تشنگى ابا عبداللَّه ‏الحسين عليه السلام و ياران ايشان در روز عاشورا است.

• در سال ۵۳۹ پیش از میلاد بابل ثروتمندترین شهر غرب آسیا توسط کوروش فتح می‌گردد. سقوطی که با مقاومت کم سپاه بابل در کرانه ساحلی رود دجله به وقوع پیوست.

جستارهای وابسته

• حوزه رودی دجله و فرات

منابع

• اطلس کامل گیتاشناسی
• دانشنامه رشد.